Biden dönemi öncesi Türkiye-ABD ilişkileri sorun yumağı halinde

ABD’nin, Donald Trump’ın başkanlığı Joe Biden’a devretmesine bir ay kala Türkiye’ye yönelik yeni S-400 yaptırımlarını yürürlüğe koymasıyla, iki ülke ilişkilerindeki uzun sorunlar zincirine yeni bir halka eklenmiş oldu. 

ABD’nin Suriye’de terör örgütü YPG’ye verdiği destek, FETÖ elebaşı Fethullah Gülen’in iadesi, ABD’deki Halkbank davası, Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması gibi sorun başlıklarının birçoğunda kısa vadede çözüm beklenmezken Biden’ın göreve başlamasının ardından Ankara, ilk aşamada uygulanan S-400 yaptırımlarının aşılması için diplomasi yürütecek. 

Trump, veto edeceğini açıkladığı ABD Kongresi’nin kabul ettiği savunma bütçesinde yer alan zorlayıcı hükmün yürürlüğe girmesini beklemeden Türkiye’ye S-400 yaptırımını açıkladı ve Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası (CAATSA) kapsamındaki 12 yaptırımdan 5’inin uygulanmasına yönelik kararı imzaladı. Joe Biden’a görevi 20 Ocak’ta devretmesine az kala uygulamaya koyduğu yaptırımla Trump, ilişkilerde artan sorun listesine yeni bir madde daha ekledi.

İADE TALEBİ YANITSIZ

Türkiye ile ABD arasındaki sorun başlıklarının ilk sırasında FETÖ elebaşı Fethullah Gülen’in iadesi meselesi bulunuyor. 15 Temmuz 2016 darbe girişiminden bu yana Adalet Bakanlığı üzerinden Gülen’in iadesi için 7 ayrı talep dosyası ABD’ye iletildi. Ayrıca konuyla ilgili Türkiye ve ABD arasında oluşturulan çalışma grubu birçok kez görüşme gerçekleştirdi. Ancak iade talebine ABD’den somut bir yanıt gelmedi. Son dönemde iki ülke ilişkilerindeki diğer sorun başlıklarının gölgesinde kalan iade meselesinde yakın dönemde bir gelişme beklenmiyor. 

Türkiye ile ABD arasındaki diğer önemli sorun başlıklarından birini de terör örgütü PKK’nin Suriye uzantısı YPG’ye ABD tarafından verilen destek oluşturuyor. Terör örgütü IŞİD’in Suriye’de yenilgiye uğratılması için 2015’te ABD desteğiyle kurulan Suriye Demokratik Güçleri’nin belkemiğini oluşturan YPG’ye Obama döneminde verilmeye başlanan destek, Trump döneminde de değişmeden devam etti. Türkiye, birçok kez ABD’nin YPG’ye verdiği desteği sonlandırması çağrısında bulunurken ABD, terör örgütü olarak kabul ettiği PKK ile YPG bağlantısını kabul etmiyor ve Suriye’de YPG’yi “partner” olarak tanımlamayı sürdürüyor. 

ABD ile ilişkilerdeki sorun başlıklarından bir diğerini de Türkiye’nin S-400 alımı nedeniyle F-35 yeni nesil savaş uçağı programından çıkarılması oluşturuyor. F-35 uçağının başlangıçtaki 9 üretici ortak ülkesinden biri olan Türkiye, geçen yıl Ankara’ya S-400 sevkıyatının başlamasının ardından ABD tarafından programdan çıkartılmış, Türkiye için üretilen 6 F-35 uçağına da ABD tarafından el konulmuştu. Türkiye’nin S-400 ve F-35 konusunda ABD ile ortak komisyon kurma teklifi yanıtsız kaldı ve ABD, Türkiye’nin F-35 programına dönüşünü de S-400’lerin mülkiyetinden vazgeçme koşuluna bağladı. 

Ayrıca F- 35 için parça üreten Türk savunma sanayii şirketlerinden alımların tamamen durdurulması da takvime bağlandı. F-35 konusu CAATSA yaptırımlarından ayrı işletilse de bu meselenin de yaptırımlar konu başlığı altında ele alınması bekleniyor. İki ülke arasında ABD’nin Doğu Akdeniz’de Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne artan desteği, ABD’deki Halkbank davası, Türkiye’de cezaevinde bulunan ABD konsoloslukları çalışanları, ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasını da kapsayan Ortadoğu politikası gibi meseleler de öncelikli sorun başlıklarının gölgesinde kalan diğer maddeleri oluşturuyor.