‘And’ımı nasıl içsem?

TBMM’de Leyla Zana’nın Kürtçe mesajlı ve “Türk” yerine “Türkiye” vurgulu yeminleri ile türbanlı Merve Kavakçı’nın yemin etmesinin engellenmesi yakın siyasi tarihe damga vuran olaylar arasında yer aldı. TBMM’nin 24. döneminde kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda 4 parti “yemin”in sorunlu olduğunda birleşti. AKP, CHP ve MHP yemin metninin değişmesini isterken; Kürt siyasi hareketinin o dönemde TBMM’de temsilcisi olan ve bugün “HDP” adıyla yoluna devam eden BDP ise “Milletvekillerinin andiçmesine gerek yok” diyerek herhangi bir öneri vermedi.

“Yemin” törenlerinde bazı milletvekilleri içeriği ve üslubu tartışmalı metni okumakta zorlandı. Bazıları da “kerhen” vurgusuyla okudu geçti. 6 Kasım 1991 tarihinde gerçekleştirilen yemin töreni ise yakın siyasi tarihin en tartışmalı günlerinden biri oldu. SHP listesinden TBMM’ye giren Leyla Zana’nın Türkçe başladığı yemini Kürtçe “Bu yemini Türk ve Kürt halklarının kardeşliği adına ediyorum” diye sürdürmesi büyük tartışmalara yolaçtı. Zana’nın sözleri tutanaklara “Hatip tarafından bilinmeyen bir dilde birtakım kelimeler ifade edildi” diye geçti. Yemini geçersiz sayılan Zana, “yemine ilave ettiğim sözü geri alıyorum” diyerek yeniden metni okudu. Hatip Dicle “Ben ve arkadaşlarım bu metni Anayasa’nın baskısı altında okuyoruz” deyince de ortalık karıştı. Aynı gün Refah Partisi Van Milletvekili Fethullah Erbaş da, yemine “Anayasa Madde 81” diye başlayınca tepki görmüş ve yeniden okumuştu.

TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda 2012 yılında başlayan ancak uzlaşma sağlanamayınca yarım kalan yeni anayasa çalışmaları sırasında en çok tartışma yaratan konulardan biri de anayasanın “Andiçme” başlıklı 81. maddesi oldu. AKP başkanlık sistemi isterken, başkan, başkan yardımcısı, bakanlar ve milletvekilleri için aynı yemini öngördü. AKP’nin önerisinde mevcut Anayasadaki “Atatürk ilke ve inkılapları, laik Cumhuriyet, büyük Türk milleti önünde” ifadelerinin kaldırılması öneriliyordu. CHP, yeminden “büyük Türk milleti” ifadelerinin çıkarılmasını önerdi, ancak bu parti içinde tartışma yaratınca önerisini yeniledi. “Büyük” ifadesi çıkarılmakla birlikte “Türk milleti” ifadesi korundu. BDP ise bir yemin metni önermedi, “milletvekillerinin andiçmesine gerek yok” dedi. Anayasanın 118. maddesiyle ilgili olarak partilerin verdiği öneriler şöyleydi:

AKP: İnsan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve demokrasiye bağlı kalacağıma; devletin bağımsızlığını, ülkenin bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma mukaddesatım ve şerefim üzerine yemin ederim.

CHP: Milletvekili sıfatıyla anayasaya sadakatten ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ve ülkenin bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, insan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine ve Atatürk devrimlerine bağlı kalacağıma milletvekili sıfatımdan kaynaklanan konum ve yetkilerimi kişisel çıkar ve yarar sağlamak amacıyla kullanmayacağıma, vatandaşların refah ve mutluluğu için çalışacağıma Türk Milleti önünde namusum ve şerefim üzerine ant içerim.

MHP: (İnandıkları mukaddes kitap huzurunda) Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve laik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı kalacağıma; Anayasa’ya sadakatten ayrılmayacağıma; büyük Türk Milleti huzurunda, bütün mukaddesatım, namusuz ve şerefim üzerine yemin ederim.