Bir Önderin Dış Politika Vizyonu

Azerbaycan ekonomisi, bugün dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden birisidir ve ülkede her alanın gelişim rayına oturduğu hissediliyor. İşte tüm bunların bir mimarı var ve o da Azerbaycan halkının lideri Haydar Aliyev’dir.

Her bir devletin oluşum sürecinde veya hayati krizlerin yaşandığı dönemlerde yegâne kurtarıcısı rasyonel bir politik vizyondur. Elbette söz konusu bu vizyonu ortaya koyan siyasi şahsiyetlerdir. Siyasi şahsiyetler de ülkelerin iç ve dış politik dengelerinin zorlu sınavlarından geçerek hak ettikleri konuma otururlar.

Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bir devlet olarak kendi ulusal çıkarları doğrultusunda rasyonel politikalar üretmesi Haydar Aliyev’in bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nde iktidara gelmesiyle başlamıştır. Şöyle ki, Haydar Aliyev’in iktidara gelmesi, ülkedeki kaos, iç çatışma, ekonomik zorluklar ve Ermenistan’la savaş sonucu bitkin bir halk psikolojisinin olduğu ortamda, sanki bir zorunluluk olmuştur. Halkın bütün kesimlerinde, ülkeyi bu durumdan sadece Haydar Aliyev kurtarabilir inancı oluşmuştur. İç durum böyleyken ülkenin diğer devletlerle, özellikle komşu devletlerle olan ilişkileri hususunda da yalnızlaşmış bir ülke görmekteyiz Haydar Aliyev iktidarı öncesinde. Kısacası Haydar Aliyev iktidara gelince bir enkaz devraldı dersek mübalağa etmiş olmayız.

Aliyev’in tecrübesi

Haydar Aliyev için iktidara geldikten sonra ülkede en önemli mesele öncelikle iç istikrarın sağlanması idi. Bunun için ilk olarak Ermenistan’la ateşkes antlaşmasının imzalanması gerekliydi. Daha sonra ülkedeki yasadışı silahlı örgütlenmeler etkisiz hale getirilmeli ve halkta bulunan yasal olmayan silahlar toplanmalıydı. Haydar Aliyev sahip olduğu engin devlet tecrübesiyle bunların tümünü başarıyla gerçekleştirdi.

Hükümeti şimdi, ekonomiyi canlandırmak ve ülkeyi düştüğü yalnızlaşmış durumdan çıkarmak gibi zorlu görevler bekliyordu. Lakin bunları yaparken devletler arası ilişkilerin o zamanki durumu iyi değerlendirilmeli, mevcut güç odakları dikkate alınmalı, gerçekler göz ardı edilmemeli ve çıkılan yolda aşılması güç engellerin belirmesini önleyici bir strateji benimsenmeliydi.

Azerbaycan halkının lideri ülkesinin dış politika stratejisini bu cümlelerle özetliyordu: “Dış politikamızın özü, bölgemizde ve dünyada barışın temin edilmesi amacını taşımaktadır; Azerbaycan’ın dünyada daha iyi tanıtılması, bağımsızlığının ve toprak bütünlüğünün uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde güvence altına alınması, diğer tüm devletlerle barışçıl karşılıklı faydalı işbirliklerinin kurulması, ülkemizin uluslararası düzeydeki konumunun güçlendirilmesi, bilim ve kültürünün geliştirilmesi bizim asıl amaçlarımızdır.”

İlk adım olarak yakın komşular olan Rusya ve İran ile ilişkilerin iyileştirilmesi gerekiyordu. Haydar Aliyev iktidarından önce bu iki ülke ile Azerbaycan’ın ulusal çıkarlarına asla hizmet etmeyecek sebepler dolayısıyla ilişkiler kopma noktasına getirilmişti. Şimdi, tecrübeli devlet adamı bu gerçeği seziyor ve komşularla ilişkilerin iyileştirilmesini mevcut durumun bir gereği olarak görüyordu. Bu doğrultuda Haydar Aliyev, değişik çevrelerce haksız yere eleştirilmeyi göze alarak ilk yurtdışı gezisini Rusya’ya yaptı ve Azerbaycan’ın Bağımsız Devletler Topluluğu’na (BDT) üye olmasını sağladı. Bu süreç zarfında Azerbaycan, Rusya ile 60, Ukrayna ile 15, Gürcistan ile 69, Orta Asya ülkeleri ve Türkmenistan ile 79 anlaşma imzalamıştır.

