Komünal emek gücü İşçi Evi’ni yarattı

Her şey ülkenin önde gelen sosyalist madenci lideri Büyük Britanya Komünist Partisi üyesi Vin Williams’ın sorusuyla başladı: “Görkemli yapılara neden sadece zenginler sahip olsun?”. Williams’ın gayretiyle gerçekleşen emekçi dayanışması sonucu, tek derdi bu olmasa da, İngiliz işçi sınıfı ya da en azından bölgenin emekçileri ünlü saray yavrusu Wortley Hall’ün sahibi oldu.

Sheffield’ın kuzeyine düşen bir bölgededir Wortley Hall. Bir kere gidip görmüşlüğüm vardır. Wharncliffe Kontu’na ait olan bu muhteşem yapıya İkinci Dünya savaşı sırasında ordu tarafından el konulmuştu. Kont, savaşın bittiği 1945’de yapıyı kiralamak için uygun birilerini bulamadı, çünkü savaş henüz bitmiş, insanlar ekonomik sıkıntılarla boğuşmakta. Kim kiralamak ister ki böylesine lüks, pahalı bir yapıyı?

Önceleri zengin de olsalar, savaş sonrası koşulların durumlarını zorlaştırdığı soylular, bankerler kiralayamazlardı ama örgütlü olmaları halinde herkesten zengin, herkesten güçlü olabilen emekçiler pekala kiralayabilirlerdi. Williams’ın “neden sadece zenginlerin olsun” sorusuyla işçi sendikalarını, emekçi örgütlerini harekete geçirmesiyle birlikte 15 yıllığına kira sözleşmesi imzalanır mülk sahibi Kont’la. İlk yıl için 50 sterlin olarak belirlenen kira bedeli sonraki yıl arttırılarak 500 sterlin olacaktır anlaşmaya göre. Binanın yenilenme masrafları da sendikalarca karşılanacaktır. Komünist Parti üyesi gençler binaya girip eksiğini, gediğini Williams’a bildirirler. Getirilen uzmanlar da binanın içinin yenilenmesi için 50 bin sterlin gerekebileceğini söylerler. Komünal emek gücü devreye girince bunun bir önemi yok tabii. İşlerinin ustası emekçiler binayı tamamen yenilerler, sadece 9 bin sterline hem de. Maden, inşaat, demiryolu, döküm işçileri, ev kadınları, yöre esnafı, serbest meslek sahipleri tümü birden günlerce gönüllü olarak çalışır. 1951’de çalışmalar biter, 5 Mayıs’ta bir eğitim/tatil merkezi olarak emekçilere açar kapılarını Wortley Hall.  O adı resmi olarak İşçi Evi olan bir malikanedir artık. Kont öldükten sonra da yöredeki işçi kooperatifi tüm binayı 1954’de 10 bin sterline satın alır.  

ASIL SAHİPLERİNE DÖNDÜ

Bu görkemli malikenin bir emekçi yapısına dönüşmesinin anlamı büyüktür. Çünkü sahipleri olan Wharncliffe Kontları Güney Yorkshire'da sahip oldukları kömür madenciliğinden elde ettikleri gelirle yaptırmışlarDı malikaneyi. Emekçi teri, kanı vardır yani temelinde. Bir devrimle ele geçirilmemiş de olsa, müthiş bir emekçi dayanışmasıyla ait olduğu “sınıfa” dönmüştür artık. Dahası da var; malikenin de içinde yer aldığı Wharncliffe ailesine ait arazilerin hisseleri de yine dayanışmayla, imeceyle satın alınır. İşçilerin kendi toprakları da vardır artık.  O hisseler borsada işlem görmez, yasal olarak oluşturulan kar amacı gütmeyen bir kooperatife bağlanır tüm mülkiyet. İşletilen arazilerden, Worthley Hall’daki etkinlerden gelen gelirler çalışanlara eşitçe paylaştırıldıktan sonra işçi sınıfı mücadelesine harcanır. Kooperatif Başkanı, Siyasi Sekreter, Genel Müdür üç ayda bir hissedarlara rapor verir. Siyasi sekreter haricinde, hiçbir yönetim kurulu üyesi herhangi bir ödeme almaz, gönüllülük esasına göre çalışır.

