Metaverse nedir, günlük hayatta neler değişecek? Yeni bir evren

AYSU UZER

METAVERSE NEDİR?

“Metaverse” kelimesi ilk kez 1992’de kullanıldı.

İlk olarak Neal Stephenson’ın Snow Crash isimli romanında kullanılan bir terim olan Meta-verse, birleşik bir kelimedir; meta(öte) ve bildiğimiz universe (evren) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor.

Bu açıdan, “Evrenin Ötesi” şeklinde bir anlama geliyor.

• Fiziksel gerçeklik ile artırılmış ve sanal gerçekliğin birleştirilmesinden oluşuyor.

• Ortak bir online dünyalar topluluğu olarak düşünülebilir.

• Gerçek hayatta- günlük hayatta yaptığımız tüm eylemlerin; çalışmak, arkadaşlarla buluşmak, konsere gitmek vb. tümünün gerçekleşebileceği bir ortamdır.

• Ortak bir yer hayali gibi düşünülüyor. (Var olan tüm evrenlerin tüm universelerin-evrenlerin ötesinde bir yer.)

• 90’ların başında romanlarda daha sonra filmlerde inşa edilen bu metaverse düşüncesi için insanların bir sanal gerçeklik gözlüğü takacağı düşünülüyordu. Şu an gerçekleşen haliyle de yine VR kullanılacağı öngörülüyor.

• ‘Meta’ adını alan Facebook, bir VR gözlük şirketini satın aldı. Hâlâ bu gözlüklerin geliştirilmesi için çalışmalar devam ediyor.

• Güney Kore hükümeti, “Metaverse İttifakı” kurdu. Ulusal bir sanal gerçeklik platformunun gerçekleştirilmesini teşvik etmek ve sanal ortamların etiğini çözmek için yerel şirketlerden oluşturulmuş bir inisiyatif bu.

• Çok ciddi bir pazar oluşturdu. (Mesela kişinin kendi avatarına giysi alması gibi örnekler çoğaltılabilir.)

• Avatarları, filmlerin ve bilgisayar oyunlarının evrenine gitmemizi sağlayacak kendimizi dönüştürdüğümüz oyuncaklar olarak düşünebiliriz.

• Bu avatar ile tıpkı şu anda internette web sitelerinin sayfaları arasında seyahat edişimiz gibi, farklı farklı universeler-evrenler arasında seyahat edebiliriz.

• Bu alt yapı halihazırda gelişmiş olan blok zinciri temeline inşa edilebilir.

• İnternetin geleceğinin tartışıldığı ve yeniden tasarlandığı günümüzde, merkeziyetsizliği bu yeni inşanın tabanına yerleştirebiliriz. 

Eğer Metaverse bahsedildiği gibi bir sonsuz imkânlar ve ihtimaller içeren, her şeyi mümkün kılan yeni tasarlanmış bir öte evren olacaksa, toplumsal yapıyı derinden etkileyeceği açık.

Öncelikle bu sonsuz olanaklar evreninde kişi haklarının nerede başlayıp biteceği, özgürlük tanımının ne olacağı ve bu sınırlar bağlamında suiistimal ve istismar kavramlarının tanımının yeniden üretileceği düşünülüyor. Sonsuz bir ihtimal içerisinde var olabilen ve bu kıyasla gerçek dünyaya bakan bireyin kendi içerisinde yaşayacağı sorunların da gerçek dünyanın günlük hayat düzenini etkileyeceği üzerinde duruluyor.

Modern çağ bireyinin yirminci yüzyılın başında değişen değer yargıları, yeniden üretilen veyahut yaratılan kavramların etkisi ile hem sosyoloji hem psikoloji hem de felsefe disiplinlerince defalarca üzerinde çalışılmış bir konu. Bu öte-evren hayali beklenildiği şekliyle hayatımızın ortasına yerleşirse çok daha ciddi ve çok daha derin bir etki ile önce bireyi daha sonra toplumu etkileyecektir.

