Ekonomide yılın olayları/ Ekim

İstanbul'un finans merkezi olmasına ilişkin yayımlanan ''Strateji Belgesi ve Eylem Planı''na göre, 5 yılda 71 düzenleme yapılması öngörüldü. Hazine'nin Kredi Garanti Fonu'na 1 milyar lira kaynak aktarmasını öngören protokol imzalanırken, bankaların zorunlu karşılık oranları Türk parası yükümlülüklerde yüzde 6'dan, yüzde 5'e, yabancı para yükümlülüklerinde de yüzde 11'den, yüzde 9'a çekildi.

Ekonomide 2009 yılı Ekim ayındaki gelişmeler özetle şöyle:

IMF Başkanı'na ayakkabılı protesto

1 Ekim:
- IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, Bilgi Üniversitesindeki konferansı sırasında Birgün gazetesi editörü Selçuk Özbek tarafından ayakkabı fırlatılarak, protesto edildi.
- IMF, 2010 yılı için küresel ekonominin büyüme tahminini yüzde 2,5'ten yüzde 3,1'e yükseltti. IMF'ye göre Türkiye, 2009'da yüzde 6,5 küçülecek, 2010'da yüzde 3,7 büyüyecek.
- IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, ''Krizin artık arkamızda kaldığını söylemek için çok erken. Ancak işler daha iyiye gidiyor'' değerlendirmesinde bulundu. Kahn, krizin, Türkiye gibi bir ülkede belki bir yıl daha devam edeceğini söyledi.
- 26 bankanın Türkiye genelindeki 23 bin para çekme makinesi (ATM) ortak kullanıma açıldı. Sektörde tasarruf yaratması beklenen sistem, komisyon uygulaması ve bunun yeterince duyurulmaması nedeniyle eleştirilere konu oldu.
- Avro Bölgesinde işsizlik oranı, Ağustos ayında yüzde 9,6 ile son 10 yılın zirvesine ulaştı.
 

IMF'de kotalar yeniden düzenleniyor

2 Ekim:
- IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, İstanbul toplantısının, alınacak kararlarla tarihe geçeceğini belirterek, IMF'de kotaların yeniden düzenleneceğini, ülkelerin ekonomik ağırlıklarına göre yeni bir denge oluşturacağını bildirdi.
- İstanbul'un finans merkezi olmasına ilişkin ''Strateji Belgesi ve Eylem Planı'' yayımlandı. 5 yılda 71 düzenleme yapılması öngörülüyor.
- Ekonomi Koordinasyon Kurulu, geçici bir süre için getirilen vergi indirimlerine devam edilmemesini kararlaştırdı.
- TÜİK, Eylül ayında TÜFE'nin yüzde 0,39, ÜFE'nin yüzde 0,62 arttığını bildirdi. Eylül ayı itibariyle yıllık enflasyon TÜFE'de yüzde 5,27, ÜFE'de yüzde 0,47 arttı.
- ABD'de işsizlik oranı Eylül ayında yüzde 9,8'e çıktı. Resesyonun başladığı Aralık 2007'den bu yana 7,1 milyondan fazla kişi işini kaybetti

3 Ekim:
- Dünya Bankası Başekonomisti Indermit Gill, yoksulluğun her yerde artacağını belirterek, ''Aynı şey Rusya ve Türkiye'yi de etkileyecek. Türkiye'de işsizlik iki katına çıkmış durumda...'' dedi.
- G-24 ortak açıklamasında, derin küresel durgunluk tehdidinin azalmış göründüğü kaydedilerek, ''Kriz en çok gelişmekte olan ülkeleri etkiledi ve etkilemeye devam edecek'' denildi.
- ABD'de TMSF benzeri işlevi bulunan FDIC, Warren Bank, Jennings State Bank ve National Bank'ın kapandığını açıkladı.

