İSO Ekonomik Durum Tespiti Anketi

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) Ekonomik Durum Tespiti Anketi çalışmasına göre, istihdam endeksi, 2012 ilk yarıda 119,3 olurken, ikinci yarıda 107,6'ya geriledi. 2013 ilk yarıya yönelik istihdam beklentisi 131,5 olarak belirlendi.

İSO'nun Ekonomik Durum Tespiti Anket Çalışması İSO'nun Odakule Meclis Salonu'nda düzenlenen basın toplantısıyla kamuoyuyla paylaşıldı.

2012 ilk yarıdan 2012 ikinci yarıya artış bildiren işletmeler oranı iç satışlarda, yüzde 48,4'ten yüzde 49,1'e yükselirken, üretimde yüzde 51,4'ten yüzde 50,6'ya, dış satışlarda yüzde 47,1'den yüzde 44,3'e, yeni siparişlerde yüzde 46,3'ten yüzde 45,7'ye istihdamda yüzde 41'den yüzde 34,6'ya geriledi.

Aynı dönemde azalış gerçekleştiğini bildiren işletmeler oranı ise, üretimde yüzde 22,4'ten yüzde 26,4'e, iç satışlarda yüzde 22,8'den yüzde 26,4'e, dış satışlarda yüzde 23,8'den yüzde 30'a, yeni siparişlerde yüzde 21,1'den yüzde 24'e, istihdamda ise yüzde 21,7'den yüzde 27'ye yükseldi.

Sonuç olarak, 2012 ikinci yarıda 2012 ilk yarıya göre tüm temel göstergelerde azalış bildiren oranı önemli ölçüde arttı. Özellikle dış satışlarda azalış bildiren işletmeler oranının yüzde 30'lara ulaşması, dış satışlardaki yavaşlamanın 2012 ikinci yarıda daha fazla hissedildiğini ortaya koyuyor.

İşletmeler, 2013 yılı ilk yarısının tüm göstergelerde 2012 yılı ikinci yarıya göre daha olumlu geçmesini bekliyor.

2013 ilk yarıda, üretimlerinde daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 11,9, iç satışlarında daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 12,2, dış satışlarında daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 13,1, yeni siparişlerinde daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 11,2, ve istihdamlarında daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 11,7 oldu. Tüm göstergelerde daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 10'ların üzerinde seyrediyor.

Yayılma endeksleri

Anket çalışmasına göre, 2012 ilk yarıda 129 olan üretim endeksi, 2012 ikinci yarıda 124,2'ye geriledi. 2012 ikinci yarıda üretim endeksi küçük ölçeklilerde 117,3, ortalarda 131,3 ve büyüklerde 128 oldu. Tüm ölçeklerde 2012 ikinci yarı gerçekleşmeleri, 2012 ilk yarı gerçekleşmelerinin altında bulunuyor.

2013 yılı ilk yarısı için üretim beklenti endeksi 146,6 olurken, bu değer işletmelerin 2013 ilk yarıda üretimde daha iyimser beklentiye sahip olduğunu gösteriyor.

Üretim endeksi gibi iç satışlar endeksi de 2012 ilk yarıda 125,6 iken ikinci yarıda 122,7'ye geriledi. 2013 ilk yarı için iç satışlar beklenti endeksi 143,9 iken, küçük ölçeklilerde 138,6 olan iç satışlar beklenti endeksi, ortalarda 147,6 büyüklerde de 150 oldu.

Dış satışlar endeksi, 2012 ilk yarıda 123,3 olurken, 2012 ikinci yarıda 114,3'e geriledi. 2013 ilk yarı beklentileri, dış satışlarda da olumlu oldu. Toplam işletmelerde dış satışlar beklenti endeks değeri 142,2 oldu.

2012 ilk yarıda 125,2 olan yeni siparişler endeksi, ikinci yarıda 121,7'ye geriledi. 2012 ikinci yarıda yeni siparişler endeksi, küçük ölçekli işletmelerde 115,9, ortalarda 127,1 ve büyüklerde de 125,5 oldu. 2012 ikinci yarı yeni sipariş endeks değerleri, orta ölçekler hariç 2012 ilk yarıya göre daha düşük gerçekleşti. Toplam işletmelerde yeni siparişler beklenti endeksi 149 oldu.

