Çocuk cezaevleri raporu açıklandı

İncelemeler sonunda hazırlanan raporda, çocuklara uygun olmayan ve işkence iddialarıyla gündeme gelen Adana Pozantı ile İzmir Bergama ve Kayseri İncesu cezaevlerinin kapatılması önerisi geldi. Gözaltı ve tutuklamanın çocuklar için "son çare" olmasını isteyen komisyon, cinsel veya fiziki baskının önlenmesi için çocukların tek kişilik odalarda kalmasını önerdi.

Komisyon bünyesinde çocuk ve gençlerin kaldığı cezaevleriyle ilgili oluşturulan alt komisyon çalışmalarını tamamladı. AKP'li Mustafa Ataş'ın başkanlığında AKP'den Murat Yıldırım, Mithat Ekici, CHP'den Ali Rıza Ertemür, Malik Ecder Özdemir ve MHP'den Şenol Bal'dan oluşan alt komisyon, Elazığ, Ankara Sincan, Adana Pozantı, İstanbul Maltepe, Kayseri İncesi ve İzmir Buca-Bergama'da bulunan çocuk cezaevlerine giderek incelemelerde bulundu. İnceleme sonunda hazırlanan raporu Alt Komisyon Başkanı AKP'li Muştafa Ataş açıkladı.

Ataş, Meclis'de düzenlediği basın toplantısıyla, çocuk cezaevlerinde yapılan incelemenin ardından hazırlanan raporu açıkladı.

Ataş, incelemelerin amacının, çocukların ceza infaz kurumlarında ve eğitimevlerinde içinde bulunduğu şartları yerinde görerek eksiklikleri tespit etmek, topluma kazandırılmaları ve iyi yetiştirilmeleri için alınması gereken önlemleri saptamak ve mevzuat uygulamasını inceleyerek gerektiğinde yasal değişiklik için girişimde bulunmak olduğunu belirtti.

Cezaevlerinde en fazla çocuk Güneydoğu illerinden

İnceleme konusu olan çocuk eğitimevleri ve kapalı ceza infaz kurumları hakkında edinilen gözlemler rapora şöyle yansıdı:
"İncelemede kurum personeli ve hükümlü çocuklarla görüşülmüş, ardından bina gezilmiştir. Kurumun fiziki koşullarının iyi olduğu, kapasite sorununun olmadığı ancak, spor alanlarının yetersiz olduğu görülmüştür. Mülhakatında 33 ilin bulunduğu eğitimevinde 51 erkek hükümlü çocuk kalmaktadır. Çocukların çoğunluğu Mardin, Diyarbakır, Siirt, Batman, Gaziantep illerinden gelmektedir. Kurumda, 1 psikolog, 1 sosyal hizmet uzmanı, 3 öğretmen ve 1 doktor görev yapmaktadır. Çocuklar 18 yaşına kadar eğitimevlerinde kalmaktadır. 18 yaşını dolduranlar kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmektedir. Çocuk, eğitime devam etmekte ise 21 yaşına kadar eğitimevinde kalmaktadır."

Raporda, kuruma gelen çocukların ailelerinin genel olarak parçalanmış, sorunlu veya kalabalık aileler olduğu, maddi imkânlarının yetersiz olduğu belirtilirken, çocuklarla yapılan görüşmede, büyük bir çoğunluğun ilk defa kuruma geldiği gözlendi.

Maddi durum

Raporda, çocukların çoğunluğunun ailelerinin maddi durumunun iyi olmadığından ihtiyaçlarını karşılamakta zorlandıkları, kurumda hükümlü ve tutuklu çocukların yanı sıra, yetişkin koğuşlarında annelerinin yanında kalan altı çocuk olduğu ifade edildi.
Raporda, çocuklar tarafından yemeklerin kalitesiz ve yetersiz olduğundan şikâyet edildiği, kantin fiyatlarının yüksek olduğu, maddi durumları iyi olmadığı için kantinden faydalanamadıkları yer alırken, eğitimevi şartlarının kapalı infaz kurumuna göre daha iyi olduğu, kurum personelinin kötü muamelede bulunmadığına dikkat çekildi.

Suça iten sebepler

Raporda, çocukları suça iten nedenlere de şöyle yer verildi:
"Çocukların fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan sağlıklı olarak gelişmeleri için, anne-baba ya da çocuğa bakan kişi ile çocuk arasındaki karşılıklı sevgi bağının kurulmasının önemi yüzyıllardan beri bilinmektedir. Ancak yoksulluk, aile içi sorunlar, anne babada bedensel, ruhsal ya da zihinsel yetersizlikler, annenin ya da babanın ölümü, ihmal ya da istismar, erken evlilikler ya da evlilik dışı doğumlar sonucu terkler gibi pek çok nedenle bireylerin anne-babalık görevleri yetersiz kalabilmekte ve çocuk korunmasız hale gelmektedir. İçinde bulundukları ortam, sosyal ve kültürel çevre, ekonomik yoksunluklar ve özentiler karşısında korumasız kalan çocuk ise suça itilebilmektedir."

