Çöp ekonomisine paradigmatik bakış

İlk çöplük Atina’da M.Ö. 400’de, ilk çöpçüler de Roma’da 200 yılında ortaya çıkmış. Geldik uzay çöplüğü ve e-atıklar çağına!

Çöpün niceliği de niteliği de toplumsal yapılarda farklılaşıyor. Feodal ekonomideki çöpler ile sanayi kapitalizminin çöpleri çok farklı. Homo economicus (iktisadi insan), homovoracious (doymakbilmez insan) olmuş, o da aklının ürünleriyle akla alabildiğine aykırı işler yaparak, refah toplumunu (affluent) toplumunu pislik akıtan (effluent) topluma çevirmişti!

Çöp değil ama atık sözcüğü ve türevleri Çevre Yasa’sında tanımlanmış.

Hem kişisel, hem toplumsal düzlemde iktisadi zincirlerdeki lojistiğin tüm halkalarının –tedarik, üretim, yeniden üretim, dağıtım, geriye (tersine) lojistik- hemen hepsinde çöp üretmekteyiz. Ayrıca yoksulluktan dolayı çöple beslenenler ve freeganist (bedavacılık) akımı yanlıları da ideolojileri gereği çöp tüketmektedirler!

Çöp işi mafya için yasadışı kazançtan gelen paranın aklanması işinde kullanılagelen bir işti. Çöp işini elde tutmak için çok kan döküldü. Geç kapitalizm çağında çöp mafyasının yeni bir türü çıktı: ekomafya. Mafya sanayiciyi tehlikeli atıklardan, tehlikeli kimyasallardan kurtarıyordu. Karadeniz kıyılarımıza vuran zehirli varilleri ve akibetini anımsadınız mı?

Çöpteki eşitsizlik

Emperyalizmin temel yasası eşitsiz gelişmedir. Bu yasa çöp konusunda da işlemektedir. Emperyalist merkez (ezen) ülkelerde üretilen kişi başına çöp, ezilen ülkelerde üretilen kişi başına çöpün fersah fersah üzerindedir. Ayrıca ezen ülkelerin çöpe dayalı yaşam tarzı ezilen ülkelere de dayatıldığı için, onların çöp üretme hızı da artmaktadır. Kapitalist demokrasi geliştikçe, çöpteki demokratik olmayan durum artmaktadır. Çöp sorunu 3 E’nin her biri (ekonomik, estetik ve de etik) açısından karmaşıklaşarak bir çöp sorunsalı haline gelmiştir.

Çöp ekonomisinde maliyetleri kim öder?

Kapitalizm formülü bulmuştu: Kirleten öder ilkesi (PPP=Polluter Pays Principle). Ancak uygulamada görüldü ki, bu PPP başka bir PPP, şöyle ki, People Pays Principle. Türkçesi Halk Öder İlkesi! Kişi başına günlük belediye atık miktarı ortalama 1,14 kg. düzeyinde. Nüfusun yüzde 47’sine atık bertaraf ve geri kazanım tesisleri ile hizmet edilebiliyor! Bedeli mi? AKP’nin yeni bir armağanı olarak su tahakkuklarına yansıyacak biçimde çevre temizlik vergisinin yanı sıra ödenecek evsel katı atık vergisi! Hayırlara vesile olur, tez alışırız inşallah.