Suriye'ye giden insani yardımların süresi doldu, geçişler durdu

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK), Suriye'ye yapılan uluslararası insani yardımlara izin verilmesini sağlayan programın uzatılmasını Rusya veto etti. BMGK üyelerinin görüşmeleri sonuçsuz kalınca Pazar günü programın süresi doldu ve insani yardım geçişleri geçici olarak durdu.

Suriye'deki savaş sebebiyle yerinden edilmiş ya da evleri büyük oranda zarar görmüş 4 milyon kişiye Birleşmiş Milletler öncülüğünde Türkiye'den ulaştırılan insani yardımların geçişi; BMGK'dan uzlaşma çıkmayınca durdu.

Rusya'nın veto ettiği tasarıya Çin de çekimser kaldı.

İrlanda ve Norveç'ten diplomatlar, cuma günü programın uzatılmasını veto eden Rusya'yla uzlaşmak için çalışmalarını sürdürüyor.

2020'de benzer bir şekilde BMGK uzlaşamadığı için insani yardım geçişleri durmuş; Konsey'in beşinci oylamasında karar çıkmış ve insani yardım geçişlerin bir günlük duraklamanın ardından yeniden başlamıştı.

Birleşmiş Milletler (BM) yardımlardan sorumlu yöneticisi Martin Griffiths, Kanada'nın CBC televizyonuna verdiği röportajda hayati olan bu yiyecek, ilaç ve sığınma yardımlarının durması halinde "insanların öleceğini" söyledi.

Cuma günü yapılan oylamada Rusya, bir yıllık uzatma öngören oylamayı veto etmiş; ardından altı aylık bir uzatma teklifinde bulunmuştu. Bu durumda Ocak ayında 15 üyeli BMGK'nın yeniden oylama yapması gerekecek.

Ancak BMGK'nın Rusya ve Çin'in dışında kalan diğer daimi üyeleri ABD, İngiltere ve Fransa, altı aylık uzatmanın yeterli olmadığını; insani yardımların yeterince etkili şekilde yürütülemeyeceğini söyleyerek Rusya'nın teklifini reddetti.

Cuma günü yapılan iki oylamanın ardından Rusya, kendi tasarıları dışında gelen tüm teklifleri veto edeceğini açıkladı.

Rusya, BMGK'nın Türkiye'den giren yardımlarının muhaliflerin kontrolündeki bölgeye geçtiği için Şam yönetiminin egemenlik haklarını ihlâl ettiğini savunuyor ve yardımların Suriye içinden organize edilerek gönderilmesi gerektiğini savunuyor.

Suriye'ye insani yardım geçişleriyle ilgili her oylama, Rusya ve Batı arasında bir gerilime yol açıyor. Ancak bu yıl Ukrayna'daki savaştan dolayı Rusya ile özellikle NATO üyesi ülkelerin arasında ciddi bir gerilim olduğu için bu kez uzlaşma daha zor olabilir.

Tasarıların kabul edilmesi için BMGK'nın 5 daimi üyesinden (ABD, Rusya, Fransa, İngiltere, Çin) hiçbirinin veto etmemesi ve toplam 15 üyeden 9'unun onayı gerekiyor.

Suriye devletinin onayına gerek duymaksızın Türkiye'deki iki sınır kapısından İdlib ve Halep'te muhaliflerin kontrolündeki bölgelere insani yardım ulaştırılmasını sağlayan düzenleme, 2014'ten bu yana 1 yıllığına kabul ediliyordu.

2019 sonunda yine Almanya ve Belçika'nın hazırladığı tasarıda, 2014'ten bu yana Ürdün ve Irak üzerinden de gelen, yani toplam 4 sınır kapısı kullanılarak ulaştırılan yardımların 3 sınır kapısından (Türkiye'deki iki kapı ve Irak'taki sınırdan) geçirilmesi öngörülüyordu.

Ürdün'den zaten 2018'den bu yana pratikte yardım ulaştırılmıyordu.

Rusya ve Çin'in 2019 sonundaki vetosuyla, Irak sınırı da devre dışı bırakıldı ve iki sınır kapısından geçirilmesine karar verildi.

Ocak 2020'de program 6 ay için uzatıldı. 2020 başından itibaren yardımlar sadece Türkiye'nin Hatay kentindeki Cilvegözü Sınır Kapısı'ndan İdlib'e ve Kilis'teki Öncüpınar Sınır Kapısı'ndan Azez'e gönderiliyordu. Temmuz 2020'de Rusya ve Çin, sınır kapısının bire indirilmesi karşılığında programın bir yıllığına uzatılmasını kabul etmiş ve geçişler yeniden başlamıştı. 2021'de de Cilvegözü Sınır Kapısı'ndan geçişlerin bir yıl için uzatılmasına karar verilmişti.