Sylvia Pankhurst’ün adını taşıyan kütüphane...

ODALARIN İSİMLERİNE BAKAR MISINIZ?

Salondaki odaların çoğu sendikalar veya bağış yapan kuruluşların, sosyalist hareketin önemli figürlerinin adlarını taşıyor. Örneğin İtfaiye Birliği Yemek Odası, Ulusal Kadınlar Meclisi Odası, Sendika Balo Salonu bunlardan birkaçı. Ünlü sosyalist feminist Sylvia Pankhurst’ün adını taşıyan kütüphane çok zengindir. Keir Hardie, Tom Mann, George Lansbury, Abe Moffat, Alfred Hague, Harry Johnson gibi sosyalist hareket içinde çok önemli rol oynamış insanların adlarını da görebilirsiniz. Wortley Hall, barış, dayanışma, enternasyonalist düşünce çerçevesinde dünyanın her yerinden uluslararası delegasyonları ağırlıyor. Bulgaristan, Sovyetler Birliği, Küba’yla, Güney Afrika’da ırkçı yönetimi yıkan Afrika Ulusal Kongresi (ANC) ile yakın ilişkiler kurdu. Kültürel faaliyetlere de hiç ara verilmiş değil. İşçi Müzik Topluluğu, emekçilerin kurduğu Clarion Bisiklet Kulübü çalışmalarını Wortley Hall’de sürdürüyorlar örneğin. Tiyatro gösterileri, resim sergileri okuma akşamları her gün var nerdeyse.

Nelere tanık olmadı ki bu muhteşem yaptı.. En yakın örnek İngiltere’de 1984-85 madenci grevinde olanlardır. Malikanenin tüm salonları grevci madenciler ile ailelerine ayrıldı, greve katılan işçilere günlerce yemek sağlandı.

Her şey değişiyor elbette. Wortley Hall de ilkelerini koruyarak bu değişikliklere uyum sağlıyor. Ama asla değişmeyen şu ilke: Sendika ya da işçi hareketinden gelmiş de olsa hiçbir kişi veya kuruluş, Wortley Hall'un genel kontrolüne sahip olamaz. Yapının en güçlü yönlerinden biridir bu. Üyelerince yönetilen gerçek bir işbirliğine dayalı bir girişim olduğu asla unutturulmaz.

“BURASI SOSYALİZM VAHASI”

Malikenin eski başkanlarından Stuart Charnley "burası bizim sosyalizm vahamız; onun başarılı bir şekilde devam etmesini sağlayalım" diyor. Son derece haklı. Bunun için de kuruluş ilkelerine uygun, amaçlarını korur bir biçimde ticari faaliyetler de gösteriyor Wortley Hall. Pandemi bu güzel emekçi işletmesini de vurdu tabii. Şimdiki Başkan Graham Benton, "Mirasımız, Covid-19'un tüm zorluklarına rağmen yönetim kurulunun korumaya kararlı olduğu bir miras. Personelimiz, yöneticilerimiz, izin verildiğinde bir hizmet sunmak için ellerinden geleni yaptılar. Ancak anlaşılabilir kısıtlamalar onları da mali durumumuzu da zorladı” diyor. Sonuçta gönüllü çalışanların dışında ücretli çalışanların sayısı azaltıldı, istenemese de. Benton durumu "bir otel zincirinin parçası değiliz, asla da olmayacağız, emekçiler dışında büyük hayırseverlerimiz de yok. Gelirimiz sendikadan, geniş işçi hareketinden, yaptığımıZ küçük ticari işlerden geliyor” sözleriyle açıklıyor.

2021 Wartley Hall’ün Platin Yılı olarak kutlanacaktı. Ancak pandemi buna izin vermiyor. Yöneticileri yapabilecekleri oranda kutlamalar düzenleyip bağış toplayacaklar yine de. Büyük Nazım’ın Yapıcılar şiiri nasıl da uyuyor Wartley Hall emekçilerine: Yapıcılar türkü söylüyor/  yapı türkü söyler gibi yapılmıyor ama/Bu iş biraz daha zor/Yapıcıların yüreği/ bayram yeri gibi cıvıl cıvıl.

Öyle gerçekten.Wortley Hall’ün emekçileri de 70 yıldır “cıvıl cıvıl”.