 

''Yoksulluğun azaltılması en öncelikli konu"

4 Ekim:
- ''2010 Dünya Kalkınma Raporuna'' göre, yoksulluğun azaltılması ve sürdürülebilir kalkınmanın küresel düzeyde en öncelikli konu olduğu bildirildi. İklim değişikliğinin acilen gündeme gelmesi gerektiği belirtildi.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer, önemli bir işsizlik kriziyle karşı karşıya olunduğunu belirterek, OECD tahminlerine göre işsizliğin 2010 sonuna kadar OECD bölgesinde yüzde 10'a ulaşacağını söyledi.
- Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, 2008 Mayıs ayından bu yana bir IMF programı uygulanmadığını hatırlatarak, ''Biz, Fon'un söylediklerine inanmadığımız için böyle bir anlaşmaya varılamadı'' dedi.
- Türkiye'nin son 10 yılda en hızlı büyüyen 100 şirketi arasında Goldaş birinci, Bimeks ikinci, Penta bilgisayar ise üçüncü sırada yer aldı.

5 Ekim:
- IMF-Dünya Bankası toplantıları. Kalkınma Komitesi, gelişmekte olan ülkelere kullandırılacak mali imkanları açıkladı.
- Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick, ''Küresel ekonomi hala geriye düşebilir. 2010'da hükümetler, ekonomik desteklerini geri çektikleri zaman tekrar faiz oranları yükselebilir'' dedi.
- Toplantılar çerçevesinde, Türkiye ve Brezilya, Rusya, Hindistan gibi yükselen piyasalar, IMF'den sonra Dünya Bankasında da daha çok oy hakkı istedi.
- Migros Ticaret A.Ş, şirkete bağlı bütün iş yerlerinde lokavt kararı alındığını bildirdi.

6 Ekim:
- IMF-Dünya Bankası yıllık toplantılarının 7. gününde genel kurula geçildi. Konuşmalarda ''yoksullukla mücadele'' gereği öne çıktı. Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick: ''Kağıt üzerindeki vaatler aç karınlara yemek götüremez, toprağa tohum ekemez. Artık küresel mali mimaride yapılacak değişiklikleri hızlandırmamız gerekiyor'' dedi. IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn: ''2010'da da bir çok ülkede işsizlik devam edecek. Kriz sonrasında 90 milyon insan ağır yoksullukla karşı karşıya kalacak'' diye konuştu.
- Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick: ''Küresel krizin bir sonucu olarak, bu yıl 59 milyondan fazla insan işini kaybedecek. Afrika'nın az gelişmiş bölgelerinde 30 bin ile 50 bin bebek ölebilir'' dedi.
- Taksim Meydanında toplanan yaklaşık 1.500 kişi, IMF ve Dünya Bankasını protesto etti. Polis göstericilere müdahale etti. Olayların meydana geldiği sırada Taksim'de bulunan 55 yaşındaki İshak Kalvo kalp krizi geçirerek, hayatını kaybetti.
- Dünyanın önde gelen finans dergilerinden Euromoney, Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz'ı ''2009 Yılının En İyi Merkez Bankası Başkanı'' seçti.
- Avustralya Merkez Bankası, beklenmedik şekilde faiz oranını çeyrek puan artırarak, yüzde 3,25'e çıkardı. Avustralya, borçlanma maliyetini artıran ilk büyük ekonomi oldu.

7 Ekim:
- IMF-Dünya Bankası yıllık toplantıları sona erdi. ''İstanbul kararları''na esas oluşturan temel noktalar: ''Kota ve oy hakkı ile yeniden yapılanma reformları en kısa sürede gerçekleştirilmeli'', ''Finans sistemi daha etkin bir şekilde denetlenmeli''
- Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Türkiye'nin 2011 yılı sonunda 2008 sonundaki milli gelirini ancak yakalayabileceğini belirterek, ''Bu kriz bize 3 yıla mal olacak. Türkiye'nin krizden en çok ticaret kanalı etkilendi'' dedi.
- AB ekonomisinde daralma, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 4,9'a ulaştı. İtalya yüzde 6, Almanya yüzde 5,9, İngiltere yüzde 5,5, Hollanda yüzde 5,4, İspanya yüzde 4,2 ve Fransa yüzde 2,8 küçüldü.

8 Ekim:
- Türkiye'nin sanayi üretimi Ağustos ayında, 2008'in aynı ayına kıyasla yüzde 6,3 azaldı.
- ABD Kongresi Bütçe Ofisinin tahminlerine göre, 30 Eylül'de biten mali yılda bütçe açığı üçe katlanarak, 1,4 trilyon dolara ulaşacak. Ofis, bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 9,9'una karşılık geldiğini ve bunun, 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana en büyük açık olduğunu bildirdi.

