Kılıçları çektiler

Son dönemde Twitter kararı nedeniyle hükümetin hedefinde olan Anayasa Mahkemesi, 17 Aralık operasyonunun ardından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nda (HSYK) Adalet Bakanı’na geniş yetkiler veren düzenlemenin önemli kısmını iptal etti. CHP’nin açtığı dava kapsamında HSYK Yasası’nda değişiklik öngören yasanın 19 ayrı kısmını anayasaya aykırı bulan Yüksek Mahkeme, Adalet Bakanı’nın kurul üyelerinin üç dairenin hangisinde görev yapacağını belirlemesi; Teftiş Kurulu başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını ve genel sekreter yardımcılarını ataması, kurul üyeleri hakkındaki soruşturma açılmasına karar vermesi gibi yetkilerini iptal etti. Mahkeme; kurulda tetkik hâkim, müfettiş ve personel olmak üzere 600 kişinin görevinin sona ermesine ilişkin düzenlemeyi de anayasaya aykırı buldu. Ancak iptal hükümleri geriye yürümeyeceği için bu atamalar değişmeyecek. Bu iptal hükümleriyle birlikte HSYK’deki “hükümet-cemaat” mücadelesinde ibre cemaate kaydı.

17 Aralık operasyonunun ardından kuruldan istediği sonuçları çıkaramayan hükümet, cemaate yakın üyelerin direnmesi üzerine HSYK Yasası’nı değiştirerek birçok kritik yetkiyi Adalet Bakanı’na vermişti. Yasanın 27 Şubat’ta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi üzerine CHP, düzenlemenin önce yok hükmünde sayılması, aksi halde ise iptalinin istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştu.

19 maddeye tırpan

Yüksek Mahkeme, 10 Nisan günü düzenlemenin iptal istemini görüştü. Gece yarısına kadar süren görüşmelerin ardından mahkeme, kararını dün sabah açıkladı. Anayasa Mahkemesi, 50’den fazla maddesinin iptalinin istendiği HSYK Yasası’nda toplam 19 hükmün iptaline karar verdi. Mahkeme, düzenlemenin tümden yok hükmünde olduğunun saptanması ile tümünün şekil bakımından anayasa aykırı olduğu gerekçesiyle iptali istemlerini reddetti.

Teftişi atama yetkisine iptal

Buna göre, Anayasa Mahkemesi, HSYK’de kurul başkanı olarak Adalet Bakanı’na verilen “Teftiş Kurulu başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını ve genel sekreter yardımcılarını atamak” yetkisi iptal edildi. HSYK Genel Kurulu’nun görevleri arasında sayılan “Teftiş Kurulu başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını… (atamak)” ibaresinin madde metninden çıkarılmasının anayasaya aykırı olduğuna hükmeden mahkeme, bu düzenlemenin de iptaline karar verdi. Böylece, HSYK’de görev yapacak “Teftiş Kurulu başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını” atama yetkisi Adalet Bakanı’ndan alınıp tekrar Genel Kurul’a verildi.

Daire üyelerini bakan görevlendiremeyecek

Yüksek Mahkeme, HSYK’de bulunan üç dairenin üyelerinin hangi dairede asıl ve tamamlayıcı üye olarak görev yapacağını Adalet Bakanı’nın belirlemesi maddesini de anayasaya aykırı buldu. Bir diğer iptal hükmü HSYK Genel Sekreteri’nin seçimi yöntemine oldu.

Tetkik hâkimine 5 yıl şartı kalktı

Meclis’ten geçen yasayla, HSYK’ye tetkik hâkim ve müfettiş alımı için “hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış olmak ve üstün başarısı ile kurul hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunmak” şartları getirilmişti. Hâkim ve müfettişlerin belirlenmesi için birinci daire iki katı aday öneriyor, Genel Kurul ise atıyordu. Bu kuralları anayasaya ayrı bulan Yüksek Mahkeme, iptaline karar verdi.

‘Teftiş’, bakana sorumlu olmayacak

Teftiş Kurulu Başkanı’nın kurul yerine HSYK Başkanı olarak Adalet Bakanı’na “karşı sorumlu” olduğuna ilişkin düzenleme de anayasaya aykırı bulunarak iptal edildi. Teftiş Kurulu, artık bakan yerine kurul ve daire başkanlarının verdiği görevleri yerine getirecek.

