Kadınlar tarih yazıyor

On binlerce kitap, dergi, makale, bildiri, afiş, belge, gazete kupürü... Kadın yazarlar ve sanatçılar başta olmak üzere Osmanlı’dan günümüze, kadınlara dair ne varsa kayda geçmeyen hepsi Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’nda. Merkez, gönüllülerin desteğiyle 25 yıldır ayakta duruyor. Kadın belleğine verdiği emekle, bu yıl, PEN Türkiye Yazarlar Derneği’nin Duygu Asena Ödülü’nün sahibi oldu. Vakıf Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Fatmagül Berktay, “Vakıf, 14 Nisan 1990’dan beri, kadınların tarihteki görünmezliklerini ortadan kaldırıyor” diyor.

Fener’de Haliç kıyısında, 18. yüzyıla ait taş bina, dolmuş taşıyor. Öyle ki; binanın giriş katında sergiler için kullanılan salona da uzun zaman önce kitap koleksiyonu yerleştirilmiş. Burada, manastıra ait olduğu dönemde de kadınlara eğitim verildiği rivayet ediliyor. Bina, uzun yıllar boş kalmış. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) kütüphaneye tahsisiyle, restore edilmiş. Bir süre önce, yakınlarında, aynı yapıdaki başka bir binanın daha kütüphaneye verilmesi gündeme gelmiş ancak bu gerçekleşmemiş... İBB Kütüphaneler Müdürlüğü’nün desteğiğle, arşivlerin güvenli depolanması için yeni kompakt raf yapılmış.

Koleksiyon cenneti

Kütüphanenin en önemli koleksiyonlarından biri 800 kadın yazara ait, 10 bin 945 belgeden oluşan biyografik dosyalar. Fatma Aliye Hanım, Asiye Hatun, Fitnat Hanım, Şair Nigar Hanım’ın da aralarında olduğu Cumhuriyet öncesi 22 kadın yazara ait bilgiler de o dosyalarda... Kütüphanedeki 266 nadir eserin bazıları, müzayedelerden, sahaflardan satın alınmış. İlk kadın milletvekillerinden Hasene Ilgaz’ın, ilk kadın belediye başkanı Müfide İlhan’ın, ilk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu’nun özel arvişi de kütüphanede. Arşivini bağışlayan ünlü isimler arasında Pınar Kür, Kerime Nadir, Buket Uzuner, İpek Ongun, Sabiha Sertel de var. Hanımlara Mahsus Gazete’nin, Ermeni kadın dergisi Hay Gin’in orijinalleri de orada. Kadın örgütleri ise ayrı bir başlık. Kütüphanede tek yapılan arşiv çalışması değil. Sergi, konferans, panel, dinleti, sempozyum, kurslar, sertifika programları, atölyeler, sözlü tarih çalışmaları, bibliyografyalar, Osmanlı Türkçesinde basılmış 8 derginin yeni harflerle basımı, her yıl hazırlanan ajandalar... Bir kül tür merkezi gibi çalışıyor. Hem tarihçilerin hem de mücadelede yer alanların toplanma yeri. Yakında tüm belgeler, internetten halka sunulacak. 25. yılın en önemli projelerinden biri bu.

Geleceğe köprü

Prof. Berktay, Duygu Asena'nın feminist haraketin ruhunu yakaladığını, vakfın kurucusu kadınların da feminist bilince sahip kadınlar olduklarını vurguluyor. Berktay'a göre, kütüphanedeki önemli belgelerden biri, 19. yüzyılda, Tıbbıye-i Şahane'deki ebelik derslerinin müfredatı. Kurtuluş Savaşı sırasında basılan taş baskı afişe dikkat çekiyor. Kütüphanenin geçmişle gelecek arasında bağ kurduğunu söylüyor: “O müfredatta sağlıklı gebelik sonlandırma dersi bile var. Kürtaj meselesini Osmanlı çözmüş... Kadınlar yüzyıllar boyu mücadele ediyorlar ama kendilerini tarihe yazdıramadıkları için, kazanımlar uçuyor. Her şeye yeniden başlamak gerekiyor. Geçmişte ne yaşandığını bilirsek, mücadeleye önde başlayabiliriz. Burada, Çanakkale Savaşları'nda hemşirelik yapan ama günümüzde hiç konuşulmayan kadınların belgeleri de var. ”, Gönüllü bir kuruluşun 25 yıl ayakta kalmasının çok önemli olduğunu dile getirerek, "Vakıf, 25 yıldır, kadın belleğini diri tutuyor, gelecek kuşaklara ilham veriyor. Yoluna devam etmesi için de kuşkusuz daha çok desteğe ihtiyacı var" diyor.