Çağdaşlaşma Gerçeği

Medeni Kanun’un kabulünden 83 yıl sonra, 17 Şubat 2009’da yasalaşması beklenen Kadın Erkek Eşitliği Komisyonu kurulmasına ilişkin kanun teklifinin görüşmeleri

sırasında, umarız kadın erkek eşitliğinin nihai hedefinin gerçek demokrasi olduğu göz önünde tutulur ve o tarihlerdeki kararlılık, bugün de TBMM’de egemen olur.

Medeni Kanun, kişiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku ve eşya hukuku bölümlerinde yer alan kurallarla, yurttaşların doğumundan başlayarak ölümünden sonrasına kadar özel yaşam ilişkilerini düzenleyen temel kanundur.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu izleyen ilk yıllarda ülkede çağdaş, uygar bir yaşam biçiminin yerleştirilmesi amaçlanmış ve bu amaca ulaşabilmek için eğitimde, sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal yaşamda köklü devrimler yapılmıştır.

Yaşam ilişkilerinin tümünü düzenleyen hukuk kuralları da bu köklü değişime uygun olarak yeniden ele alınmıştır. Bilindiği gibi, her devrim hukuk devrimini de içerir ve her devletin hukuk sistemi o devletin temeline uymak zorundadır.

Atatürk’ün önderliğinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti, ulusal egemenlik temeline dayandırılmıştır. Egemenliğini ulustan alan bir devlette, dine dayanan hukuk sistemi uygulanmayacağından, hukuk devrimi yapılmış ve din esaslarına dayalı hukuk sistemi terk edilerek yerine laik hukuk düzeni kurmak üzere Kara Avrupası hukuk sistemi benimsenmiştir.

Hukuk devrimi

Hukuk devrimi denilince ilk akla gelen Medeni Kanun’un kabulüdür.

17 Şubat 1926’da kabul edilen Medeni Kanun’un özellikle Aile Hukuku bölümünde köklü bir hukuk reformu yaşama geçirilmiştir. Kadınlar, evlenme, boşanma, malvarlığı, miras gibi özel yaşamlarına ilişkin haklar açısından erkeklerle eşit konuma getirilmişlerdir. Örneğin, “erkeğin birden çok kadınla evlenebilmesi yerine tekeşlilik” ve “resmi nikâh” kadın haklarının güvencesi olmuştur. Erkeğin “boş ol” demesiyle boşanma yerine “hâkim kararıyla boşanma”, kız ve erkek çocuklara “eşit miras payı” gibi eşit haklar getirilmiştir. Sözün özü kadın erkekle eşit yurttaş olarak kabul edilmiştir. Bu açıdan, 1926 tarihli devrim yasası Medeni Kanunumuz, kadın erkek eşitliğinin ve dolayısıyla demokratikleşmenin ilk adımı ve çağdaşlığa açılan kapıdır.

Medeni Kanun ile yapılan devrimin anlamı ve önemi dönemin Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt’un yazdığı gerekçede özetle şu cümlelerle vurgulanmıştır: “... İnsanlık yaşamı, her gün hatta her an esaslı değişikliklerle karşı karşıyadır. Bu değişiklikleri, bu yürüyüşü değişmez kurallar çevresinde saptamak ve dondurmak mümkün değildir. Kanunları dine dayalı olan devletler kısa bir zaman sonra ülkenin ve ulusun ihtiyaç ve taleplerini karşılayamazlar. Çünkü dinler, değişmez hükümler belirtirler. Yaşam yürür; ihtiyaçlar hızla değişir... Değişmemek dinler için bir zorunluluktur. Bu bakımdan dinlerin sadece bir vicdan işi olarak kalması günümüz uygarlığının esaslarından.. birisidir. ....”

İki ayrımcı nitelik

“...Yüzyılımız uygarlığına mensup devletlerin ilk ayırıcı nitelikleri, din ile dünyayı ayrı görmeleridir. Bunun tersi, devletin kabul ettiği din esaslarını kabul etmeyen kimselerin vicdanlarını baskı altına almak olur. Bunu yüzyılımızın devlet anlayışı kabul edemez. Din, devlet gözünde vicdanlarda kaldıkça saygındır. Dinin hüküm halinde kanunlara girmesi tarihin akışında çoğu kez hükümdarların, zorbaların, güçlülerin keyif ve isteklerini tatmin aracı olması sonucunu getirmiştir. Dini dünyadan ayırmakla yüzyılımızın devleti, insanlığı tarihin bu sıkıntısından kurtarmış ve dine gerçek ve sonsuz bir taht olan vicdanı ayırmıştır. Özellikle çeşitli dinlere mensup uyruklara sahip devletlerde tek bir kanunun bütün toplumda uygulanma yetkinliğini kazanabilmesi için bunun dinle ilişkisini kesmesi, ulus egemenliği için de bir zorunluluktur.”