İstihdam beklentisi 131,5

İstihdam endeksi, 2012 ilk yarıda 119,3 olurken, ikinci yarıda 107,6'ya geriledi. Ölçekler bazında istihdam endeksi küçüklerde 97,9 ile olumsuz bir seviyede gerçekleşirken, ortalarda 118,1, büyüklerde 112,1 değerleri ile olumlu oldu. Bu değerler de 2012 ilk yarı değerlerinin altında gerçekleşti.

2013 ilk yarıya yönelik istihdam beklentisi 131,5 oldu. Ölçeklere bakıldığında istihdam beklenti endeksi küçüklerde 127,8, ortalarda 136, büyüklerde 132,3 görüldü.
 

İSO Sanayi gelişim endeksi

İSO Sanayi Gelişim Endeksi, en yüksek değere 134,2 ile 2011 yılı ilk yarıda çıkarken, en düşük değere ise 60,9 ile kriz yılı 2001'in ilk yarısında gerçekleşti. 2012 ilk yarıda ise 124,5 olan İSO Sanayi Gelişim Endeksi, ikinci yarıda 118,1'e geriledi. 2013 ilk yarı için beklenti endeks değeri 142,6 oldu. Bu değerin, 2012 ikinci yarı için 135,9 olan endeks beklenti değerinden yüksek olması, 2013 ilk yarıya ilişkin beklentilerde iyileşmeye işaret ediyor. Diğer taraftan çalışma kapsamında 2009 ilk dönem hariç tüm dönemlerde, gerçekleşme değerleri beklentilerin altında kalıyor. Geçmiş dönem eğilimleri göz önüne alındığında 2013 ilk yarı için 142,6'lık beklenti değerinin 121,3 seviyelerinde gerçekleştiği tahmin ediliyor.

Anket kapsamında, tartısız ortalama kapasite kullanım oranı 2012 ilk yarıda yüzde 65,2 iken ikinci yarıda yüzde 66,4'e yükseldi. 2012 yılı genelinde ise ortalama kapasite kullanım oranı yüzde 66,6 ile 2011 yılı oranının bir miktar üzerinde bulunuyor.
Ortalama kapasite kullanım oranının ölçekler bazında incelendiğinde işletme ölçekleri büyüdükçe oranın da arttığı görülüyor.

İhracat yapan işletmeler oranı, 2012 ilk yarıda yüzde 76,8 olurken, ikinci yarıda yüzde 76,6 ile fazla değişiklik göstermiyor. İşletmelerin 4'te 3'ünden fazlasının ihracat yapabilmesi, sanayicilerin dış pazardaki arayışını gösteriyor.

İşletmelerin yüzde 32,8'inin kar oranları arttı

Ankete göre, 2012 yılı ikinci yarı sonunda işletmelerin yüzde 32,8'i geçen yılın aynı dönemine göre kar oranlarının daha yüksek olduğunu belirtti. 2012 ikinci yarıda ilk yarıya göre kar oranlarında düşüş yaşadığını belirtenlerin oranı yüzde 29,3'ten 33,3'e, zarar ettiğini belirtenlerin oranı ise yüzde 6,4'ten 7,1'e yükseldi.

Satış hedefi gerçekleşme oranı 2012 ilk yarıda yüzde 72,7 olurken, ikinci yarıda yüzde 73,5'e yükseldiği görülüyor. Satış hedefi gerçekleşme oranı, büyük ölçekler hariç diğer ölçeklerde bir önceki döneme göre az da olsa arttı.

Karşılıksız çek ve protestolu senetler

Kriz yılı 2009'un ikinci yarısında yüzde 77,9 ile 1998 yılından bu yana en yüksek karşılıksız çek ve protestolu senet ile karşılaşan işletmeler oranı elde edilirken, söz konusu oranda 2010 ve 2011'de hızlı bir düşüş yaşandı. Ekonomik yavaşlamaya paralel olarak 2012 yılında ilk yarıda yüzde 43,2 olan oran, ikinci yarıda da küçük bir düşüşle yüzde 42,2'ye geriledi.

