'Cironun yüzde 78'i hükümetin'

Philip Morris Sabancı Pazarlama ve Satış A.Ş Genel Müdürü Turhan Talu, düzenlediği basın toplantısında yaptığı konuşmada, Türkiye'de sigara pazarında üç fiyat kategorisi bulunduğunu, toplam pazarın yüzde 20,5'ini üst fiyat, yüzde 23,3'ünü orta fiyat ve yüzde 56,2'sini düşük fiyat kategorisinin oluşturduğunu, Philip Morris'in geçen yılı yüzde 43 pazar payıyla tamamladığını söyledi. Rakamlardan bahsederken ciroları konuşmanın yanıltıcı olabileceğine dikkati çeken Talu, ''Ben para mutemediyim. Bakkallar aracılığıyla tüketicilerden topluyorum, devlete ödüyorum. Bende kalan pek birşey yok'' dedi.

Hükümetin sigara şirketinin ''ana ortağı'' olduğunu ifade eden Talu, ''Çünkü cironun yüzde 78'i hükümetin. Dolayısıyla hükümet bizim en büyük ortağımız. Orada yapılacak herhangi bir hata, anlaşmazlık yüzde 22'si kalan yerde olağanüstü sıkıntılar yaratıyor. Sabancı küçük ortak, Philip Morris hükümetin biraz büyük ortağı, esas ortağı Maliye ve Gelir İdaresi'' diye konuştu. Eski vergilerle yüzde 58 olan nispi vergi oranının yeni vergilerle yüzde 63'e, paket başına 2,05 lira olan maktu verginin de yeni vergilerle 2,65 liraya çıktığını hatırlatan Talu, alt fiyat kategorisinde vergiyi tüketiciye yansıtma rakamının KDV ile birlikte 75 kuruş olduğunu kaydetti.

Şirketin bunu tüketiciye yansıtamadığını ve ''sineye çektiğini'', bunun da sürdürülebilir bir durum olmadığını belirten Talu, dolaylı vergilerin muhakkak tüketiciye yansıtılmak zorunda olan vergilerden oluştuğunu söyledi. Turhan Talu, maktu vergilerin fiyata bağlı değil oransalla beraber kullanıldığı bir vergi sistemi olmasını arzuladıklarını vurguladı.
 

'Şirketlere kalan 4-4,5 milyar lira civarında'

Türkiye'de adetsel bazda sigara pazarı büyüklüğünün 107,8 milyar olduğunu, paket olarak da 5,4 milyar paketlik bir büyüklüğün tahmin edildiğini ifade eden Talu, sektörün 2009 yılı ÖTV ve KDV'den oluşan toplam tahmini vergi katkısının üst fiyat kategorisinde 4 milyar 249 milyon lira, orta fiyat kategorisinde 3 milyar 752 milyon lira, düşük fiyat kategorisinde 5 milyar 654 milyon lira ve ucuz fiyat kategorisinde 1 milyar 504 milyon lira, toplamda ise 15 milyar 159 milyon liralık bir vergi katkısının söz konusu olduğunu anlattı.

Yapılanların piyasanın dengesini bozmadan, kaçağı ve sahteyi ''hortlatmadan'' yapılması gerektiğinin altını çizen Talu, 2008 yılında devletin toplam vergi gelirlerinin 168 milyar 87 milyon lira olduğunu, tütün mamulleri ÖTV'sinin toplam vergi gelirlerinin yüzde 7'sini oluşturduğunu, Philip Morris'in ödediği ÖTV'nin tütün mamulleri ÖTV'sinin yüzde 49'u kadar olduğunu ve şirketin ödediği verginin toplam vergi gelirlerinin yüzde 4'üne denk geldiğini hatırlattı. Talu, Türkiye'de sigara pazarının toplam perakende değerinin 20,6 milyar lira olduğuna işaret ederek, ''20,6'dan 15,2'yi çıkardığınızda şirketlere kalan miktar 4-4,5 milyar lira civarındadır'' dedi.
 

