Damacanada cam mı plastik mi?

Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Nevzat Artık, ambalajlı sular, polikarbonat damacanalar ve ''Bisphenol A'' konusunda bilgi kirliliği bulunduğunu söyledi. Polikarbonat damacanaların kansere neden olmayacağını savunan Artık, damacana su alınırken etiketin üzerindeki Sağlık Bakanlığı iznine, şirket logosu ya da adının damacana üzerine kabartmayla yazılıp yazılmadığına bakılması gerektiğini söyledi. Artık, damacana suların serin, kuru ve direkt güneş ışığına maruz kalmayan temiz ortamda muhafaza edilmesini önerdi.

'BPA su içerisinde çözünmemektedir'

Prof. Dr. Artık'ın verdiği yanıtlar şöyle:

- Damacanalardaki Bisphenol A'nın (BPA) insan sağlığına ne gibi zararları vardır?

Normal şartlarda polikarbonat plastik yapımında kullanılan endüstriyel bir organik kimyasal olan BPA suda çözünmemektedir. Çözünse bile miktarı analizle tayin edilemeyecek kadar düşük düzeydedir. Türk ve dünya mevzuatına göre de insan sağlığı açısından herhangi bir risk oluşturmamaktadır. Amerikan Çevre Koruma Ajansı ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) standartlarına göre, Bisphenol A'nın insan sağlığı için güvenli olmayan boyutlara ulaşması için 80 kilogram olan bir bireyin, günde 2 bin litre su tüketmesi gerekmektedir. Bu da imkansızdır.

19 litre su damacanalarının diğer adı olan polikarbon şişelerde bulunan ve ''endokrin bozucu'' etkisi dolayısıyla kansere neden olabileceği belirtilen BPA'nın suya geçme riskiyle ilgili araştırma, bu riskin, insan sağlığına etkisi açısından ''yok denebilecek düzeyde'' olduğunu ortaya koymuştur.

- Plastik kaplarda şişelenmiş su sağlıklı mıdır?

Evet. Bütün dünyada şişe suyu için kullanılan ana plastik madde pettir. BPA bu tipte malzemelerin bileşiminde bulunmamaktadır. Tekrar kullanılabilen polikarbon su ambalajlarına ilişkin dünya çapındaki çalışmalar ve hükümetlerin kapsamlı güvenlik değerlendirmeleri sonucunda alınan kararlar, polikarbonat şişelerin tüketicilerin kullanımında güvenli olduğu yönündedir.

'Kansere yol açmaz'

- Polikarbonat yerine kullanılması düşünülen alternatif ambalaj mevcut mudur?

Polikarbonat, tüm yasal otoriteler tarafından HOD damacanalarda kullanılması güvenli materyal olarak bildirilmiştir. Buna rağmen BPA ile ilgili basında yer alan açıklamalar tüketicilerin dikkatini çekmekte, bu nedenle de polikarbonata alternatif olacak malzemeler üzerinde çalışmalar sürmektedir.

Polikarbonatın, ambalajlı gıda ve içecek ürünlerinde tercih edilme nedeni hijyenik oluşu, gıda bozulması ve israfına karşı koruma sağlamasıdır. Ayrıca bakterilere karşı korumada üstün etki gösterdiği saptanan polikarbonat, toplumun sağlığını korumak için kullanılan bir maddedir dolayısıyla kansere sebep olması gibi bir durum söz konusu dahi olamaz.

Polikarbonat plastik, gıda ve meşrubat ürün kapları için yaklaşık 50 yıldır tercih edilmektedir. Bu sürede polikarbonat şişelerle ilgili birçok araştırma yürütülmüş; bu araştırmaların ve dünya çapındaki hükümet heyetlerince yapılan çok yönlü güvenlik değerlendirmelerinin sonuçları, polikarbonat şişelerin tüketici kullanımı için güvenli olduğunu ortaya koymuştur.

- Pet şişe kansere neden olur mu?

Ambalajlı sular Sağlık Bakanlığı'nca, ambalajlar ise Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nca denetlenmektedir. Sağlık Bakanlığı yönetmeliklerine uygun üretilen tüm ambalajlı su ürünleri güvenle tüketilebilir.
 

Cam damacana tartışması

- Su damacanalarının plastik yerine cam olması sağlık yönünden daha iyi olur mu?

