Sandık başında nelere dikkat edilmeli? Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun tek tek anlattı...

Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinde son 3 günün içine girildi. 14 Mayıs’ta yapılacak olan genel seçimlere ilişkin kamuoyu anketlerinde başa bir mücadele söz konusu iken geçersiz oyların kritik önem taşıyacağı seçimlerde oyu doğru biçimde kullanmak adeta seçimin kaderini belirleyecek.

Bu doğrultuda Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun, oy pusulasında seçmenin nasıl oy kullanması gerektiğine ilişkin Cumhuriyet TV’ye konuştu. 

“GEÇERSİZ OYLAR SEÇİMİN KADERİNİ BELİRLEYECEK”

Sözlerine 2018’deki seçimleri hatırlatarak başlayan Tosun, oy kullanırken yapılması gerekenleri tek tek şöyle anlattı:

“Öncelikle, oyumuzun geçerli olması oy makasının bu kadar dar olduğu bir seçimde seçimin kaderini belirleme anlamında önemli. Çünkü, örneğin 2018 genel seçiminde 1 milyon 53 bin geçersiz oy vardı. Bu da yüzde 2.1’e tekabül ediyordu. Geçersiz oylar, seçimin kaderini tayin etme gücüne sahip. Her şeyden önce, oy kullanmaya giderken yanımızda seçmen bilgi kağıdı ve resimli olan bir kimlik belgesi gerekiyor. 

T.C. kimlik numarasının mutlaka yazılması gerekli ama seçmen bilgi kağıdımızı unuttuğumuzu varsayarsak o takdirde problem değil, yine oy kullanabiliriz ;ama mutlaka T.C. kimlik numarası olan resimli ve resmi bir kimlik belgesi olması gerekiyor. 

Sandık başına gittiğimiz zaman öncelikle seçmen listeleri asılı, o listelerden adımızı kontrol edeceğiz. Bütün bu aşamalardan önce, mutlaka seçmen listelerinde adımızın olup olmadığını kontrol etmemiz gerekiyor. Sandık başında o listeden kontrolü yaptıktan sonra en azından o sandıkta oy kullanıp kullanmayacağımıza ilişkin emin olmak için içeriye giriyoruz, bize bir zarf ve ‘evet’ veya ‘tercih’ şeklinde bir mühür verecekler. Bu zarfın yanında 2 tane oy pusulası verilecek. Bu oy pusulasının bir tanesi cumhurbaşkanları adaylarının isimlerinin yer olduğu, diğeri ise siyasi partilerin isilerinin yer olduğu 100 cm olarak ifade edilen oldukça uzun bir oy pusulası. 

Oy kullanacağımız yerin boş olduğu anda içeriye girip önce cumhurbaşkanı ya da milletvekili genel seçimi için tercihte bulunacağız. Cumhurbaşkanlığı için oy pusulasında adaylardan hangisini tercih ediyorsak mührü onun üzerine basacağız.”

“OY PUSULASINA İŞARET KONULMAMASI GEREKİYOR”

Oyların hangi durumlarda geçersiz sayılacağının altını çizen Tosun, “Mührü dışarıda bırakmamak gerekiyor, el hareketinden kaynaklanan çok hafif bir kayma olabilir ama önemli olan burada, çok net bir biçimde hangi adayı tercih ediyorsak mührü onun üzerine basmamız. 

Ondan sonra milletvekilliği genel seçimi için 100 cm’lik oy pusulasında hangi partiye oy vereceksek yine ‘evet’ ya da ‘tercih’ mührünü o partinin üzerine basmamız gerekiyor. Çünkü ‘evet’ ya da ‘tercih’ mührü basılamayan aynı ittifak içinde yer almayan birden fazla ittifaka, parti veya adaya mühür basılması halinde oylar geçersiz. Oy pusulasının kesinlikle yırtılmaması, koparılmaması gerekiyor. Pusula üzerine mühür dışında veya mühür yerine herhangi bir özel işaretin konmaması gerekiyor. Bu da önemli, çünkü pusulanın üzerine özel bir işaret, isim, imza kaşesi veya parmak izi konduğu takdirde bu oy da geçersiz oluyor. İki pusulaya tercihimizi yaptıktan sonra pusulaları ters çevirmek gerekiyor. İçeriye doğru katladığımız takdirde, mührün kurumamış olmasından dolayı o mührün diğer aday ya da partilere temas etme imkanı var. Mühür sonuçta bir boya, hafif bir ıslaklıkta olduğu için belki birkaç saniye beklemek, o mührün kuruması için üflemek ama mutlaka ve mutlaka ters çevirmek gerekiyor. Aksi takdirde çünkü geçersiz olacak” ifadelerini kullandı. 

