Açlığı dayatan fiyatlar

Hükümet enflasyonda “baz etkisi” nedeniyle beklenen düşmeyi “müjde” olarak sunmaya devam ederken, çarşı-pazarda fiyatlar artamaya devam ediyor. Halkın en yoksul yüzde 20’lik kesiminin harcamalarının üçte birini oluşturan gıdada yıllık fiyat artışı yüzde 50’yi geçti. Ağustosta bir önceki aya göre yüzde 1.54 artan gıda fiyatlarında, 8 aylık artış yüzde 30.1’e, son bir yıllık artış ise yüzde 54.4’e kadar çıktı.
Süt ve süt ürünleri 2019’un ilk 6 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25 ila 30 arasında zamlandı. İçme sütü ve yoğurt fiyatları yüzde 30 artarken, beyaz peynir yüzde 25, kaşar peynir yüzde 26 yükseldi. Fiyat artışları nedeniyle özellikle bu yıl süt ürünleri tüketiminde düşüş gözlemleniyor. Bu yıla ilişkin resmi rakamlar henüz açıklanmamasına rağmen sektör uzmanlarına göre piyasadan gelen veriler düşüşü doğruluyor. Ulusal Süt Konseyi (USK) Yönetim Kurulu Başkanı Sabit Karaca, “2019’da süt ve süt ürünleri tüketiminde yüzde 10’un üzerinde bir düşüş gözlemledik. 1 kilo peynir alan yurttaş, alımını yarım kiloya hatta 250 grama düşürdü” dedi.

Maliyetler zorluyor
Bugün ağır giden bir tüketim olduğu için yeni bir zammın gündemde olmadığını anlatan Karaca, “Bu yıl içinde fiyat artışı yapıldı ancak yapılmasaydı zarar edilecekti. Maliyetler çok arttı. Üretici, ürününü değerinde satamadığı için, sanayici de maliyetini karşılayamadığı için yakınıyor. Bu süreçte üretim de düşüyor. Sanayicinin de süt arayışı yok. Geçen sene bu dönemlerde süt arayışı çoğalırdı, tüketimdeki düşüşten dolayı bu yıl bu arayış azaldı” dedi.
Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) Başkanı Tarık Tezel, 2019’un ilk 6 ayındaki girdi maliyetlerinin geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 13 ila 52 arasında arttığını dile getirdi.

EKİMDE GENEL ZAM GELEBİLİR

Nisan ayından bu yana çeşitli marketleri gezerek yaptığımız kıyaslamaya göre, süt ve süt ürünlerindeki en belirgin zam yüzde 20 ile mayıs ayında yaşanmıştı. Ancak bu zamlar, irili ufaklı fiyat artışlarıyla yazın da sürdü. Kutu süt fiyatlarını mayısta artıran bazı markalar, tereyağı ve kaymağa haziranda, yoğurt ve peynire de bu ay zam yaptı. Aynı markanın bir litre sütü mayısta 3.99 TL iken, temmuzdaki zamla birlikte 4.45 TL’ye yükseldi. Bu ay yoğurt, kefir ve peynire 30-50 kuruşluk zamlar yapıldı.
İstanbul Gıda Toptancı Tüccarları Derneği Başkanı Mustafa Karlı, “Sektörde genel bir zam beklentisi var. Satışlardaki durgunluktan fiyat artışları istenilen şekilde yansıtılamıyor” dedi. Karlı, genel zammın ekim ayında ya da hemen sonrasında yaşanabileceğini kaydetti.

PAZAR DARALDI
SETBİR Başkanı Tarık Tezel’e göre, bu yılın ilk 6 ayında akaryakıt fiyatları yüzde 13, işçilik ücretleri yüzde 26, yem hammaddeleri yüzde 30, çiğ süt maliyeti yüzde 31, elektrik yüzde 48 ve doğalgaz yüzde 52 yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre aynı dönem aralığında süt işletmelerince satın alınan inek sütü miktarı yüzde 4.9 azalarak 4 milyon 990 bin tona geriledi. İçme sütü üretimi yüzde 10 düşerek 809 bin 643 tona, inek peyniri üretimi yüzde 7 düşüşle 345 bin 584 tona geriledi. Tezel, “Son bir yılın etkileri ile satınalma gücünün düşmesi sonucu perakende pazarındaki daralma da pazarın küçülmesine neden oldu” diye konuştu.

SOKAK SÜTÜNE TALEP ARTTI

Artan pahalılığın etkisiyle kayıt dışı olan ve sokaklarda satılan süte rağbet olduğuna dikkat çeken USK Başkanı Sabit Karaca, yurttaşları şöyle uyardı: “Bu sütler daha ekonomik diye tercih edilse de şaşırtıcı bir şekilde daha pahalı. Örneğin bu mevsimde koyun sütü yok ama koyun sütü sattıklarını iddia ediyorlar. Litresi de 4-5 lira. İnek sütünü de 3 liradan aşağıda satmıyorlar. Yoğun bakteri içeren bu sütler hastalığa açık. Daha sağlıklıymış gibi lanse edilmesine inanılmasın.”

GIDA ENFLASYONU YÜZDE 54

Birleşik Kamu-İş, pazar ve marketlerden fiyatlarını her ay düzenli olarak derlediği ve 77 zorunlu gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının sonuçlarına göre ağustosta; ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre, yüzde 4.5 artış yaşanırken, et-balık harcamalarında ise tavuk ve kuzu eti fiyatlarındaki düşüşe paralel olarak yüzde 7.7 azalış gözlendi. Ağustosta süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamaları yüzde 3.4 arttı.
Meyve harcamalarının yüzde 7.9 arttığı ağustosta sebze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 4.3 oranında yükseliş yaşandı. Bakliyat fiyatları yüzde 2.1 artarken, salça, zeytin, bal, çay tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarında özellikle çaya yapılan zammın etkisiyle yüzde 6.3 artış oldu. Yılın ilk 8 ayında gıda fiyatlarında toplam yüzde 30.1 yükseliş kaydedildi. Geçen yılın aralık ayına göre ekmek, un, bulgur vb. gıda ürünlerinin fiyatları yüzde 12.1, et ve balık fiyatları yüzde 4.4 arttı.
Gıda harcamalarında bir önceki yılın aynı ayına göre (Ağustos 2018) ise yüzde 54.2 artış oldu. Ağustos 2019 itibarıyla son bir yılda ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 28.4, et-balık fiyatlarında yüzde 16.2, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 39.8 oranında artış kaydedildi. Bir yıl öncesine göre göre katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 26 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 91.7 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 135.6 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları yüzde 37.4, diğer gıda fiyatları ise yüzde 43.8 oranında arttı.