Deniz Berktay, Kiev'den bildiriyor: Kuzeyden notlar, Milletin doğuşu

Halklar, etnik gruplar, tarihin erken dönemlerinden beri var olabilir. Fakat aynı gruba mensup olma bilincine sahip “millet”in ortaya çıkması, bazılarının zannettiği gibi tarihin eski devirlerine ait değil, yakın zamanlara ait bir durumdur.

Ömer Seyfettin, Osmanlı’nın arka arkaya bozguna uğradığı günlerde Türklere milli bilinç aşılamak ve morali yükseltmek için kahramanlık öyküleri yazmış ve bu öykülerde 1500’lü yıllarda yaşamış Osmanlı askerlerine milliyetçi sözler söyletmişti: “Pembe İncili Kaftan”da Osmanlı Elçisi Muhsin Çelebi’nin İran’da Şah İsmail’in karşısında paha biçilmez kaftanını yere sermesi ve sonra da kaftanı orada bırakıp çıkarken “Bir Türk elçisini karşılayacak şilteniz bile yok. Kaftanımı size hediye ediyorum. Hem bir Türk, yere serdiği şeyi bir daha ardına koymaz” diyerek şaha posta koymasındaki gibi (Oysa ki, Şah İsmail de Türk kökenliydi). Halbuki gerçekte Türkler, imparatorluktaki halklar içinde milli benliği belki de en geç kazanmış olanlardı. Eski dönemlerde olsa olsa dine veya padişaha sadakat söz konusu olabilirdi. Türkler’in milli benliği, Balkan ve I. Dünya savaşları ve Kurtuluş Savaşı’yla, yani felaket ve zaferlerle şekillenecekti.

Ukrayna milletinin doğuşu da bu savaşta gerçekleşti. Ukraynalıların Ruslarla aynı kökten gelmesi, birbirlerine benzemeleri, Ukrayna’nın 1991’de bağımsızlık savaşı vermeden Sovyetler Birliği yıkılınca bağımsız oluvermesi burada henüz milleti tam oluşmamış bir devletin ortaya çıkmasına neden olmuştu. Ukrayna’da hem 2004 yılındaki Batı yanlısı ihtilal sonrasında (Turuncu Devrim), hem de 2014 ihtilalinde Ukrayna ulusunun bu ihtilallerde doğduğu söylenmişti. Oysa bunlar, iç politik olaylardı ve kendisini Ukraynalı hissedenlerin sadece bir bölümü bu olaylara katılmıştı. Şimdiyse bir dış tehdit, nüfusun büyük çoğunluğunun kendisini Ukrayna milletine ait hissetmesini sağladı. Savaşta ölen ve yaralanan askerler, eksikliği duyulan milli kahramanlar oluverdiler (Ruslar 2014’te Kırım’ı savaşsız ele geçirdiklerinde, Ukrayna savaş gemilerinin büyük kısmı Ruslar’a hemen teslim olmuş, Ruslara bir hafta sabrettikten sonra teslim olan Çerkasi savaş gemisi mürettebatı ise bir sinema filmiyle, milli kahraman ilan edilmişti. Şimdiki tablo çok farklı). Evleri bombalananlar Ruslar’a iyice yabancılaştı. Ülkedeki herkesin resmi görüşü paylaştığını söyleyemeyiz. Fakat savaş Ruslarla Ukraynalılar arasındaki ilişkiyi, yakın gelecekte onarılamayacak hale getirdi.