9 Ekim:
- Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, esnaf, sanatkar ve KOBİ'lere yönelik 3 ayaklı yeni bir kredi destek programını hayata geçirdiklerini bildirdi.
- Doğan Yayın Holding'in açıklamasına göre, Danıştay, şirket tarafından açılan davayı reddeden 'Mahkeme Kararı'nın, şirket lehine yürütmesini durdurdu.
- Doğan Yayın Holding A.Ş'ye bağlı ortaklıklarının 2005, 2006 ve 2007 hesap dönemlerine ait ''vergi inceleme raporları'' ile ilgili olarak, vergi aslı ve vergi cezaları ile hesaplanan gecikme faizi için toplam 4 milyar 823 milyon 825 bin lira teminat isteyen Vergi Dairelerine, istenen türde teminatı gösterdiği bildirildi.
 

Nobel Ekonomi Ödülü, ilk kez bir kadına verildi

12 Ekim:
- Nobel Ekonomi Ödülü'nü Elinor Ostrom ve Oliver Williamson kazandı. Ostrom, Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan ilk kadın oldu.
- İMKB Bileşik Endeksi 51.002,98 puandan 2009 yılı rekoruyla kapandı.
- İMKB, İslami endeks çalışmalarının kısa sürede biteceğini açıkladı.
- TÜİK, imalat sanayinde kapasite kullanım oranının Eylül'de 0,4 puan artarak, yüzde 70,1'e yükseldi. Oran, geçen yılın aynı ayına göre 9,7 puan azaldı.
- Türkiye'nin geçen yılın Ağustos ayında 3 milyar 19 milyon dolar açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın Ağustos ayında 127 milyon dolar fazla verdi.
- Doğan Yayın Holding, ''D Yapım Reklamcılık ve Dağıtım A.Ş, Doğan Prodüksiyon Hizmetleri A.Ş. ve Alp Görsel İletişim Hizmetleri A.Ş. hisselerinin tamamı üzerinde ihtiyati haciz işlemi tesis edildiğini'' açıkladı.

13 Ekim:
- Hazine'nin Kredi Garanti Fonu'na 1 milyar lira kaynak aktarmasını öngören protokol imzalandı.
- BDDK, ortak ATM uygulamasıyla gündeme gelen ücret/komisyon tutarları hakkında müşterilerin bilgilendirilmesi yönünde bankalara talimat verdi.
- Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, MÜSİAD'ın Mısır'da düzenlediği İş Forumu Kongresinde İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) üye ülke temsilcilerine birlik çağrısı yaptı: ''Gelin hep birlikte pazarlarımızı beraber paylaşalım, ekmeğimizi beraber bölüşelim. Kendi ulusal paramızla ticaret yapalım.''
- Çin ile Rusya arasında Pekin'de, toplam değeri 3,5 milyar doları bulan işbirliği anlaşmaları imzalandı.
 

Doların düşüşü sürüyor

14 Ekim:
- Küresel bir domuz gribi salgınının dünya ekonomisine 3 trilyon dolara mal olabileceği belirtiliyor.
- İngiliz Independent gazetesinde yer alan ''Körfez ülkelerinin petrol ticaretinde ABD Dolarının yerini alacak para sepeti konusunda, Rusya, Çin, Japonya ve Fransa ile gizli görüşmeler yürüttüğüne'' dair iddialar, dolardaki düşüşü körükledi. Avro karşısında hızla eriyen dolar, TL karşısında da 14 ay sonra ilk kez 1,44 seviyelerine geriledi.
- Çin'in döviz rezervleri, Eylül ayı sonu itibariyle yaklaşık 2 trilyon 273 milyar dolara çıktı.
- OECD'de Ağustos işsizlik oranı, geçen seneye göre yüzde 36,5 artış gösterdi ve ortalama işsizlik yüzde 8,6 oldu.
- Gümrük Müsteşarlığına Maksut Mete, Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanlığına Yunus Arıncı getirildi. Botaş Genel Müdürü Hüseyin Saltuk Düzyol ile TTK Genel Müdürü Rıfat Dağdelen görevlerinden alındı.
 

