Dünya orta yaş krizinde: 'Dağlar kayboldu, denizler aç kaldı'

Yeni bir araştırmaya göre Dünya "ortaçağını" yaşarken (1,8 milyar ila 800 milyon yıl önce) dağlar gelişimini durdurdu ve erozyonun zirvelerini törpülemesine izin verdi.

Dünya'nın kıtasal kabuğunun incelmesinden kaynaklanan durum, okyanuslardaki basit yaşam formlarının da evrim geçiremediği (veya son derece yavaş evrildiği) "sıkıcı" bir döneme denk geldi.

Araştırmanın başyazarı Ming Tang, dağların gelişimindeki sorunun denizlerdeki yaşama da yansıdığı görüşünde. Livesicence'a konuşan ve Pekin Üniversitesi'nde görev yapan bilim insanı, şu ifadeleri kullandı:

"Bu orta dönemde kıtalar dağsız kalmıştı. Düzleşmiş kıtalar, okyanusa yönelik besin tedarikini azaltmış ve karmaşık yaşamın ortaya çıkışını engellemiş olabilir."

DAĞLAR NASIL KAYBOLDU?

Dağlar, Dünya üzerindeki kıtaların birbiriyle çarpıştığı sınırların yukarı doğru yükselmesiyle, orojenez adı verilen bir süreçle meydana geliyor. Bu sınırlardaki kıtasal kabuk ortalamada daha kalın oluyor.

En büyük dağlar bile zamanla yok olabildiği için Dünya'nın geçmişteki kabuk kalınlığını incelemek dağların oluşumunu anlamanın en önemli yollarından biri. Yeni çalışmanın yazarları da bu çaba içerisinde kıtasal kabukta kristalleşen, zirkon minerallerinin değişen bileşimini analiz etti.

Günümüzde bu küçük zirkon taneleri, gezegenin tüm yüzeyindeki tortul kayalarda kolayca bulunabiliyor. Her bir tanenin temel bileşimi de çağlar önce bu minerallerin kristalleştiği kabuğun özelliklerini ortaya çıkarabiliyor.

"Daha kalın kabuk daha yüksek dağları oluşturur" diyen Tang, bunu şöyle açıkladı:

"Kabuk kalınlığı, magmanın bileşimi değiştirdiği basıncı yönetir. Daha sonra bu magmada kristalleşen zirkonlardaki anormallikler sayesinde ölçülebilir."

Tang'ın sözünü ettiği anomalileri inceleyen araştırma ekibi, Dünya'nın kıtasal kalınlık çizelgesini oluşturdu. Bunun sonucunda kıtasal kabuğun ortalama kalınlığının milyar yıllık zaman ölçeklerine göre değiştiği keşfedildi.

Araştırmacılar, Arkeyan Çağ'da (4 milyar ila 2,5 milyar yıl önce) ve Fanerozoik Devir'de (540 milyon yıl önceden şimdiye kadar) kıtasal kabuğun en kalın seviyelerine ulaştığını ifade etti.

Ancak bu aktif dağ oluşum dönemlerinin tam ortasında, yani (2,5 milyar yıldan 540 milyon yıl önceye uzanan) Proterozoik Çağ'da kabuk kalındığı düştü ve Dünya'nın "orta yaşlarında" en düşük seviyeye ulaştı. Bu da dağların en alçak, kıtalarınsa en düz olduğu döneme işaret ediyor.

DENİZLERDEKİ EN "SIKICI" ÇAĞ

Araştırmacılar, Dünya'nın karadaki en düz çağının aynı zamanda denizdeki en "sıkıcı" çağa denk geldiğini ve bunun bir tesadüf olmadığını düşünüyor.

Tang, "Yaşamın 1, 8 milyar ila 800 milyon yıl önce son derece yavaş evrildiği büyük ölçüde kabul ediliyor. Ökaryotlar 1,7 milyar yıl önce ortaya çıkmalarına rağmen, yalnızca 800 milyon yıl önce egemenlik kurabildi" diye konuştu.

Bilim insanına göre "sıkıcı dönem" sırasında yavaşlayan gelişim, daha sonra kabuğun kalınlaşmaya başlamasıyla hızlandı.

Araştırmacılar, bu dönemde yeni dağlar oluşmadığı için gezegenin manto katmanındaki besleyici maddelerin yüzeye ulaşamadığını ifade etti. Buna göre karadaki besin eksikliği, su döngüsü yoluyla okyanusa giden besin maddelerinin de azalmasına neden oldu.

Ekip buradan hareketle fosfor ve diğer temel unsurlarındaki eksikliğin Dünya'nın basit deniz canlılarını aç bırakmış ve evrimlerini durdurmuş olabileceği sonucuna vardı.

Araştırmacılar gezegenin tarihine ışık tutan bulguları 11 Şubat'ta hakemli bilim dergisi Science'ta yayımladı.

Kaynak: Independent Türkçe