Avrupa'da 100 bin Avro, Türkiye'de 3 bin YTL

Çalışma koşulları genellikle kötü. İyileştirmek için çaba harcaması gereken sendikaların işyerlerinde örgütlenmesi engellenmiş. Yıllardır önlenemeyen işsizlik gittikçe artıyor. Bu koşullarda ‘ne iş olsa’ yapacak duruma gelmiş işçi bir de kaza geçirirse ne olur? Kazadan kurtulmak için harcadığı efor, hakkını elde etmek için harcayacağı eforun yanında solda sıfır kalır. Çünkü yasaları, genellikle Avrupa ülkelerinden bire bir alınan Türkiye’de, o ülkelerdeki tazminatları almayı düşünmek ham bir hayal... İş kazası geçirmiş bir işçiyi Türkiye’de bekleyen şey hazırlanacak raporlar, tutanaklar ve yıllarca sürecek davalar...

Yasalara bakıldığında her şeyin düzgün göründüğü ülkede, iş kazalarını da iş kazaları sonucu meydana gelen sakatlanma, ölüm, iş göremezlik durumlarını da kitabına uydurmak üretimin rutin bir aşaması adeta...

Nitekim, tüm gözlerin kendilerini izlediğini bildikleri, mercek altına alındıklarını gördükleri halde, işçiyi kum torbası yerine koyarak ölüme gönderen işverenden sorulan hesap düzeyinde hesap soruluyor vaka-i adiyeden bir iş kazasında...

Türkiye’de her yıl 1600’ü aşkın yurttaş tersanelerde, kömür ocaklarında, inşaatlarda, tezgâh başlarında piyasaya kurban veriliyor. 2500 yurttaş ömür boyu sakat kalıyor. Sosyal sigortalar uygulamasının başladığı 1946’dan bu yana, 60 yıl içinde 54.800 işçi iş cinayetlerine kurban gitti. 145 bin işçi bir daha çalışamayacak derecede sakat kaldı.

Sosyal Sigortalar Kurumu’nun (SSK) en yeni verileri olarak ulaşılan 2006 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de 2006’da meydana gelen 79 bin 27 iş kazasında 1601 işçi yaşamını yitirdi. 2 bin 267 kişi sürekli iş göremez (sakat) durumuna düştü. 574 kişi meslek hastalığına yakalandı. İş kazaları sonucu toplam 1.895.235 gün geçici iş görmezlik oluştu ve çalışanlar 56 bin 225 günü hastanede geçirdi.

Sigorta müfettişi, trafik polisi gibi

Tersanelerle gündemimize oturan ama inşaatlarda, madenlerde, ulaşım sektöründe, iptidai üretim atölyelerinde işçiyi, bir iş kazası geçirdiği anda üç aşağı beş yukarı aynı son bekliyor. İş hukukçusu Avukat Abdi Pesok ve Avukat Murat Özveri’nin verdiği bilgiye göre bir işyerinde iş kazası olduğu andan itibaren, iki gün içinde bu durumun Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SSK) bildirilmesi gerekiyor. SSK müfettişleri olayın araştırmasını yaparak rapor hazırlıyor. Direkt genel müdürülüğe bağlı olan müfettişlerin, büyük oranda trafik polisleri gibi çalıştığı ileri sürülüyor. Bu nedenle de her iş kazası, dosdoğru iş kazası olarak görünmeyebiliyor. İşverenin ikna yeteneği oranında hazırlanan raporlar, hastanın tedavisi bittikten sonra SSK Tahsisler Daire Başkanlığı’na gönderiliyor. Burada işçinin, işgücü kaybı maluliyet tesbiti ile ilgili bir tüzük çerçevesinde saptanıyor. Eğer kayıp yüzde 10’un üzerinde ise işçiye sürekli iş göremezlik raporu veriliyor ve bir aylık bağlanıyor.

İşçinin yaşı, deneyimi, aldığı ücret ve benzeri durumların göz önüne alınarak hesaplandığı bu ücret bugünkü orta yaşlı, asgari ücretli bir işçi için ayda 200 YTL’yi aşmıyor. Ölene kadar bağlanan bu ücret, hata payı oranında işverenden alınıyor.

Bizdeki bu konudaki yasalar İsviçre ve Fransa’dan alındığı için tazminata konu olan hesaplama yöntemi ve kriterler aynı. Ancak oradaki ücretler çok daha yüksek olduğu ve toplu sözleşmelerle ek maddeler konulduğu için alınan tazminatlar da oldukça farklı olabiliyor. Tazminatları hesaplama yöntemleri aynı olan ülkelere göre Türkiye'de işçiye verilen manevi tazminatlar, bu ülkelerde verilenlerin 30'u ya da 5'de biri kadar... 

Pesok, özellikle manevi tazminatlarda büyük farklılıklar yaşandığını anlatıyor.

Türkiye’de asgari ücretin iki, iki buçuk katı kadar, yaklaşık 1250 YTL maaş alan işçinin yüzde 10 maluliyeti sonrası hemen hemen bir maddi tazminat alamazken, bu rakamın Avrupa ülkelerinde ciddi boyutlara ulaştığını vurguluyor. “Aynı kazayı geçiren bir işçiye Türkiye’de 3000 YTL manevi tazminat verilirken bu miktar Fransa’da 50 katını buluyor” diyen Pesok, hiçbir zaman tazminatların kaybın karşılığı olmadığını belirtiyor.