Sırf bu adımların sonucu olarak, Rusya’nın Azerbaycan’a karşı politikalarında önemli değişiklikler gözlemlenmeye başlandı. Hazar Denizi’nin hukuki statüsü konusunda Rusya ve Kazakistan ile ortak görüşün elde olunması sağlandı. Bu gelişmeler Hazar Denizi’ne kıyısı bulunan 5 ülkenin devlet başkanlarının zirve toplantılarına giden yolu açtı.

Rusya’da V. Putin’in iktidara gelmesinden sonra Azerbaycan ile Rusya arasındaki ilişkiler daha pragmatik ve rasyonel anlamda gelişen çizgide ilerlemeye başladı.

Türkiye sevgisi

Haydar Aliyev iktidarında, Türkiye ile ilişkilere gelince, bunu farklı boyutlarıyla değerlendirme ihtiyacı doğuyor. Daha Haydar Aliyev cumhurbaşkanı olmadan önce, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nin meclis başkanıyken Türkiye ile kurduğu sıcak diyalog ve Türkiye’ye karşı hissettiği derin sevgiyi o zamanki icraatlarında bariz bir şekilde görmekteyiz.

Haydar Aliyev için Azerbaycan ve Türkiye arasındaki ilişkiler herhangi iki devlet arasındaki ilişkilerden çok daha farklı ve dünyada benzeri olmayan ilişkilerdi. Haydar Aliyev, Türkiye’ye karşı duyduğu sevgi ve yakınlığı bu kelimelerle özetliyordu: “Biz iki devletin bir milletiyiz.” Bu slogan, aynı zamanda Türkiye ile ilişkilerde işbirliği ve ortak adımlar doğrultusunda gerçekleştirilmiş icraatları da özetliyor.

Haydar Aliyev ile birlikte Azerbaycan’ın dış politikasına çok yönlülük ve denge kavramları hâkim olmaya başladı. Yakın komşularla ilişkilerin iyileştirilmesinin yanında ABD, Batı Avrupa devletleri, Çin, Japonya ve Ortadoğu ülkeleriyle de ilişkilerin geliştirilmesi ihmal edilmedi.

Ayrıca uluslararası ve bölgesel örgütlerle işbirliği kuruldu, geliştirildi ve geliştirilmeye devam ediliyor. Bugün eğer dünyanın en önemli devletleri ve en saygın uluslararası kuruluşları Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün sağlanması hususunda ülkemizi savunuyorlarsa, bu Haydar Aliyev’in gayretleri ve azminin sonucudur.

Azerbaycan halkının lideri, ilk olarak AGİT’in 1996 yılında Lizbon’daki zirvesinde dünyanın önde gelen ülkelerinin bu gerçeği teyit etmelerini sağlamakla bunu başardı.

1994 yılının 20 Eylül tarihinde “Asrın Antlaşması” imzalandı. Daha sonra Aliyev, o zaman için bir hayal sayılan Bakû-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı için kolları sıvadı. Zorluklara, bu proje bir ütopya diyenlere ve engellere aldırmadı, amacına ulaştı. Bugün BTC ile dünya piyasasına Azerbaycan petrolü sunuluyor, bu hattın tersi istikametinde ise Azerbaycan’a bilimsel, kültürel ve ekonomik gelişim geri dönüyor. Azerbaycan ekonomisi, bugün dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden birisidir ve ülkede her alanın gelişim rayına oturduğu hissediliyor. İşte tüm bunların bir mimarı var ve o da Azerbaycan halkının lideri Haydar Aliyev’dir. Her yıl 10 Mayıs tarihinde Azerbaycan halkı onun doğum gününü kutluyor. Onu rahmetle anıyoruz.

Faig Bagirov Azerbaycan Cumhuriyeti Anakara Büyükelçisi