“...Medeni Kanun, Türkiye’de hukuk birliğini gerçekleştiren bir kanundur. Çünkü bu Kanunun konusu olan olaylarda daha önce şeriat hükümleri uygulanmakta idi. Ancak çeşitli konularda farklı görüşler, farklı içtihatlar vardı. Bunlar arasında bir birlik yoktu. Ülkemizde farklı dinlere, hatta mezheplere mensup insanlar için başka kurallar uygulanıyordu. Yabancılar için ‘kapitülasyonlar’ denilen ayrıcalıklı kurallar geçerliydi. Lozan Antlaşması’nda ülkemizdeki azınlıkların özellikle kişiler hukuku ve aile hukukunda kendilerine özgü hukuk kurallarını uygulayabilmeleri için özel hükümler vardı. Fakat Türk Kanunu Medenisi’nin İsviçre Medeni Kanunu’nun iktibası yoluyla yapılması kararlaştırıldığında ülkemizdeki Musevi ve Hıristiyan azınlıklar Adalet Bakanlığı’na başvurarak Lozan Antlaşması’nın kendilerine tanıdığı haklardan feragat ettiklerini bildirmişlerdir.

Böylece farklı hukukların uygulanmasına son verilmiş; Medeni Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte Türkiye’de hukuk birliği esası benimsenmiştir.”

Yaşam hızlı bir değişim içindedir, yasalar da yaşlanır ve değişime uygun olarak değişmesi gerekir. Medeni Kanunumuz günün ihtiyaçlarını karşılamak üzere değiştirilmiş ve 1 Ocak 2002’de yürürlüğe girmiştir. Özellikle aile hukuku kuralları çağdaş aile yapısına uygun hale getirilmiş, eşlerarası haklarda, yükümlülüklerde, evlilik birliğini temsilde ve edinilen malların paylaşımında eşitlik getirilmiştir. Ancak edinilmiş malların paylaşımı esası, mevcut evlilikleri “evlilik tarihinden itibaren” kapsamamıştır. Bu eksikliğin giderilmesi için verilen kanun teklifleri TBMM’de bir an önce gündeme alınmalıdır.

Ne yazık ki 83 yıl sonra bugün baktığımızda, Medeni Kanun’un yukarıda özetle yer verilen gerekçesinin ve hukuk birliğinin yeterince dikkate alınmadığına tanık oluyoruz.

Çağdaşlaşma masalları

Özellikle kadın erkek eşitliği sadece söylemde kalıyor; örneğin, ülkemizde kadının tek sorunu ‘türbanmış gibi’ gösterilmek isteniyor; evlenme yaşının 14-15’e düşürülmesi girişimi ve en az üç çocuk yapın önerisi, ‘Kadının yeri evidir, çalışması ne gerekir’ anlayışı yaygınlaştırılıyor; ‘Çalışan kadın aldatır’ diye vaaz veren cami imamına ülkeyi yönetenlerden bir tepki verilmiyor. Oysa, ülkemizde yaklaşık 36 milyon kadının 4 milyon 625 bini okuma-yazma bilmediği; 13 milyon 871 bin 60 kadının en çok ilkokul mezunu olduğu, aile içi şiddetin yoğun olarak yaşandığı, kadınların namus adına öldürüldüğü; siyasette yer alamadığı; kadın işsizlik oranının giderek arttığı ve sözün özü kadının ‘yurttaşlık haklarından tam anlamıyla yararlanamadığı’ göz ardı ediliyor; ne yazık ki bugün sadece çağdaşlaşma masalları anlatılıyor.

Geçen hafta TBMM’de Kadın Erkek Eşitliği Komisyonu kurulması görüşmelerinde iktidar tarafından yine bir sözde eşitlik anlayışı sergilendi. Anayasa Komisyonu’nda oybirliğiyle ‘Kadın Erkek Eşitliği Komisyonu’ olarak kabul edilen ve Genel Kurul’a havale edilen kanun teklifinin adı AKP milletvekillerinin önergeleriyle değiştirildi ve ‘fırsat eşitliğine’ indirgendi.

Medeni Kanun’un kabulünden 83 yıl sonra, 17 Şubat 2009’da yasalaşması beklenen Kadın Erkek Eşitliği Komisyonu kurulmasına ilişkin kanun teklifinin görüşmeleri sırasında, umarız kadın erkek eşitliğinin nihai hedefinin gerçek demokrasi olduğu göz önünde tutulur ve o tarihlerdeki kararlılık, bugün de TBMM’de egemen olur. (Nazan Moroğlu İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği Koordinatörü)