Öğrenciler sordu, Nobel’li bilim insanları yanıtladı: Bu projeler ömürlük

Gökay Özdemir, Deniz Yılmaz, Yankı Eryılmaz, Eylül Damla Çelebi ve Dilara Işık’ın Nobel Fizik Ödülü sahibi Reinhard Genzel’e sordukları sorular ve yanıtları şöyle:

- Bahsettiğimiz kavramlar, kara delikler, popüler hayal gücü açısından son derece çekici. Onları düşündüğünüzde, onları görselleştiriyor musunuz ve matematiksel bir şekilde düşünüyor musunuz?

“Siyah”, sanki kimse onları göremiyormuş gibi görünse de aslında birkaç görselleştirme vardır: Biri, çok derin bir yerçekimi potansiyeli. Bir trambolinin üzerine ağır bir top yerleştirdiğinizi hayal edin - derin bir çukur oluşturacaktır. Ve eğer top yeterince ağırsa, dalma o kadar dik olabilir ki bazı hayvanların tekrar dışarı çıkması imkânsız hale gelir. Bu, bir kara delikten kaçmaya çalışan ışıkta olan şeydir. Elbette, bir kara delik 3B bir “nesne”dir, yani artık geri dönüşü olmayan bu çizgi, 3B uzaydaki bir sferoiddir.

- Yaklaşık 8 milyar insanın yaşadığı bu sonsuz evrende, kara deliği başka biri değil de yalnızca siz keşfettiniz. Galaksinin merkezinde keşfettiğiniz egzotik nesneyi gördüğünüzde ne hissettiniz?

Kara deliği keşfetmek tek bir kişinin işi değildi, daha ziyade iki takımdık. Biri Almanya’da diğeri Kaliforniya’da. Ve keşif yavaş yavaş oluştu. Veriler giderek daha iyi hale geldi ve iki takım gördüklerinden gittikçe daha fazla emin oldu: Bir kara delik. Ve kanıtlar her ilerlediğinde, bir yandan “kara delik gibi olağanüstü bir şeyin varlığı hakkında sonuca varabiliriz” dedik. Öte yandan, bu bir ekip için bir başarıdır ve dolayısıyla sonuçlardan birlikte gurur ve mutluluk duyuyoruz!

- Galaktik merkez 24 bin ışık yılı uzaklıkta; bu kadar uzaktaki nesnelerin gözlemlerini ve ölçümlerini nasıl yapıyorsunuz? Bir kara deliğin ışık yaymadığını da biliyoruz. Peki, bunu nasıl gözlemleyebiliriz?

Daha doğrusu 26 bin ışık yılı! Bu yüzden başlı başına teknik zorluklar olan üç şeye ihtiyacımız var: 1) Mevcut en büyük teleskoplar. 2.4 m’lik lensi olan Hubble Uzay Teleskobu bile yeterli olmaz! 2) Optikten çok daha karmaşık bir detektör teknolojisi olan kızılötesi ile gözlemlemeliyiz. 3) Dünya atmosferinin görüntüler üzerindeki bozucu etkisini yenmek için uyarlanabilir optiğe ve hatta uyarlanabilir optikli interferometriye ihtiyacımız var.

- Uzak nesnelerin gözlemi ve ölçümü sırasında karşılaştığınız zorluklar nelerdi?

Çok fazla! Belki de en önemlisi devamlılık sağlamaktı. 1992’de başladık ve şimdi, neredeyse 30 yıl sonra, genel göreliliği test edebiliriz. Tabii bunun için tüm yıllara ait verilere ihtiyacımız var. Yani bir doktora öğrencisi bunu asla başaramaz, bu iş çok sabır gerektirir. Bilimsel bir kariyer içerisinde ömürlük bir projedir bu.