Etiğinin ve hukukunun henüz düşünülmediği ve oluşturulmadığı bu evrende kural koyucu olmadan bireylerin hareketini gözlemlemek heyecan verici olacaktır. Bu bağlamda bu yeni evrenin iki olasılığı mevcut.

İki ihtimal: birinci ihtimal özgürlük sınırını bilmeyen bireylerin yeni bir hegemonya inşa ederek kısaca bir distopya oluşturması iken ikinci ihtimalin bir üst otoritenin yokluğunda kendiliğinden, doğru olan eylemi yapmayı seçecek modern bireyin (Kant’ın Ahlak Anlayışına temelli düşünülebilir) yepyeni ve daha önce tahayyül dahi edilmemiş bir ütopya inşa etme olasılığı.

METAVERSE HAKKINDAKİ GÖRÜŞLER

Birbirinden farklı meslek ve yaş gruplarından seçilen kişilere beş soru sorduk;

1-) Metaverse hakkında ne düşünüyorsunuz?

2-) Metaverse dünyasının nasıl gelişeceğini düşünüyorsunuz?

3-) Günlük yaşantımızda neler değiştireceğini düşünüyorsunuz?

4-) Sosyolojik yapıya nasıl bir etkisi olacağını düşünüyorsunuz?

5-) Metaverse evrenine dahil olmakla ilgili çekinceleriniz var mı?

İsim: Elif Su K.

Yaş: 30

Meslek: Metin Yazarı

1-) Kendi isteğimizle yaşayacağımız bir sanal evren. Biraz korkutucu gibi görünse de bana çocukken oynadığımız bilgisayar oyunu Sims'i hatırlatıyor.

2-) Teknoloji haberlerine şöyle bir bakınca yıllardır üstüne çalışılarak alt yapısı oluşturulan bu sistemin hızlıca gelişeceğini düşünüyorum.

3-) Günlük hayata dair dinamiklerin birçoğunu değiştirme potansiyeline sahip. Mesela; tıbbi muayenelerin birçoğu metaverse evreni üzerinden gerçekleştirilebilir.

4-) Devasa bir ekonominin ortaya çıkacağını düşünüyorum. Ancak eşitsizliği daha da mı arttıracak yoksa eşitlik yaratmak için mi kullanılacak bilemiyorum.

5-) Evet, biraz var.

İsim: Sarp Sinan H.

Yaş: 26 

Meslek: Gazeteci

1)Kabiliyetlerini tam olarak göstermeden yorum yapmak için erken. Tüm bilim kurgu yapımların etkilendiği bir konseptin yansıması. 

2)Yakın gelecekte hayali kurulan seviyelere geleceğini sanmıyorum. Bilgisayar oyunlarıyla içli dışı birisi bu denli kompleks olduğu iddia edilen bir ortamın insanları tatmin edecek kalitede olmayacağını bilir. Teknolojinin oraya gelmesine çok var.

3)Yakın zamanda bir şeyi değiştireceğini sanmıyorum. Herkesin “vizyonerliğini” ispatlayarak yatırım yaptığı bir alana dönüştü. 3D televizyonlar gibi de olabilir. Geleceğin teknolojisi olarak ortaya çıkan ama yayılmadan sönümlenen bir hayal kırıklığına yani. Metaverse’in uzun zamandır genç nesilleri çekmeyi başaramamış Facebook’a ait olduğunu hatırlamak lazım.

4) Sosyolojik çıkarımlar biraz da konseptin neler sunacağına bağlı. Devletler orada oluşacak mı? Suç işlenebilecek mi? Olduğu durumda hangi yasalara tabii olacak? Şirket sahibi devletlerin üstünde karar alıcı bir güç mü olacak? Bilmek için çok erken.

5) Epey çekincem var aslında. Bir bilgisayar oyununda kozmetik ürün de alsanız bunun tek maksadı “eğlencedir”. Burada ise gerçekten mal sahibi gibi davranıyorsunuz. Ancak mülkünüz tamamıyla metaverse’i yönetenlere bağımlı. Yarın öbür gün Amazon kendi Metaverse’ini kursa orada aldığınız mülkün aynısından mı olacak? Sizinkinin fiyatını etkileyecek mi? Kısacası üretimin veya toprağın olmadığı bir alanda bu harcamaların nasıl bir karşılığı olacak? Metaverse’in başarılı olması demek öngörülemez ekonomik değişimlerin yaşanacağının habercisidir.