Üç cezaevi kapatılsın

Raporda, komisyon yapılan incelemelerin ardından şu önerileri getirdi:
"Cezanın ıslah edici işlevi düşünüldüğünde, bunun yapılmasının fizikken mümkün olmadığı görülen, ayrıca konum ve şartları itibarıyla da çocukların bulunmasının uygun olmadığı, Adana Pozantı, İzmir Bergama ve Kayseri İncesu Ceza İnfaz Kurumları'nın faaliyetlerine son verilmesi, amaç açısından doğru olacağı gibi ekonomik katkı da sağlayacaktır.

Çocuğun gözaltına alınmasına ya da tutuklanmasına son çare olarak ve 'gerekli en kısa süre' için başvurulmalı, bu eylemin gerekçesi de, onların kamu güvenliği için sürekli ve ciddi bir tehdit oluşturması olmalıdır."

Taş atan çocuklar

Suçun yetişkinlerle birlikte işlenmesi halinde çocuğun genel mahkemelerde yargılanmasına imkân sağlayan Çocuk Koruma Kanunu'nun 17/3. maddesinde gerekli düzenleme yapılarak, çocukların genel yetkili mahkemelerde yargılanmasının önüne geçilmeli. Çocukların yargılama süreci hızlandırılmalı, çocuk mahkemeleri yaygınlaştırılmalı.

Suça itilmiş çocukların bulunduğu ortamların fiziki şartları düzeltilmeli. Çocuklar ortak kullanım alanlarının dışında her türlü cinsel veya fiziki baskıya maruz kalmaması için tek kişilik odalarda kalmalı.

Ailenin çocuğa suçu bir meslek olarak öğrettiği ve geçimin bu yolla sağlandığı durumlarda, bu çocukların vesayeti devletçe alınarak koruyucu ailelerin yanlarına verilmeli. Bunun için de koruyucu aile uygulamasının yaygınlaştırılması gerekiyor.
Suça sürüklenen çocuklar cezaları infaz edilip tekrar sosyal ortama girdiklerinde, takip edilerek koruma ve yardım yapılmalı.

İki yıl üst üste sınıfta kalan veya okula devam etmeyen çocukların örgün eğitimden kayıtları siliniyor. Hapisteki çocukların tutukluluk süresi yasal gerekçe kabul edilerek örgün eğitimle ilişki kesilmemeli.

Çocukların yargılanma sürecini hızlandırmak; suça itilen çocukların kişilik ve gelişim özelliklerine uygun olarak yargılanmalarını sağlayacaktır. Bunun için çocuk mahkemeleri yaygınlaştırılmalı ve buralarda görev alan uzmanların sayısı arttırılmalıdır. Yargıtay'daki dosyaların bir an önce sonuçlanması açısından çocuk suçlarına bakan yeni bir daire kurulması düşünülebileceği gibi, tutuklu ve zamanaşamı yaklaşan dosyalarda ki uygulamaya benzer şekilde çocukların yargılandığı davalara öncelik verilmesi de kısmi çözüm olabilecektir. Bu takdirde yargılamalarının uzaması sonucu suça itilmiş çocukların gereğinden fazla kapalı kurumlarda kalmasının önüne geçilerek çocuk eğitim evleri işlerlik kazanacaktır.

İzleme mekanizması kurulsun

Bütün çocukları kapsayan ve her çocuğa ulaşabilen mahalle bazında bir izleme ve değerlendirme mekanizması kurulmalıdır. Suça sürüklenme potansiyelinde olan bölgelere öncelik verilmesi şartıyla, aileler çocuk yetiştirme ve çocukları bekleyen tehlikeler konusunda eğitilmeli, aile danışmanlığı merkezleri, gençlik merkezleri, psikolojik danışma ve rehberlik merkezleri, sosyal hizmet büroları gibi kuruluşlar kurulmalıdır. Bu anlamda Çocuk Koruma Kanunu'nun 5. maddesinde öngörülen danışmanlık tedbirleri son derece önemlidir ve etkin bir biçimde kullanılmalıdır. Ailenin birlik ve bütünlüğünü destekleyen politikalar üretmeli çekirdek aile yapısı güçlendirilmelidir