Göbeklitepe’yi ‘koruyan’ yok!

Dünyanın en eski anıtsal tapınağı olarak kabul edilen Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’de kalıntıların üzerine beton döküldüğü ve iş makinelerinin çalışma yaptığı iddiaları büyük tartışmalara yol açarken, sorunun aslında daha derinlere dayandığı ortaya çıktı. “Göbeklitepe Ören Yeri Yol Islahı ve Yaya Yolu Güzergâhı Revizyonu” adı verilen çalışmaların “koruma uzmanı” gözetiminde yapılmadığı belirtiliyor. Kültür Bakanlığı’nın oluşturduğu Bilim Kurulu’nda Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Ricardo Eichmann yönetiminde, İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, Prof. Dr. Necmi Karul ve Batman Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gülriz Kozbe bulunuyor.

Vakıflar’da zorunlu

Ancak Göbeklitepe gibi koruma ve restorasyon alanında hassas projelerde ihaleyi alan müteahhiti izleme ve yönlendirme ile yetkili koruma uzmanı içeren bilim danışma kurullarının oluşturulması öneriliyor. Örneğin, Vakıflar Genel Müdürlüğü, cami ve külliye projelerinde bu tür kurulların oluşturulmasını zorunlu kılıyor. Göbeklitepe’de ise bu yapılmazken, 2014 yılında yaşamını yitiren kazı başkanı Klaus Schmidt’in ardından yalnızca “arkeolojik malzeme ile ilgili yapılacak çalışmaları düzenlemekle ilgili olmak üzere” 4 arkeoloğun yer aldığı bilim kurulu oluşturuldu. Hatta, büyük tepkilere yol açan yol çalışmasının, bu bilim kurulundan bile habersiz yapıldığı gelen haberler arasında.

‘Gözümüz gibi korumalıyız’

Arkeolog Nezih Başgelen konuyla ilgili olarak, “Gözümüz gibi korumamız gereken bu benzersiz ören yerinde nisanda öngörülen açılışına yetiştirilmesi için aceleyle yapılanlar her aşaması uzman kontrolünde olması gereken işlerdir. Bu uygulamalar sırasında döşenmeye başlanan beton zeminli parke taşlı yürüme yolunun kayalar üzerindeki neolitik kalıntıların ve girişteki yuvarlak tapınak alanının çok yakınından geçmesi arkeoloji dünyasını ayağa kaldırmıştır. Basına yansıyan resimlerde parke taşlı kaldırım döşenmeye başlanan kesimin arkasında anakaya üzerinde derinleştirilmiş mekânlar ve dikilitaşlı yuvarlak yapılara has iki dikilitaş altlığının olduğu “kaya tapınağı” görülmektedir. Bu kesimdeki beton ve parke taşı gibi tepenin dokusuna aykırı malzemeler kullanılan yol bölümünün bir an önce sökülüp uluslararası örnek normlara göre yeniden düzenlenmesi ilgili kuruluşları prestiji açısından önemlidir” diye konuştu. Bilim Kurulu’nda koruma uzmanı yer almamasıyla ilgili de konuşan Başgelen, “Göbeklitepe gibi hassas projelerde ihaleyi alan müteahhitlerin izleme ve yönlendirmesi ile yetkili içlerinde mutlaka koruma uzmanlarının olduğu bilim danışma kurullarının bir an önce oluşturulması bu tarz problemleri önlemek aşısından önemli. Bu arada Göbeklitepe’nin ziyarete açılmasından sonra kitle turizminden en az şekilde zarar görmesini sağlayacak önlemlerin de bir an önce alınması gerekmektedir” dedi.