Bağdat’ın sahadaki kozu Haşdi Şabi

İsmi “Halk Seferberlik Güçleri” anlamına gelen Haşdi Şabi’nin kuruluşu, IŞİD’in 10 Haziran 2014’te Musul’u alması üzerine Iraklı Şiilerin dini lideri Ayetullah Ali Sistani’nin 13 Haziran’da verdiği IŞİD’e karşı cihat fetvasında ulusal seferberlik ilan edilmesi, başta Bağdat olmak üzere Irak kentlerinin savunulmasına uzanıyor. Bunun üzerine zaten varolan Şii milis grupların birleştirilmesi, bunlara binlerce Iraklı gönüllü gencin katılması ve bazı bazı Sünni aşiretlerin de destek vermesiyle 15 Haziran 2014’te Haşdi Şabi kuruldu. İran Devrim Muhafızları’nın desteğiyle eğitilip donatılan milisler yeniden organize edildi. İran’ın Afganistan, Yemen’in de aralarında olduğu kimi ülkeden Şiileri “paralı asker” olarak oluşuma kattığı haberleri de sık sık gündeme yansıyor. İddialara göre, İran bu kişileri Haşdi Şabi’ye katılma karşılığında aylığa bağlıyor, hatta İran’da on yıla varan yasal yerleşim hakkı tanıyor.

Kimlerden oluşuyor?

Haşdi Şabi’nin çatısı altında yaklaşık 40 farklı milis gücü var. Büyük kısmı Şiilerden oluşsa da binlerce Sünni Müslüman, Hıristiyan, Türkmen ve Ezidi de katıldı, bazısı kendi birliklerini oluşturdu. Şii gruplar aralarında İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Sistani ve radikal Şii lider Mukteda Sadr’a bağlılık yemini edenler olmak üzere üçe ayrılıyor. Üye sayısına ilişkin resmi veri yok, 200 bin- 500 bin arasında değişen tahminler var.

Irak’ın resmi gücü

Pek çok kentin IŞİD’den kurtarılmasında anahtar rol oynayan Haşdi Şabi, artık Irak güvenlik güçlerinin resmi bir unsuru. Irak meclisinin Haşdi Şabi’ye yasal statü verilmesi yönünde hazırladığı yasa, Sünnilerle Kürtlerin itirazlarına rağmen kabul edildi. Haşdi Şabi bugüne dek IŞİD’den geri alınan birçok noktada özellikle Sünni sivillere yönelik mezhep temelli, intikam alma amaçlı, işkence ve öldürmeye varan ağır hak ihlalleriyle suçlandı. İnsan hakları örgütlerinin de raporlarına rağmen Irak hükümeti suçlamaları reddedip ihlallerin münferit olduğunu savundu.

İran’ın rolü

ABD ile S. Arabistan gibi müttefiklerine göre Haşdi Şabi, İran’ın Irak’taki nüfuzunun cisimleşmiş hali. IŞİD’e karşı Irak operasyonlarının planlayıcısı. İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Süleymani’nin Kerkük operasyonu öncesi IKBY’deki bazı gruplarla anlaşma yaptığı haberleri de ayyuka çıkmış halde.