'Pandemi, alışveriş bağımlılığı onyomaniyi tetikledi'

'Alışveriş bağımlılığı' konulu konferansta konuşan Dr. Murad Canbulut, Amerikan Psikiyatri Derneği’ne göre insanların kimyasal veya davranışsal bağımlılıklar geliştirmesinde iyi hissetme, daha iyi performans sergileme arzusunun etkili olduğunu dile getirdi. 

"HAYATLARINDAKİ BOŞLUĞU ALIŞVERİŞ İLE DOLDURDULAR"

Canbulut, pandeminin ilk dönemindeki şok atlatıldıktan sonraki dönemde alışveriş imkanının kolaylaştırılması ile insanların hayatlarında boşluğu alışveriş ile doldurma eğilimine girdiklerini anlattı. 

Canbulut, ancak burada bir onyomani yani alışveriş bağımlılığı probleminden bahsedebilmek için kişinin ailevi, sosyal ve iş yaşantısında birtakım sıkıntılara yol açması, kişinin bu sıkıntıların farkında olmasına rağmen satın alma isteğine söz geçirememesi ve satın almadığında süregelen bir sıkıntı hissediyor olması gerektiğini ifade etti.   

"2022’DE 560 MİLYAR TL OLMASI BEKLENİYOR"

Rakamsal verilere bakıldığında tablonun daha net ortaya çıktığını vurgulayan Dr. Canbulut, “Pandemi döneminde en çok kullanılan ödeme yöntemi 'kredi kartI' oldu. Toplam alışverişlerin yüzde 62’si kredi kartı; yüzde 38’i banka kartı ile yapıldı. 2021 yılının ilk yarısında e-ticaret hacmi 161 milyar TL oldu, bu geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 49’luk bir artış demek. E-ticaret ile ödeme yöntemlerinde birinci sırada yüzde 56 ile kredi kartı yer alıyor. 2021 toplam hacim 400 milyar TL’ye vardı. 2022’de ise E-ticaret sektörünün 560 milyar TL hacme ulaşması öngörülüyor” diye konuştu.

Canbulut, Covid-19 Salgınının Online Alışveriş Tercihine Etkisi araştırmasının bu süreçte tüketicilerin online alışveriş tercihlerinin yüzde 64,5 arttığı gösterdiğine dikkat çekti.  

"HUZURSUZLUK, STRES VE ÖFKE HİSSEDİLİYOR MU?"

Dr. Murad Canbulut, bu noktada kişinin kendi durumunun bağımlılık olup olmadığını anlayabilmesi için önemli bazı kriterlerden bahsetti. 

Alışveriş yapılmadığında ya da sıklığı azaldığında huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtileri görüleceğine dikkat çeken Canbulut, eğer geçmişte başarısız bırakma girişimleri varsa, zamanının çoğunu internet sitelerinde geçiriyorsa, kişi dikkatini başka şeye yönlendirmekte zorlanıyorsa, olumsuz etkilerine ve zarar görmesine rağmen harcamaya devam ediyorsa ve artık yeterli gelmiyorsa onyomaniden bahsedilebileceğine işaret etti.   

"ALIŞVERİŞ, BEYNİN HAZ MERKEZİNİ UYARIYOR"

Onyomaninin sebeplerini ise olumsuz duyguların rahatlatılması, duygusal boşluk hissini bastırmak olarak açıklayan Dr. Canbulut, “Değersizlik hissi yerine değerli, yeterli ve güçlü hissetmek, ötekilerle rekabet hissi, indirim kaçırma korkusu ve bazı psikiyatrik rahatsızlıklar etken” dedi. 

Alışverişin beynin haz merkezini uyararak, kişinin sanal bir mutluluk hissetmesine yol açtığını dile getiren Canbulut, kişinin tipik depresyon belirtileri gösterdiğini, kendini yalnız hissettiğini, kırılgan ve alıngan olduğunu anlattı.  

"PANDEMİ BAĞIMLILIĞI ARTIRDI"

Pandemiyle tüketicilerin daha çok online alışverişe yönlendiğini, karantinaların haz kaynaklarını azalttığını buna mukabil boş zamanı ve erişebilirliği arttırıp kolaylaştırdığına vurgulayan Dr. Canbulut, “Online alışverişin yüzde 33’ü erkekler; yüzde 67’si kadınlar tarafından yapıldı. Kadınlar, alışveriş bağımlılığına daha yatkın bir profil çiziyor. Giysi, kozmetik, mücevher, ayakkabı, çanta en çok tercih ettikleri ürünler. Erkekler ise daha cep telefonu, bilgisayar gibi teknolojik ürünleri satın alıyor” açıklamalarında bulundu. 

Şirketlerin de yatırımlarını bu şekilde yönlendirdiklerini belirten Canbulut, devam eden kampanyaların, reklamların, sosyal medyanın, artan kredi kartı kullanımının alışveriş bağımlılığını daha da tetiklediğini söyledi.  

"ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI TEDAVİSİ EDİLMELİ"

Dr. Murad Canbulut, maddi-manevi büyük problemlere sebep olan bu bağımlılık tipinin mutlaka tedavisi edilmesinin şart olduğunu söyleyerek, yapılması gerekenlere dikkatleri çekti. Öncelikle fiziksel ve zihinsel olarak meşgul olunacak başka uğraşlar bulmanın faydalı olacağını söyleyen Canbulut, bağımlılığa iten etki ve faktörlerin belirlenip ona göre hareket edilmesini önerdi. 

Dr. Canbulut, “Kişinin farkında olması ve profesyonel destek olmak önemli. Daha az kredi kartı kullanımı, kart limitlerinin düşürülmesi, periyodik bütçelerin belirlenmesi ve bunların dışına çıkılmaması da diğer yapılabilecekler” dedi.