'Bütçede sektörden alınacak ÖTV tutarı 16,4 milyar lira'

2010 bütçesinde sektörden alınacak ÖTV tutarının 16,4 milyar lira, KDV miktarının da 3,9 milyar lira olarak hedeflendiğine dikkati çeken Talu, şöyle konuştu: ''2010 yılı bütçesinde gelinecek rakamı onlara gösterdik. Hiçbir şey yapmadığınız takdirde 14,8 milyar lira sektörden alabileceğiniz, sektörün vereceği rakamdır. Fakat onlar bütçeye 16,4 milyar liralık ÖTV geliri koydular. Arada çok ciddi fark var. Bakın böyle olduğunda 'sektörün olağanüstü fiyat artışı alması lazım. Bu, tüketicinin ödeme gücünün çok üzerinde olacaktır, kaybı kaçağı artıracaktır' dedik. Gelir İdaresi otomatikman olaya matematiksel bakıyor. '16,4'ü yapmak için herkesin fiyatının nereye çıkması lazım?' Çarpıyor, bölüyor, yüzde 30 fiyat artışı yapmamız lazım diyor. Şu andaki problemin kökeninde çok yüksek ve sektörün ödeyemeyeceği bir vergi kaleminin bütçede olması ve Gelir İdaresi'nin biraz da zorlamayla fiyat artışıyla onu almaya çalışması var. Şirketler, fiyat artışı yapmadığı takdirde bu rakamın olması mümkün değil.''

'Bu neye benziyor?'

Talu, vergi artışının etkilerini anlatırken, kısa kutu Marlboro'da toplam verginin 4,03 liradan 4,31'e yükseldiğini, burada 28 kuruşluk verginin ödenmesi durumunda bile 14,8 milyar liralık toplam ÖTV gelirinin tutturulamayacağını ifade etti. Talu, ''Bu neye benziyor? Komşunun kazına göz dikerken, evdeki güzel altın yumurtlayan pilici elden kaçırmaya...'' dedi. 2010 için sektörden alınması hedeflenen 16,4 milyar liralık ÖTV'nin yüzde 30-32'lik bir genel fiyat artışını gerektirdiğine dikkati çeken Talu, şöyle konuştu: ''Bir paket Marlboro'da vergiyi ve perakendecilere dağıtım masraflarını çıkardıktan sonra her şey dahil kalan rakam 1 lira 10 kuruş. 1 lira 10 kuruşun 28 kuruşu çok ciddi rakamdır. Bize 82 kuruş kalıyor ki bu sineye çekilmiş bir vergi demektir. Sineye çekmemek için 28 kuruşluk vergi yükünün ürün fiyatlarına aynen yansıtılabilmesi için bu meblağın 7 katı fiyat artışı yapılması gerekmektedir. Aslında Marlboro'dan 5,5 liradan 7 lira 23 kuruşa çıkmamız lazım. Ama tüketicinin satın alma gücüne baktığımızda 7 liranın üzerine çıkılamayacağını düşündüğümüz için 7 liraya çıkardık. Biz diyoruz ki 7 liraya bu gitmiyor.''

Talu, şu anda 5,50 lira olan kısa kutu Marlboro'nun bir paketinden elde edilen gelirin önceden 1,47 lira olduğunu, bunun vergi artışı sonrasında yüzde 19'luk azalmayla 1,19 liraya gerilediğini söyledi. 5,50 lira ile şu anda para kaybetmediklerini belirten Talu, ancak bunun verginin ana mantığına aykırı olduğunu, uzun dönemde vergiyi absorbe etmenin sürdürülebilir durum olmadığını söyledi. Bakkalların cirolarında sigaranın payının yüzde 50 olduğuna işaret eden Talu, fiyat politikalarında bunu gözönünde bulundurduklarını vurguladı.

'İlerde daha fazla fiyat savaşları olur'

Düzenlemeler yapıldığında sektör temsilcilerinin görüşlerinin de dikkate alınması gerektiğinin altını çizen Talu, şunları kaydetti: ''Sektörel düzenleme yapılırken, sektörün tavsiyelerine uymadan zorlama yapıldığında bu bir yerden patlıyor. En doğrusu alabileceğinin maksimumunu almak. Dengeleri bozmayacak, stabil fiyat artışları, devamlı ve sürdürülebilir vergi yapısını devam ettirmek önemli. Hükümetin bir ayağı fiyatın artmasını ve geliri ona göre maksimize etmeyi düşünürken, regülasyon ayağı da resimli sağlık uyarıları ve paketlerimizin üzerinde ürünleri farklılaştıracağımız tüm ögeleri kaldırarak bizi otomatikman fiyat savaşına doğru iteliyor. Şu anda regülasyonu yapanlarla Gelir İdaresi arasında bir ikilem var. Regülasyon uygulamalarıyla, sektörden beklenen rakamlar arasında bir senkronsuzluk var. Böyle devam ederse ilerde daha da fazla fiyat savaşları olur.''