Anket kapsamında, karşılıksız çek ve protestolu senetlerin satışlara oranı 2011 yılının her iki yarısında yüzde 2,5 olurken, bu oran 2012 ilk yarısında yüzde 3,7'ye ikinci yarısında ise yüzde 4'e yükseldi.

Finansman sıkıntısı yaşayan işletmelerin oranı yüzde 48,4 düzeyinde oldu. İşletmelerin yarıya yakın bir bölümünün finansman sıkıntısı ile karşı karşıya olduğu görülüyor. İşletme ölçekleri küçüldükçe finansman sıkıntısı yaşayan işletme oranı artıyor.

İşletmelerin finansman sorunları arasında kredi maliyetinin yüksekliği yüzde 70 ile ilk sırada yer alırken, bu sorunu yüzde 49,3 ile işletme sermayesi ihtiyacının hızlı artışı, yüzde 39,3 ile özkaynak yaratamamak takip ediyor.

İşletmelerin yarıya yakını döviz ya da dövize endeksli kredi kullanıyor

Döviz ya da dövize endeksli kredi kullandığını belirten işletmelerin oranı 2012 ilk yarıda yüzde 51,1 iken ikinci yarıda yüzde 46,4'e geriledi. Döviz ya da dövize endeksli kredi kullanımının ölçekler büyüdükçe arttığı görülüyor.

Anketi cevaplayan kredi kullanan işletmelerin yüzde 52,2'si kullandıkları toplam krediler içinde döviz ya da dövize endeksli kredilerin oranının yüzde 70'den yüksel olduğunu belirtti. Bu oran 2012 ilk yarıdaki değerine göre 1 puan azaldı.

İşletmelerin yüzde 61,7'si 2012 yılı ikinci yarısında yatırım yapmadıklarını belirtti. Yatırım yapmayan işletmeler oranının 2012 ilk yarıda yüzde 58,2 olduğuna bakıldığında bu oranda yüzde 3,5 puanlık artış söz konusu oldu.

Yatırım yapan işletmelerin yüzde 65,4'ünün modernizasyon yatırımı yüzde 38,4'ünün ise yeni yatırım yaptığını ortaya koydu.

Yurt içinde yatırım yapmayı planlayan işletmelerin oranı 2012 ikinci yarı için yüzde 41,4 olurken, 2013 ilk yarı için yüzde 41,6 oldu.

2012 ikinci yarıda girdi/çıktı oranı yüzde 50,3 iken, azaldığını belirtenlerin oranı yüzde 17,6 oldu.

Sanayicilerin kur tahmini

Ankete göre, çalışmaya katılan işletmelerin 2013 yılı GSYİH büyüme hızı beklentisi yüzde 4,7 oldu. İşletmelerin ÜFE tahmini ortalaması yüzde 6,8, TÜFE tahmini ortalaması yüzde 7,3 olarak görüldü.

İşletmelerin 2013 yıl sonu ABD Doları kur tahmini 1,88 lira, avro kur tahmini 2,43 lira, avro/dolar paritesi 1,29 düzeyinde olacağı ortaya çıkıyor.

Çalışmada, 2012 ikinci yarıda işletmelerin yüzde 48,6'sı ürün kalitesini yükselttiklerini belirtti.

Ankete katılan işletmelerin rekabet açısından karşılaştıkları en önemli sorunlar arasında ilk sırayı yüzde 15'lik payla ''kayıt dışı ekonomi, haksız rekabet ortamı'' aldı. Bu sorunu sırasıyla yüzde 11,8 ile hammaddelerin maliyet yüksekliği, yüzde 9,8 ile enerji maliyetlerinin yüksekliği, yüzde 8,6 ile karlılık oranlarının düşmesi, yüzde 8,5 ile vergi oranlarının yüksekliği takip ediyor.

Türkiye'nin öncelikli sorunlarının arasında yüzde 18,9 ile işsizlik ilk sırada bulunuyor. Diğer sorunlar da eğitim, kayıt dışı ekonomi ve haksız rekabet ortamı, dolaylı vergilerin yarattığı vergi adaletsizliği, cari açık olarak sıralanıyor.