Merkez Bankası faiz oranı yüzde 7'nin altına indi

15 Ekim:
- Merkezi Yönetim bütçesinden Ocak-Eylül döneminde 197 milyar 169 milyon lira harcama yapılırken, bütçe gelirleri 156 milyar 358 milyon lira, bütçe açığı 40 milyar 811 milyon lira açık verdi. Eylül ayında bütçe giderleri 25 milyar 428 milyon lira, bütçe gelirleri 15 milyar 953 milyon lira, bütçe açığı 9 milyar 475 milyon lira oldu.
- Merkez Bankası, kısa vadeli faiz oranlarını 0,50 baz puan indirdi. Gecelik faiz oranları, borçlanmada yüzde 6,75, borç vermede yüzde 9,25 olarak uygulanacak.
- TÜİK, Temmuz ayında işsizlik oranının yüzde 12,8 olduğunu açıkladı.
- Türkiye'nin, AB'ye taahhütleri çerçevesinde rakının vergisi artacak, viskinin düşecek. Kademeli olarak 2018'de rakı, viski, cin, votkanın vergisi 40 lirada eşitlenecek.

16 Ekim:
- Bankaların zorunlu karşılık oranları Türk parası yükümlülüklerde yüzde 6'dan, yüzde 5'e, yabancı para yükümlülüklerinde de yüzde 11'den, yüzde 9'a çekildi.
 

Bütçe, Meclise 286,9 milyar lira olarak sunuldu

17 Ekim:
- Hükümet, 2010 yılı bütçesini, TBMM'ye 286,9 milyar lira olarak sundu. Bütçe gelirleri 236,8 milyar lira, bütçe açığı da 50,1 milyar lira olarak belirlendi.
- Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2010 yılında devlet memurları aylıklarının, Ocak ayında yüzde 2,5, Temmuz ayında da yüzde 2,5 artırılacağını bildirdi.
- TRT bandrol ücretlerinin tespitine ilişkin kararname yayımlandı. Kamuoyunda tartışma yaratan kararnameye göre, kara taşıtlarından tahsil edilen TRT bandrol ücreti artık radyonun değil, araçların fabrika çıkış bedeli üzerinden alınacak.
- Devlet Bakanı Cevdet Yılmaz, 2011'de nüfus ve konut sayımı yapılacağını bildirdi.
- Dünyada şeker fiyatları artıyor. Vadeli ham şeker fiyatları, 1981'den beri en yüksek seviye olan 544 dolar/tona, beyaz şekerin vadeli işlem fiyatı, 602,40 dolar/tona ulaştı.

18 Ekim:
- Türkiye'nin ekonomik büyümesiyle ilgili ilk uluslararası pozitif revize, ''Avrupa Bankası''ndan geldi. Banka, yüzde 1 tahmin ettiği Türkiye'nin 2010 yılı ekonomik büyümesini yüzde 3'e çıkardı.
 

Samsun-Ceyhan'a Türkiye, Rusya ve İtalya'dan imza

19 Ekim:
- Türkiye, Rusya ve İtalya, ortak deklarasyonla Samsun-Ceyhan petrol boru hattı projesine siyasi desteklerini tescil etti, mutabakat zaptı imzalandı.
- Hollanda'da DSB Bankasının kurtarılma çalışmaların başarısızlıkla sonuçlandığı ve iflas ettiği açıklandı.

20 Ekim:
- Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, Türkiye'nin sürekli IMF ile birlikte ekonomisine yön vermemesi gerektiğini belirterek, ''Bir anlaşma yaptınız, bir anlaşma daha, bir anlaşma daha...Bir yerde artık bunun bitmesi lazım. Buradan mezun olmamız lazım. Kendi ayaklarımız üzerinde dikiliyor olmamız lazım'' dedi.
- ÖTV indiriminin son ayı Eylül'de araç satışları yüzde 92,8 ile rekor kırdı. Eylül ayında Türkiye'de 52 bin otomobil satıldı.
- Çin'in yıllık araç üretimi ilk kez 10 milyon adeti geçti. Daha önce ABD ve Japonya'da yılda 10 milyondan fazla araç üretilmişti.
- Avrupa Merkez Bankası ve avro kullanan 16 ülkenin yetkilileri, güçlü doları desteklediklerini açıkladı.
- AB, bu yıl 566,4 milyon avro düzeyinde bulunan Türkiye'ye ayırdığı kaynağı, gelecek yıl 653,7 milyon avroya yükseltme kararı aldı.
 