Bir gazetecinin pazara yeni oyuncunun girip girmeyeceği sorusuna, ''Hiç zannetmiyorum. Bu şekilde giderse alt fiyat kategorisinde konsolidasyon bile olabilir'' dedi. Talu, maktu vergideki artışla ilgili, ''Küçük fiyat kategorisindekiler, maktu vergiden etkilendikleri için eğer fiyat artışına gitmezlerse toplarlar fabrikayı kapatırlar'' diye konuştu.
 

'Bütçe hedefi revize edilip rakamı indirmek lazım'

Maliye'nin nispi vergiyi geri alması gerektiğini savunan Talu, ''16,4 milyar lira yanlış... Öncelikle bütçe hedefi çok yüksek ve sektörün ödeyebileceği miktarda değil. Bundan sonra sektörü daha da içeriye çekecek adım, 15'ten de (15 milyar liralık ÖTV) sapmaya neden olur. En kısa zamanda bütçe hedefini revize edip alınabilecek rakama indirmek lazım. Bu endüstrinin önünü açmak için 15 milyar lira hedefi koymamız lazım. Sonraki aşamalarda da fiyata bağlı rekabetin olmayacağı bir vergi sistemi üzerinde çalışılması gerekir'' diye konuştu. Sektörün karlılığını sürdürmesinin önemine dikkat çeken Talu, tüketicinin kabul edebileceği fiyat artışlarını getirecek yapının oluşturulması gerektiğini söyledi.

Türkiye'de milli gelir ve harcanabilir para ile sigara fiyatları arasında bire bir doğru orantı bulunduğuna işaret eden Talu, kişi başına düşen ortalama gelire göre sigara fiyatları kıyaslandığında Türkiye'nin pahalılıkta Avrupa'nın ilk ikisi içinde bulunduğunu anlattı. Talu, Türkiye'de sigara fiyatlarının Avrupa ortalamasının yaklaşık 2,5 katı pahalılıkta olduğunu belirterek, ''Sigaranın daha pahalı olduğu ülkelerde yasa dışı sigara tüketiminin yüksek olduğu bilinmektedir. Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Polonya ve Romanya'da kaçak oranı yüzde 18-20 arasında... Neden? Fiyatlar çok yüksek... Sigara civa gibidir. Vergisi yüksek olan yerden düşük olan yere akar'' şeklinde konuştu.
 

'Büyüme olsa, herkes pay alsa kavga çıkmazdı'

Philip Morris Sabancı Pazarlama ve Satış A.Ş. Genel Müdürü Turhan Talu, Türkiye'de sigara pazarının büyümediğine dikkat çekerek, ''Türkiye sigara pazarında yüzde 5 büyüme olsa, herkes kendi pazar payına göre büyümenin içinden pay alsa bu kavga çıkmazdı. Tam tersine alınan tedbirlerle az da olsa daralan pazar bekliyoruz'' dedi. Sektördeki pazarlama ve iletişim kısıtlamalarına değinen Talu, paketlerin üzerinde resimli uyarılar olmasının istendiğini, ürünle ilgili ayrıştırıcı tanıtıcı ögelerin olmaması durumunun firmaları ''sigara savaşı''na iten bir unsur olduğunu söyledi. Turhan Talu, paketlerin üzerinde yüzde 65-70 gibi oranlarda resimli uyarıların olması halinde kendilerine çok az alan kaldığını, yüzde 30-40'lara ise bir itirazlarının olmadığını ifade etti.
 

'Kalp krizi geçirecektim'

Konuşmasında bir anısını da anlatan Talu, ''Bir cumartesi günü evdeydim. Bir telefon geldi. Eski Gelir İdaresi Başkanı Osman Arıoğlu... 'Siz vergiyi ödememişsiniz' dedi. Ben de 'mümkün değil' dedim. Yetkili kişiyi aradım, otomatik şekilde ödendiğini söyledi. Sonra Arıoğlu tekrar aradı 'KDV'de açık varmış, ÖTV'yi KDV'ye kaydırmışlar' dedi. Az kalsın kalp krizi geçiriyordum. Ödenen rakam ayda 800 milyon lira... Eksik olduğu zaman zıplıyor'' şeklinde konuştu.