Kuzey Akım 2 nedir?

Kuzey Akım 2, 1230 kilometrelik bitişik iki doğal gaz boru hattı ile Kuzey Akım projesine paralel olarak Rusya denizlerinden Almanya kıyısına Finlandiya, Letonya ve Danimarka sularını transit geçen bir doğal gaz hattı projesidir. 2018 yılında inşaatı başlayan proje, 2019 Aralık ayında ABD yaptırım tehdidi üzerine askıya alınmıştı. Fakat, 2019'da askıya alındıktan 1 yıl sonra Rusya’nın kendi gemilerinin devreye girmesinin ardından tekrar başlayan inşaat süreci, Almanya ve ABD’nin 2021 Temmuz ayındaki anlaşmasıyla 10 Eylül tarihinde tamamlandı.

Kuzey Akım 2 ile Rusya’dan Almanya’ya yıllık 55 milyar metreküp doğal gaz sevk edilmesi planlanıyor. Böylece, Rusya’dan Almanya’ya doğrudan gaz transferi, yıllık toplamda 110 milyar metreküp olarak ikiye katlanmış olacak.

Kuzey Akım 2'nin finansmanı yaklaşık 11 milyar dolar olarak hesapladı. Proje finansmanının yarısını Rusya’nın kamu enerji şirketi Gazprom, diğer yarısını ise Almanya merkezli Wintershall ve Uniper'in yanı sıra Fransa merkezli Engie, Avusturya merkezli OMV ve Birleşik Krallık-Hollanda ortaklığındaki Royal Dutch Shell üstleniyor.

AVRUPA’NIN DOĞAL GAZ TÜKETİMİ VE İTHALATI

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, 2020’nin ilk yarısı itibariyle tükettiği doğal gazın yaklaşık yüzde 83’ünü Avrupa dışından ithal ediyor. Rusya, yüzde 39.3 ile Avrupa’nın en büyük doğal gaz tedarikçisi. Diğer taraftan, Norveç ise Avrupa’ya sağladığı yüzde 23.1’lik doğal gaz arzı ile en büyük Batılı tedarikçi konumunda. Bu ülkeleri Cezayir yüzde 8.7, Birleşik Krallık yüzde 7.4 ve ABD yüzde 6.3 ile takip etti. Ayrıca, AB’nin toplam ithalatının yüzde 18.2’sini doğal gaz oluşturuyor.

Kuzey Akım 2 projesi, çeşitli taraflardan farklı argümanlarla tepki çekiyor. Kuzey Akım 2’nin devreye girmesi ile Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden geçen doğal gaz boru hatlarının etkisinin azalacak olduğu iddiası ile projeye karşı çıkılıyor.

ORTA VE DOĞU AVRUPA’NIN TEHLİKESİ

Ukrayna, Rusya’dan gelen enerji hatlarının kendisinden Avrupa’ya transit geçmesiyle birlikte yılda 2 milyar dolara yakın transit geçiş ücreti kazanmakta. Ukrayna ve Rusya arasındaki siyasi gerilim üzerine Kremlin, Ukrayna’dan transit geçen gaz hatlarını devre dışı bırakmak istemişti. Ukrayna’yı baypas eden Kuzey Akım 2 projesi, jeopolitik dengeleri sarsacağı düşüncesiyle tepki topluyor. Buna ek olarak, transit gaz geçiş gelirlerinin azalacağına dair benzer endişeler Polonya, Slovakya gibi Doğu Avrupa ülkeleri tarafından da paylaşılıyor.

ABD TEHDİTİ: YAPTIRIMLAR

Rusya, ithal ettiği enerjiyi Avrupa'ya karşı silah olarak kullanabilecek olması, yeni gaz hattı karşıtı argümanlardan bir diğeri. Dönemin ABD Başkanı Donald Trump, kendi ülkesinin gemi taşımacılığı ile ihraç ettiği sıvılaştırılmış doğal gazı (LNG) Avrupa’da pazarında büyütmek için Kuzey Akım 2 projesine karşı çıkmış ve Almanya ile ilişkiler gerilmişti. 2017’de ise ABD Senatosu, CAATSA (ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası) kapsamında bir dizi yaptırım kararı almış ancak, Avrupa Komisyonu’nun da ABD’ye yaptırımlarla karşılık vereceğini belirtmesi üstüne, Trump yaptırımları askıya alınmıştı. Yine de Trump, 2019 ABD Başkanlık seçimleri sonrasında “projede görev alan şirket ve şahıslara” yaptırım uygulama kararı almasının sonucunda projenin inşaatı durdurulmuştu. Yaptırım kararları ise başından beri Polonya ve Ukrayna hükümetlerince destekleniyordu.

Görevdeki ABD Başkanı Joe Biden’ın ise Rusya’nın gaz projesini uluslararası dengede koz olarak kullanacağı düşüncesiyle yaptırım kararını sürdürmekte kararlı olduğu biliniyordu. Dönemin Almanya Şansölyesi Angela Merkel, AB ve ABD’den gelen tüm eleştirilere ve baskılara rağmen projenin iptaline izin vermedi. Rusya’dan enerji transferi noktasında Merkel, Batılı müttefiklerine güvence verince ABD ve Almanya arasında uzlaşma sağlanmış oldu. Uzlaşmayla birlikte ABD hükümeti, boru hattına yönelik uygulayacağı yeni yaptırımlardan vazgeçti.

Ek olarak, Biden uzlaşmadan 3 ay öncesinde projeye destek veren Almanya merkezli şirketlere “ulusal çıkarlar” sebebiyle yaptırım muafiyeti sağlamıştı.

ABD VE ALMANYA UZLAŞMASI: VERİLEN GÜVENCELER

Hükümet liderleri Biden ve Merkel, ikili görüşmelerin ardından anlaşmaya vardı. Liderlerin ortak açıklamasına göre Almanya, Ukrayna’nın 2019’da Rusya’yla yaptığı ve 2024 yılında süresi dolan doğal gaz transit geçiş anlaşmasının süresinin olabildiğince uzatılması adına Kiev’e diplomatik bir temsilci atayacak. Almanya, Ukrayna’nın Rusya’ya olan enerji bağımlılığını azaltmak için yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanması için en az 1 milyar dolarlık Yeşil Fon oluşturulacak. Berlin, fona ilk başta 175 milyon dolarlık hibe verirken Washington ise fona siyasi ve teknik destek sağlayacak. Almanya ayrıca, Ukrayna’ya 70 milyon dolarlık enerji altyapısı güvenlik desteği tahsis edecek.

Aynı zamanda dönemin şansöylesi Merkel, Putin'in enerji hatlarını silah olarak kullanması halinde, Rusya’ya AB yaptırımları uygulanması için öncülük edeceğini belirtmişti. Rusya’nın bölgede baskı kurması halinde bu ekonomik yaptırımlar gündeme gelecek.