Olağanüstü çağırmaya son

Adalet Bakanı olan HSYK Başkanı’nın gereken hallerde veya üye tam sayısının salt çoğunluğunun, görüşülecek konuyu da belirten yazılı talebi üzerine Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağırması yetkisi anayasaya aykırı bulundu. Anayasa Mahkemesi, kurul üyeliği seçimlerinde, adayların hâkimlik ve savcılık mesleğinde 20 yıl çalışmış olmaları şartını öngören maddeyi anayasaya aykırı buldu.

Bakan üyeleri soruşturmayacak

Kurulun seçimle gelen üyelerinin, disiplin suçu oluşturan eylemleri sebebiyle, haklarında yürütülecek disiplin soruşturmasının başkan (Adalet Bakanı), disiplin kovuşturmasının Genel Kurul tarafından kanun hükümleri uyarınca yapılmasını düzenleyen hüküm ile başkanın (Bakan), ihbar veya şikâyetle ilgili olarak, doğrudan veya yaptırdığı inceleme sonucuna göre soruşturma açılmasına yer olmadığına ya da soruşturma açılmasına karar verebileceğine ilişkin hükümler de iptal edildi. Kurulun seçimle gelen üyelerinin görevleriyle ilgili suçları ile kişisel suçları hakkındaki soruşturma izni işlemlerinin başkan, kovuşturma izni işlemlerinin Genel Kurulca, kovuşturma açılması kararı ve kovuşturma mercilerinin belirlenmesinin ise gösterilen yetkili mercilerce yapılmasına ilişkin düzenleme de anayasaya aykırı bulundu.

Kuruldaki tüm atamalar iptal

Yasanın yürürlüğe girdiği tarihte kurulda görev yapan genel sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, kurul müfettişleri, tetkik hâkimleri ve idari personelin görevlerini sona erdiren hüküm ile bunların yerine yeni atama yapılmasına yönelik düzenleme iptal edildi. İptal kararlarının birçoğu, kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından yürürlüğe girecek.

İptal istemi reddedilen hükümler

Yüksek Mahkeme, hâkim ve savcılar hakkında yapılan inceleme ve soruşturmalara olur verme yetkisi bulunan Adalet Bakanı’na soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemlere olur verme yetkisi verilmesini de anayasaya aykırı bulmadı. HSYK Başkanı da olan Adalet Bakanı’na HSYK genel sekreter yardımcılarını atama yetkisi veren kanun hükmünün iptal istemi reddedildi. Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek kurul üyeliği için her üyenin ancak bir aday için oy kullanabileceğine ilişkin yeni düzenleme de anayasaya uygun bulundu. Adalet Bakanı’na, genel kurulun toplantı günlerini tespit etme yetkisi veren kanun hükmü de iptal edilmedi.

Anayasa Mahkemesi, ayrıca Adalet Akademisi Başkanı’nın, Adalet Bakanı tarafından gösterilen üç aday arasından Bakanlar Kurulu’nca dört yıllığına seçilmesine ilişkin hüküm ile akademiye ilişkin diğer hükümlerin iptal istemlerini reddetti.

BTK’nin yetkisi de iptal

Öte yandan Anayasa Mahkemesi, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK) elektronik haberleşme sektörüyle ilgili kişisel verilerin işlenmesi ve gizliliğinin korunmasına ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi veren yasa hükmünün iptaline karar verdi.

AYM ‘kılıçları’ çekti

Üyelerinin büyük bölümünü Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün atadığı Anayasa Mahkemesi, son dönemde verdiği kararlarla gündem yarattı. Gazetemiz yazarı CHP İzmir Milletvekili Mustafa Balbay’ın tahliyesi ile başlayan tutuklu vekiller ve eski Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ, Prof. Dr. Fatih Hilmioğlu kararlarına imza atan Yüksek Mahkeme, son olarak Twitter’a uygulanan erişimin engellenmesi kararını kaldırmıştı. Mahkemenin bireysel başvuru sonucunda Twitter yasağını kaldırması özellikle hükümetin tepkisini çekmişti. Başbakan Erdoğan, tepkisini “AYM’nin kararına saygı duymuyorum” sözleriyle gösterirken AKP sözcüleri, iç hukuk yolları tükenmeden karar verdiği eleştirisini getirmişti. Mahkeme, tam-gün yasasının bazı bölümlerinin yürütmesini durdurmuştu. İktidarın “paralel yapı” suçlamasında bulunduğu Anayasa Mahkemesi’nin Köşk seçimlerine giderken dikkat çekici kararlar vermesi bekleniyor. AKP kulislerinde, Başkan Haşim Kılıç’ın adının “cemaatin cumhurbaşkanı adayı” olarak geçiyor.