Benzin fiyatı 3,36 liraya yükseldi

21 Ekim:
- Uluslararası ham petrol fiyatları, son bir yılın en yüksek düzeyine ulaştı. Gösterge ham petrolün fiyatı 82 dolara çıkarken, 14 Ekim 2008 tarihindeki fiyat seviyesine döndü.
- Akaryakıt ürünlerinden 95 oktan kurşunsuz benzinin satış fiyatı litrede 8-10 kuruş artırıldı. Kurşunsuz benzin fiyatları 3,36 lirayla rekor kırdı.
- Avro/Dolar paritesi, Ağustos 2008'den bu yana ilk kez 1,50'nin üstüne çıktı.
- AB Komisyonu, Türkiye'nin IMF kaynağı kullanmadan küresel krizi tek başına göğüsleyebilmesinin ''en büyük başarı'' olduğunu belirtti.
- Alman otomotiv şirketi Volkswagen, 2010'a kadar Porsche'un yüzde 49,9'unu alacağını, bunun için 3,9 milyar avro ödeme yapacağını açıkladı.

22 Ekim:
- Çin ekonomisinin yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8,9 büyüdüğü açıklandı.
- OECD'nin karaparayla mücadele biriminin yayımladığı rapora göre, Avrupa futbol pazarının büyüklüğü 13,8 milyar avroyu buluyor.
- Doğan Yayın Holding, vergi ve ceza ihbarnameleri ile ilgili ''tarhiyat sonrası uzlaşma'' talebinde bulundu.

23 Ekim:
- AB, Türkiye'den avroya benzerliği nedeniyle madeni parasını değiştirmesini istedi.
- ABD Hazine Bakanlığı, 7 şirkete, üst yöneticilerin toplam ücretlerinin yarıya indirilmesi talimatı verdi.
- İspanya'da, yılın üçüncü çeyreğinde işsizlik yüzde 17,9 oldu.
- IMF, küresel krizden etkilenen Latin Amerika'nın ABD'ye göre daha hızlı toparlandığını bildirdi.

24 Ekim:
- ABD'de TMSF benzeri işlevi bulunan FDIC, 7 küçük bankanın daha yönetimine el koydu.

GDO yönetmeliğini yayımladı

26 Ekim:
- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalı (GDO) ürünlerle ilgili yönetmelik yayımladı.
- Çin yönetiminin, rezervlerindeki avro ile yen oranını artırma kararı, ABD dolarının değer kaybetmesine neden oldu. ABD doları, avro ve yen karşısında son 14 ayın en düşük düzeyine geriledi. ABD doları, önemli para birimleri karşısında, yıl başından bu yana yüzde 7'den fazla değer yitirdi.

27 Ekim:
- Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, 2009 yıl sonu enflasyonunun yüzde 70 olasılıkla, yüzde 5,0-6,0 aralığında olacağını bildirdi.
- EPDK, Hatay'daki depolarında ''ulusal marker olmadığı tespit edilen'' maddeyle ilgili POAŞ hakkında soruşturma açılmasına karar verdi.

28 Ekim:
- Domuz gribi salgıyla ilgili Dünya Bankası ve düşünce kuruluşlarının en kötü senaryolarına göre, maliyet 3 trilyon dolar ve 4,4 trilyon arasında değişebilir.

29 Ekim:
- IMF, Asya ekonomilerinin bu yıl yüzde 2,75, 2010'da da yüzde 5,75 büyüyeceğini tahmin ediyor.

30 Ekim:
- Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, Irak ile 2010 sonuna kadar biri Şino bölgesi, diğeri Suriye sınırına yakın bir noktada olmak üzere 2 sınır kapısı daha açılacağını belirtti.
- Türkiye'nin, bu yılın dokuz ayındaki (Ocak-Eylül dönemi) ihracatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30,5 gerileyerek 73 milyar 116 milyon dolar, ithalatı da yüzde 38,8 azalarak 100 milyar 142 milyon dolar oldu.
İhracat Eylül ayında, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 33,6 azalarak, 8 milyar 501 milyon dolar oldu. İthalat da Eylül ayında yüzde 30,4 oranında azalarak, 12 milyar 449 milyon dolar olarak gerçekleşti.
 

Ekonomide yılın önemli gelişmeleri giriş sayfası