Deniz Berktay, Kiev'den bildiriyor: Polonya’nın artan etkisi

Polonya, 1300’lerde Ukrayna’nın batısını, 1500’lerdeyse, hemen hemen tamamını ele geçirmiş. Katolik Polonyalılar, Ortodoks Ukrayna’yı ele geçirip halkı sömürmeye başlayınca, buna boyun eğmek istemeyenler, Polonya egemenliğinin daha zayıf olduğu Dinyeper Nehri’nin doğusuna gelip, burada kendi savaşçı birliklerini (Ukrayna Kozakları) kurmuş.

Kozaklar, 1400’lerin sonlarından 1700’lere kadar, Rus, Polonyalı ve Türk kuvvetlerinin birisiyle ittifak yapıp diğeriyle savaşmış. Ukrayna kökenli Rus yazar Gogol’ün “Taras Bulba” hikâyesi, Ukraynalı Kozakların Polonyalılarla mücadelesini anlatır. Rusluk ve Ortodoksluk ise yüceltilir (o nedenle Ukrayna milliyetçileri Gogol’ü sevmez). Ukrayna’nın resmi tarih anlatımında da Rus yanlıları iktidardayken Polonya’yla (ve kısmen Türklerle) zıtlaşmalar öne çıkarılırken Batı yanlılarının iktidarında Polonya kısmı yumuşatılır ve Ruslarla (ve kısmen Türklerle) olan zıtlıklardan bahsedilir.

Polonyalılarla Ukraynalıların arasında 1600’lerde ve 1940’larda acı olayların yaşanmasına rağmen Ukrayna’nın bağımsızlığını 1991’de ilk olarak Polonya’yla Kanada tanıdı. Sonraki dönemlerde ise Polonya, Ukrayna’daki Batı yanlısı ihtilallere ve Ukrayna’nın Rusya’nın etkisinden çıkmasına yönelik girişimlere destek verdi. 

‘DENİZDEN DENİZE’

Bunun nedeni, Polonya’nın “bağımsız Polonya’nın yolu, bağımsız Ukrayna’dan geçer”anlayışıdır (bağımsızdan kastettikleri, Rusya’dan koparılıp Batı’ya bağlanmış bir Ukrayna’dır). Polonya, kendisinin Rusya’ya karşı güvenliği için “denizden denize” politikasıyla Baltık’tan Karadeniz’e güvenlik koridoru çekmeye çalışıyor. Bu nedenle de Rusya’yla savaşın mümkün olduğunca sürmesini istiyor.

KARDEŞLİK İMASI

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda’nın geçenlerde Kiev’e gelişi de bu politikanın zirvesine işaret ediyordu. Zelenski, Polonyalılarla Ukraynalıların kardeş hale geldiklerini ve Polonya’nın Ukraynalı mültecilere sağladığı imkânların benzerinin Polonya vatandaşlarına gösterileceğini söyledi. Kastedilen, Polonya vatandaşlarının Ukrayna’da bütün kurumlarda çalışabilme hakkı elde etmesiydi.

Savaş, Polonya’nın “tarihsel topraklar” olarak gördüğü yerlerde nüfuzunu arttırmasını sağladı. Bunu başka yazılarda ayrıca irdeleyeceğiz.