Hayır. Çünkü damacanalar dönüşümlü ambalajlardır. Her dolumdan önce tam otomasyon sistemlerle yıkanması ve sterilizasyon işlemine tabi tutulması gerekmektedir. Yıkama işleminin ise işin tekniği açısından ve Sağlık Bakanlığı yönetmeliklerine uygun olarak minimum 55 derece ve üstü bir ısıda gerçekleştirilmelidir. Cam ambalajı bu ısıda yıkamak teknik açıdan mümkün olamamaktadır. Çünkü cam ambalaj bu ısıda çatlamakta ve kırılmaktadır. Ayrıca camın ağır oluşu lojistik açıdan büyük zorluklara neden olmaktadır. Bu nedenlerle damacanada cam kadar sağlıklı olan polikarbonat ambalajlar kullanılmaktadır.

- Damacanaları temizlemek için ne kullanılıyor, nasıl temizleniyor?

Damacana ambalajlar dolum işleminden önce bir dış yıkama ünitesinden, dört ayrı iç yıkama ünitesinden geçmektedir. Bu iç yıkama ünitelerinde deterjanlı, sıcak ve dezenfektanlı suyla yıkanmaktadır. Ayrıca durulama işleminin güvenilirliğini sağlamak için sürekli deterjan ve dezenfektan kalıntı analizi yapılmaktadır. Yani üretilen damacana ambalajlar deterjan ve dezenfektandan tamamen arındırılmaktadır. Bu nedenle damacanalar son derece sağlıklı ve güvenilirdir.
 

Numaraların anlamları

- Damacanaların altındaki numaralar ne anlama geliyor?

Günlük yaşantımızda tükettiğimiz yiyecek ve içeceklerin muhafaza edilmesinde sıkça kullanılan plastik ambalajlar üretim esnasında birden yediye (1-7) kadar numaralandırılmaktadır. Şişelerin tabanında üçgen şeklindeki geri dönüşüm ambleminin içine yazılan bu numaralar, o ambalajın ne tür bir hammadde kullanılarak yapıldığını gösterir.
Sayıların anlamları:
1 numara --> PET veya PETE (polyethylene terephtalate)
2 numara --> HDPE (high density poly ethylene)
3 numara --> PVC (poly vinyl chloride)
4 numara --> LDPE (low density polyethylene)
5 numara --> PP (polypropolene)
6 numara --> PS (polystyrene)
7 numara --> Diğer (yukarıdaki sınıflamaya girmeyen diğer plastik türlerinin genel sınıflaması).

- Damacana suyu kaç günde tüketmemiz gerekmektedir?

Yanıt: Damacana ambalajlara 1 yıl, pet ambalajlara 2 yıla kadar raf ömrü verilmektedir. Açıldıktan sonra 5 litrenin üzerindeki ürünler maksimum 7 günde tüketilmelidir.

Neye dikkat etmeli, nasıl saklamalı?

- Damacana su alırken nelere dikkat edilmesi gerekir?

Öncelikle suyun etiketinin üzerinde Sağlık Bakanlığı izin tarihi ve sayısının bulunup bulunmadığını kontrol etmek gerekiyor. Satın aldığınız suyun 4 ayrı yerinde suyun markasının bulunmasının yanı sıra etiket bilgilerinde cinsi, üretim adresi, suya uygulanan işlemler ve suyun sahip olduğu parametreler mutlaka yer almalıdır. İmal ve son kullanma tarihi, parti ve seri numarası, şirket logosunun ayrıca damacana ambalaj üzerinde kabartmayla yazıyor olması gerekiyor. Güvenlik bandına önemle dikkat etmek gerekir, suyu açanın ilk siz olduğunun göstergesidir. Sağlıklı su tüketmek istiyorsanız, damacananızı serin, kuru ve direkt güneş ışığına maruz kalmayan temiz bir ortamda muhafaza etmeniz gerekir.

- Damacana suyu, cam şişe veya testi gibi kaplara aktarılmalı mıdır?

Hayır. Damacana ambalajlar kapağı açılana kadar hiçbir bakteri içermezler. Başka kaba aktarırken su, ortam havasından bakteri kapacaktır. Ayrıca kullanılacak kabın damacana ambalaj gibi steril ve hijyenik olması mümkün değildir.

- Su 2 haftadan uzun süre pet şişede kaldığında şişedeki zararlı maddeler çözülerek, suya karışıyor mu?

Ambalaj malzemeleri ve raf ömürleri uzun süren araştırmalar sonucunda belirlenir. Pet şişelerdeki sular raf ömürleri boyunca güvenle tüketilebilir.

- Plastik şişelerin hormonlar üzerinde etkileri neler?

Pet şişelerin hormonlar üzerinde etkisi olduğuna dair onaylanmış herhangi bir bilimsel çalışma yoktur.

- Plastik su şişeleri buzluğa konabilir mi ?

Hızlı soğutma amacıyla pet su şişeleri kısa süreli olarak buzluğa konulabilir.