“YURTTAŞ OY SAYIMINI İZLEYEBİLİR”

Oy kullanma işleminin ardından yapılması gerekenleri anlatan Tosun, “Bir zarf, iki ayrı oy pusulası diyoruz. Tercih işlemini bitirdikten, katlama işlemini yaptıktan sonra aynı zarfa koyup sandığa atıyoruz. Ardından mutlaka ve mutlaka imza atmamız gerekiyor. Bizim bir oy hakkımızın biz tarafından kullanıldığına ilişkin imzamız en önemli hukuki karinedir. Daha sonra dışarı çıkmamız gerekiyor, binadan da çıkıp günlük rutin işlerimize devam ederiz. Yurttaş olarak oy verme işlemi tamamlandıktan sonra sayım aşamasındaki seçim hukukunun gereğince isteyen yurttaş orada oyların zarftan çıkarılması ve oy sayım dökümüne işlenmesini izleyebilirler” açıklamasında bulundu.

"OY KULLANIMI 17.00'DE BİTER"

Oy sayım işleminin nasıl yapılacağına değinen Tosun sözlerini şöyle sürdürdü:

“Seçim hukukunun temel ilkelerinden birisinin gereği olarak seçimler ‘gizli oy açık sayım’ esasına göre yapılır. O oy kullanmanın bitme saatinin son aşaması 17.00. Bu saatten sonra dışarıdan oy kullanmak için gelinmesi halinde oy kullanma imkanı yok ama sırada bekleyen varsa o sıradakiler sandık görevlileri tarafından tespit edilip oylarını kullanacaklar. Sandıklar kapanıp oy kullanma bittikten sonra, zarflar tek tek sandıktan çıkarılacak. Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimi için ayrılacak. Ondan sonra bir cetvel ve sayım döküm cetvelinde o siyasi parti ve adayların almış olduğu oylar işaretlenecek. Burada bir diğer önemli nokta: ‘Pusulada yalnız ittifak adayı içerisinde mührün basıldığı her durumda’ bu oy pusulası da geçerli olacak. 

Oy pusulasında üstte ittifak, altta aday partilerin isimleri var, ittifaka yazmışsa bu yine sayılıyor. Ama bu koşulda o ittifak oyu ortak oy sütununa ayrı ayrı işlenecek. Seçim hesaplama tekniği anlamında da ittifak içinde siyasi partilerin ortak oylardan gelen payı partilerin oy oranına göre yapılacak, hesaplama ile dağıtılacak. Bütün bu işlemler bittikten sonra da o sandıktan kaç oy çıktığı kamuoyuna ilan edilir.”

“MUTLAKA SANDIĞA GİDELİM”

Tosun, yurttaşlara sandığa gitme çağrısında bulunarak “Seçme ve seçilme hakkı en temel yurttaşlık haklarından birisi. Özellikle bizim gibi siyasal katılmanın sınırlı olduğu ülkelerde seçimler yurttaşlar için aynı zamanda bir bayram havası şeklinde cereyan etmektedir. Yurttaşlık hakkımıza sahip çıkarak mutlaka sandığa gidelim. Katılım ne kadar yüksek olursa o seçim sonucunun siyasal meşruiyet açısından önemi artar. Biraz önce değerlendirdiğimiz hususlar da kullanmış olduğumuz oyların geçersiz olmaması için çok önemli çünkü muhtemelen bu seçim yüzde 1 yüzde 2’lik oy bandının seçim sonucunu tayin etmede etkili olacağını gösteriyor. Bu açıdan hem oyumuz çok önemli hem de geçerli oyumuz önemli” dedi.