İsim: Pelinsu T.

Yaş:15

Meslek: Öğrenci

1) Geleceğin oyuncağı olduğunu düşünüyorum.

2) Asosyal insanların birbirleriyle iletişim kurma çabalarıyla.

3) Gerçek hayattan kopmamıza neden olabilir.

4) İnsanlar daha da bireyselleşecek.

5) Evet var. 

İsim: Menekşe T.

Yaş: 53

Meslek: Öğretmen 

1-) Sanal ve artırılmış gerçekliğin hâkim olduğu bir evren ve toplumsal bir düzende yaşamak beni tedirgin ettiği kadar aynı zamanda heyecanlandırıyor. 

2-) Beklediğimizden hızlı olarak gerçekliğin yerini sanal gerçeklik alacak diye düşünüyorum

3-) İnsanların gerçek ve sanal dünyada olmak üzere iki farklı boyutta yaşayacağını, avatarları ile yaşadıkları sanal gerçeklikte belki de gerçek hayatta yaşayamadığı pek çok durumu yaşayabileceğini, istediği kişi olabileceğini düşünüyorum bir anlamda hayallerin gerçeğe dönüşebileceğini düşünüyorum. 

4-) Sosyolojik anlamda kaygılarım maalesef fazla gerçek hayatta insanların sanal alemde kendilerine farklı bir dünya kurmaları, onları gerçekte bulundukları çevrede asosyal, yalnız ve bencil bireyler haline getirecektir bence.

Diğer yanda kurulan sanal alemde hangi kurallar nasıl konacaktır bireyler kimliklerini ve özerkliklerini nasıl koruyacaklardır? Yeni kurulan dünyada oluşan sosyolojik yapı, kuralsızlığı, özgürlük derken ahlâk yozlaşmasını belirgin bir fütursuzluğu beraberinde getirecek mi acaba..

5-) Kesinlikle evet. Bu sanırım belli bir yaşta olduğum için ve aidiyet duygusu ile yetiştirilen bir birey olduğum için olabilir. Umarım gençler daha cesur olur. Günümüzde artık yapay zekâ ile beraber yol almayı, yoldaş olmayı öğrenmeliyiz.

İsim: Cihan B.

Yaş: 28

Meslek: Öğretmen

1-) Henüz hazırlık ve kuruluş aşamasında olan bir sanal devrimin arefesindeyiz. İnsanlar tıpkı 10 yıl önceki kripto para için ne kadar yabancı ve endişeli olduysa şu an metaverse bundan daha büyük bir değişimin habercisi.

2-) Metaverse diğer tüm yeni açılımlar gibi cesareti ve girişimci olanın öncüsü olacağı ve ileride çok ayrıcalıklı konumlar edineceği öngörülebilir.

3-) Çağın insanı olabilenleri yakalayıp birçok iş ve işlem ekonomi bu platformda dönecek aynı zamanda uzakları daha yakın etmede boyut atlayabileceğimizi düşünebiliriz.

4-) Sosyolojik olarak geleneksel yapıdaki birçok anlayışı temelinden sarsabileceği henüz öngörülemeyen yeni bir toplumun ortaya çıkabileceğini düşünebiliriz.

5-) Elbette var. İçine doğup büyüdüğümüz bu toplumun mirasın evlatları olarak milyarlarca insanın dönüşümü ağır ve sancılı olacak. Bu durum daha çok günümüz insanının kendini nereye konumlandırdığı ve değişime ne kadar açık olduğuyla alakalıdır. Şahsi kanaatim; ben henüz hazır değilim.

İsim: Özge B.

Yaş: 32

Meslek: Sosyal Medya uzmanı

1-) Yeni duydum çok bilgim yok. 

2-) Fikrim yok.

3-) Bilmiyorum.

4-) Fikrim yok.

5-) Evet, güvenemem.

