'Efendi Baba'nın oğlu!

Edebiyatımızda her ne kadar “Hace-i evvel” olarak bilinse de edebiyat tarihiyle ucundan kıyısından uğraşanlar için sanırım Münir Süleyman Çapanoğlu’nun kitabından sonra “Efendi Baba” deyişi Ahmed Midhat Efendi için daha çok kullanılır oldu. O Ahmed Midhat ki çıkardığı dergi ve gazetelerle, ölümüne kadar yaptığı öğretmenliğiyle, kurduğu çiftlik ve ticari faaliyetleri ile, “yazı makinesi” sıfatını hak edecek kadar çok yazdığı kitaplarla tam bir eylem insanı, dahası bence başlı başına bir roman kahramanıdır. Romandan tarihe, oyundan öyküye kadar birçok kitabın yazarıdır.

Efendi Babamız’ın oğlu Kâmil Yazgıç ise Balkan Savaşları’nda esir düşmüş, Cihan Harbi’ne doktor olarak katılmış, savaştan sonra, Adapazarı’na yerleşip orada geniş ailesi ile bir hayat kurarak doktorluk yapmış, fakir fukara dostu olarak tanınmış biri. Aynı zamanda iki roman yazmış ama babası kadar şöhret olamasa da babasının hatırasını yaşatmayı başarmış bir evlat.

Yeni Türk edebiyatının kurucularından sayılan Efendi Babamız hakkında yazılan makalelere ya da kitaplara - hâlâ dört başı mamur bir Ahmed Midhat Efendi biyografimizin olmadığını da unutmayalım - bakıldığında istisnasız hepsinin başvuru kaynağı Kâmil Yazgıç’ın 1940’ta çıkan Ahmet Mithat Efendi, Hayatı-Hatıraları adlı kitaptır. Ahmed Midhat Efendi’nin en yakınında bulunmuş, hem kendi başından geçenleri hem de Ahmed Midhat Efendi’nin etrafında gördüklerini anlatmasıyla Türk edebiyatının en önemli anı kitaplarından olan bu eserin yeni baskısının bu zamana kadar yapılmaması büyük bir eksiklikti.

YENİ BASIM

Kitap şimdilerde yeni bir basımla okuyucu karşısında. İsmail Alper Kumsar’ın yayına hazırladığı bu yeni basımda Kumsar, Kâmil Yazgıç’ın anılarını yayımladığı iki tefrikayı karşılaştırmış ve bugünün okuyucusunca pek bilinmeyecek sözcüklerin anlamını vermiş, bazı yerleri de dipnotlarda açıklamış. Ayrıca kitap Ahmed Midhat Efendi’nin ve Kâmil Yazgıç’ın fotoğrafları ile zenginleştirilmiş. Kumsar, Kâmil Yazgıç’ın farklı yerlerde neşrettiği, 1940 basımında olmayan Ahmed Midhat Efendi ve edebiyat tarihimize dair çok hoş anekdotları içeren 12 metni de kitaba eklemiş.

Kitabın önemini yine kitaptan aldığım bir cümle ile belirtmeye çalışayım: “Babacığım sağlığında başından geçen en gizli vakaları bile bana anlatmış ve bunları bilahare yazmaklığımı vasiyet etmişti. Ben de şimdi onun ruhunu şad etmek ve arzusunu yerine getirmek maksadıyla bu kitabı yazmaya başladım.” diyor Kâmil Yazgıç.

Kitapta Ahmed Midhat Efendi’nin bir aktar dükkânında çıraklık ettiği çocukluk dönemini, Midhat Paşa’nın maiyetine girip Midhat ismini nasıl aldığını, gazetecilik serüvenlerini, dönemin edebiyatçıları ile ilişkilerini, müteşebbis Ahmed Midhat’ın çiftlik hayatını ve ailesi ile olan ilişkilerini, yalısına, o yalıdaki yaşama ve eğitim biçimine, damadı ve edebiyatımızın önemli isimlerinden Muallim Naci’nin nasıl vefat ettiğini, Ahmed Rasim’in hovardalık etmeye çalışırken nasıl basıldığını, bunun yanında Servet-i Fünun dergisi sahibi Ahmed İhsan’dan İkdamcı Ahmed Cevdet’e, Musa Kâzım’dan Hüseyin Rahmi’ye kadar birçok edebiyat ve kültür adamının anekdotlarını ve daha birçok şeyi bir roman havasında veriyor okuyucuya.

Sonuç olarak büyük bir keyifle bir çırpıda okunacak bir kitabı bize kazandıranlara teşekkür etmek gerek.

Şunu da ekleyeyim: Basın hayatımızın en önemli isimlerinden olan Hakkı Tarık Us’un 1948’de yayımladığı ve o zamandan beri baskısı olmayan Ahmed Midhat Efendi ve Şair Fıtnat Hanım adlı eseri İsmail Alper Kumsar ve Kırmızı Kedi yayınlarından beklemek çok şey istemek midir?

Babam Ahmed Midhat Efendi / Kâmil Yazgıç / Kırmızı Kedi Yayınevi / 247 s. / Haziran 2020.