Gebelik ve tiroit

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha çok iyot eksikliğine bağlı, gelişmiş toplumlarda ise daha çok otoimmün kökenli tiroit bezi hastalıklarına daha sık rastlanır.
Otoimmün; bağışıklık sistemindeki bozukluk sonucunda vücudun kendi dokularını yabancı gibi algılaması ve hasar oluşturacak şekilde saldırıya geçmesi durumu ile oluşan hastalık) annenin iyot ve tiroit hormonları fetus (3. gebelik ayından doğuma kadarki devre içinde ana rahmindeki canlı)’ün gelişimini önemli oranda etkilemektedir.

Universal Çamlıca Hastanesi Dahiliye Uzmanı Dr. Nurten Erbilgin, “Gebelik sırasında oluşan hormonal ve metabolik değişiklikler tiroit bezi ile ilgili testlerde farklılıklar oluşturmaktadır. Gebelik sırasında oluşan, artmış metabolik durum belirtileri, klinik olarak bazı tiroit bezi hastalıklarını taklit edebilmektedir” dedi.

Gebelik tiroit bezi hastalıklarının gidişini de etkileyebilmektedir. Örneğin otoimmün tiroit bezi hastalıkları gebelik sırasında baskılanmakta, doğum sonrası alevlenmektedir.

Tersine tirot bezi hastalıkları da gebeliğin gidişini fetüs ve yeni doğanı etkileyebilmektedir. Gebelik sırasında tiroit bezinde oluşan fizyolojik değişikliklerin bilinmesi, tiroit fonksiyon testlerinin bu doğrultuda yorumlanması tiroit bezi hastalıklarının tanısı açısından çok önemlidir. Gebelik sırasında tiroit bezi hastalıklarının tanısı ve tedavisi özellik oluşturmaktadır.

Gebelik sürecinde 4 önemli fizyolojik değişiklik ortaya çıkar:

·         Gebeliğe bağlı artan hormonlar (HCG) etkisi ile tiroit bezi çalışması uyarılır.

·         Gebelikte tiroit hormonu baskılayıcı proteinler artar.

·         Plasenta (gebelik eşi) kaynaklı artan hormonlar tiroit hormonlarının yıkımını artırır.

·         Gebelikte artan böbrek fonksiyonları ve fetusun da iyot kullanımı ile plazma iyot düzeyi azalır.

Gebelikte oluşan bu değişiklikler neticesinde gebede tiroit bezi yaklaşık 1/3 oranında fonksiyon kapasitesini arttırır. Gebede iyot ihtiyacı mutlaka karşılanmalıdır.

İyot tiroit hormonu yapımı için çok önemlidir. Günlük yeterli iyot alımı sayesinde gebeliğin ilk aylarında gebeden fetusa yeterli tiroit hormonu geçişi sağlanır. 10-12. gebelik haftalarından itibaren fetal tiroit hormonu sentezi başlar. Özellikle fetusta tiroit hormonu yapımının arttığı gebelik ikinci yarısında annenin yeterli miktarda iyot alması çok önemlidir. İyot anneden çocuğa rahatlıkla geçebildiğinden gebeye yetersiz iyot verilmesinin kritik önemi yanında fazla iyot verilmesinin de fetus üzerine olumsuz etkileri olmaktadır. Yetersiz iyot fetusun santral sinir sistemi, beyin fonksiyonlarının gelişimini olumsuz etkilerken, fazla iyot fetusta guatr ve hipotiroidiye neden olabilir.

Normal erişkin insanın günlük iyot ihtiyacı 150 mikrogramdır. Dünya sağlık örgütü gebelerde en az günde 200-250 mikrogram iyot alımını önermektedir. Böylece gebeliğin fizyolojik değişiklikleri, zor olmadan bir denge içinde sürdürülür. Dr. Erbilgin, “Gebelik sırasında annede tiroit fonksiyon testleri mutlaka normal seviyelerde yani ötiroid durumda olmalıdır. Anne ötiroid iken bile iyot eksikliği söz konusu ise ya da iyot takviyesi sağlanmıyorsa bebeğin mental ve motor gelişimi, öğrenme ve hafıza, okul çağındaki başarısını etkileyecek şekilde bozulabilir” diyor. Öyle ki erişkin dönemde de düzenli ve yeterli iyot alımı bilişsel fonksiyonlar için gereklidir. Gebelik süreci fetusu de ilgilendirdiğinden en kritik dönemdir.
 

Gebelerde tiroit fonksiyonlarının değerlendirilmesi

Tiroit hastalıklarının tanısında serum TSH düzeyinin ölçülmesi en önemli testtir. Oldukça duyarlı yöntemler ile tespit edilen TSH düzeyinin normal olması genelde tiroit işlevlerinin normal olduğunu göstermektedir. Gebelikte total tiroit hormon düzeyleri gerçek düzeyi yansıtmaz. Gebede serbest hormon düzeyleri anlamlıdır. Normal gebelik sürecinde özellikle ilk 3 ayda TSH düzeyi düşük saptanabilmektedir.