İsim: Ceyhun K.

Yaş: 30

Meslek: Yazar

1- Metaverse'ün insanlığın internetten sonraki en büyük buluşu olacağını düşünüyorum. Sosyolojiyi, ahlak kurallarını, hukuku vs. birçok şeyi geri dönüşü olmayacak şekilde değiştireceğine inanıyorum...

2- Günümüzde bir şeylere sahip olmanın öneminin azaldığını düşünüyorum. Deneyimlemek daha önemli hale geliyor. Pahalı bir tekneye sahip olmanın hazzı gerçekten bir deniz tutkunu değilsek kısa sürüyor ama hepimiz süper kahraman, rock star veya aktör olmayı deneyimlemek istiyoruz. Bu yüzden metaverse evreni insanlara gerçek hayatta deneyimleyemediği şeyleri sunarak gelişecek.

3- Tıpkı Sosyal medya gibi bir etkisi olacaktır. Yani metaverse gerçek hayat için değil, gerçek hayat metaverse için olacak. Oradaki taktir ve onaylanma için gerçek hayatta bir şeyler yapacağız gibi düşünüyorum.

4-İnsanlar yalnızlaşacaktır. Metaverse evreninde bizim için kişiselleştirilmiş ve sadece bizim görmek istediğimiz şeylerle karşılaştığımız bir evren varken gerçek insanların çilesini çekmek her gün daha zor hale gelecek. Evliliğin giderek azalacağını , hukukun ilk basta geri kalsa da kendisini yeniliğe uyduracağını düşünüyorum.

5- Dahil olmakla ilgili değil dahil olamamakla ilgili çekincelerim var çünkü teknolojik göçmen yaşındayım. Zamanın gerisinde kalmaktan endişeliyim.

İsim: Ekin E.

Yaş: 30

Meslek: Oyun Tasarımcısı

1. Çok ilgimi çekmiyor.

2. Bitcoin gibi olacak bence. Başta çok değerli olan şeyler bir süre sonra çok hızlı değer kaybedecek ama başta üretilen bazı temel içerikler aşırı pahalı olacak.

3. Günlük yaşantımda bir şey değiştireceğine inanmıyorum, çünkü işin NFT kısmı bizim vizyon ve yeteneklerimizin biraz dışında.

4. Teknolojik olarak üretken insanlar için bir kazanç kapısı olacak, ama 10 yıldır var olan VR teknolojisi bile oyuncu/tüketici kitlenin büyük bir çoğunluğunda yok ve VR teknolojisi sinema sektöründe bile gelişmemiş durumda.

5. Açıkçası güzel bir avatar ve aksesuarlar için çılgın paralar harcamak gerekecek ve böyle bir harcama yapmayı veya sanal bir ortamda hayat sürmeyi düşünmüyorum. Metaverse yokken Second Life vardı aynı mantıkta.

İsim: Mehmet Ata T.

Yaş: 34

Meslek:İşsiz/çevre mühendisi/iş güvenliği uzmanı

1) Matrix filminin gerçeğe dönüşmesidir. Yapay zeka olmadan masum kalabileceğini düşünüyorum.

2) Görsel tasarlayıcıların performansına bağlı

3) Günlük hayatta yapamadıklarımızı yapacağız. Aslında suç oranını bile azaltabilir. Ama bu teknolojinin o kadar alt seviye insanlara ulaşabileceği kadar ucuzlaması en az 100 sene olur. Ki dini otoriteler eminim buna karşı çıkacaktır. Ve bu süreyi geciktirecektir.

4) Şimdiki pc oyun oynayarak sosyallestigini sanan insanlara yepyeni bir nesil daha katacak.

5) Metaverse coinleri al sat para kazan... Ben dahil olmam. 

İsim: Sinem L.

Yaş: 32 

Meslek: Öğretmen

1- Artırılmış sanal gerçeklik olduğunu biliyorum sadece.

2- Önümüzdeki yıllarda gelişmesi daha fazla olur gibi görünüyor.

3- Düşünmek bile istemiyorum.

4- Fikrim yok.

5- Evet oldukça.