Doğu Karadeniz'in kaderi: Sel ve heyelan

Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hızır Önsoy, son 10 yıl içinde bütün dünyanın küresel iklim değişikliğiyle yatıp kalktığını, ancak bu durumun Türk insanının pek de umurunda olmadığını söyledi.

Halkın yüzde 90'ının küresel iklim değişikliği hakkında bilgisi olmadığını belirten Önsoy, ''Dünya iklim değişikliğiyle uğraşıyor. Doğu Karadeniz bölgemiz Türkiye'nin yağış ortalamasına göre, en yüksek ortalamaya sahip. Çayeli ve Hopa civarlarında 2 bin 500 milimetreye kadar gidiyor yıllık ortalama. İç Anadolu'da ise 600-650 milimetre. Anormal derecede fark var'' dedi.

Prof. Dr. Önsoy, küresel iklim değişikliği çerçevesinde, bazı bölgelerde yağışların artacağını, bazı bölgelerde ise azalacağını ifade ederek, ''Yağışların tek artacağı bölgemiz ise Doğu Karadeniz. Zaten yağışlı olan bölgemizde ortalama yağış yüksekliği daha da artacak. Eskiden yağışlar yer ve zaman içinde düzenli dağılıyordu, biz de bunları biliyorduk. Ama küresel iklim değişikliği baş gösterdikten sonra yersel ve zamansal anormallikler meydana geldi ve gelmeye de devam edecek'' diye konuştu.

''1 aylık yağış 1 günde''

Yaklaşık bir ayda düşmesi gereken yağışların, bir günde düşmeye başlayacağını vurgulayan Prof. Dr. Önsoy, şöyle devam etti:
''Dolayısıyla bunu zemin ve yataklar taşımayacak. Buna göre tedbir almamız lazım. Yönetimler oluşturmamız ve suyu buna göre yönetmemiz lazım. Her olay oluyor, bakıyorsunuz, valilikte toplanılmış, kriz yönetimi yapılıyor. Ben üzülerek ve acıyla gülüyorum, ne demek kriz yönetimi? Olay gelmeden önce kurullar oluşturmak lazım. Buna biz risk yönetimi diyoruz. Olay baş göstermeden önce ne gibi tedbirler alınır ve can kayıpları nasıl sıfıra indirilir, maddi kayıplar nasıl en aza indirilir, bunların tartışılacağı bir yer. Dolayısıyla kriz komitesi deyince ben çıldırıyorum, böyle bir şey olmaz. Bu komitelerde hiçbir bilim adamı yok. Bu kurullarda niçin bilim adamları yoktur, neden bizden yardım istenmez? Ben zoraki gidip de 'Sayın valim ben göreve geliyorum' diyemem ki. Sonra bütün hepsi Temel fıkrasına dönüşüyor.''

Prof. Dr. Önsoy, bölgede heyelan ve taşkın riski haritaları çıkarılması ve bir an evvel tamamlanması gerektiğine dikkati çekerek, şunları söyledi:
''1, 2 ve 3. derecede risk altındaki bölgeler belirlenmeli. Buna göre yapılaşma yapılırken, uygulamacı kurumlar adama 'arkadaşım sen burada evini yapma, çünkü burası 1. derece risk bölgesi, sen evini şuraya yap' diyebilmeli. Bunu diyen yok, mümkün değil. Bu konuda ortaya konulmuş bir teşhis, reçete ve tedavi yok. Risk haritaları çıkarılmamış. Bilimsel çalışmalarda reçete bellidir, reçete bizdedir. Bunu bilim söylüyor, 'çözümü budur' diyor ama maalesef buna kimsenin uyduğu yok. Uygulamada da büyük sıkıntılar var.''
Rize'ye dün düşen 166.2 kilogram yağış miktarının anormal derecede yüksek olduğunu belirten Prof. Dr. Önsoy, ''Riskli bölgelerde bulunan vatandaşlarımız tedbirli olmalı. Dere yataklarında ya da yakınlarında evleri bulunanlar buralardan bir an önce çıkarılmalı. Bu sadece acil bir uyarı ve önlemdir. Taşkın, sel ve heyelanları yönetebilmek için orta ve uzun vadeli planlar yapmak lazım'' dedi.

81 yılda 585 ölü

Prof. Dr. Hızır Önsoy, 1929-2010 yılları arasında, Doğu Karadeniz bölgesinde yaşanan 33 sel, heyelan ve taşkın olayında, 586 kişinin hayatını kaybettiğini, 15'i aşkın kişinin kaybolduğunu ve yaklaşık 1,5 milyar liralık maddi hasarın meydana geldiğini açıkladı.
Bölgede 81 yıllık süreçte, yıllara göre meydana gelen olaylar, yerleri ve ölü sayıları şöyle:

YIL YERİ VE NEDENİ ÖLÜ SAYISI
-----------------------------------------
1929 Trabzon Of/heyelan 146
1959 Tirebolu, Görele, Trabzon,
Rize taşkınları 13
1963 Trabzon Oksu taşkını 3
1963 Trabzon Akçaabat taşkını 2
1965 Giresun, Trabzon taşkınları 2
1973 Rize, İyidere ve
Hemşin taşkınları 4
1973 Rize Güneysu, Kalkandere,
Pazarköy heyelanları 4
1974 Gümüşhane, Harşit taşkınları 3
1977 Rize Pazar, Hemşin Deresi
taşkını 6
1981 Rize Pazar sel 27
1982 Rize İkizdere heyelan 8
1983 Rize Pazar, Fındıklı taşkın
ve heyelanlar 27
1985 Rize sel 10
1988 Rize, Pazar, Ardeşen,
Fındıklı heyelanlar 3
1988 Trabzon Çatak heyelanı 64
1990 Trabzon Değirmendere, Akçaabat,
Söğütlü sel 56
1990 Rize Çamlıhemşin heyelanı 51
1995 Rize Güneysu, Ardeşen, Pazar
sel ve heyelanlar 9
1997 Giresun taşkınlar 5
1998 Trabzon Sürmene, Beşköy
sel ve heyelan 50
2001 Rize Taşlıdere, Güneysu sel
ve heyelan 10
2002 Rize Taşlıdere, Güneysu, Çayeli
sel ve heyelan 34
2005 Rize İyidere, İkizdere-Kalkandere
sel 1
2005 Trabzon Of Solaklı havzası sel 7
2005 Rize Çamlıhemşin, Çayeli sel 4
2005 Rize Taşlıdere taşkın 7
2005 Trabzon Of heyelan 1
2006 Artvin Arhavi heyelan 1
2006 Giresun taşkın 2
2006 Rize Güneysu Başköy heyelan 3
2009 Rize Kalkandere heyelan 1
2009 Artvin Şavşat taşkın 5
2009 Artvin Borçka taşkın 5
2010 (27 Ağustos) Rize Gündoğdu 11