Makyajın evrimsel gerekçesi

Yanıt: New Scientist, 24 Mart 2011

Makyaj, hayvan davranış bilimcilerinin tanımı ile bir süper-uyarıdır. Süper-uyarı, normal bir görüntünün daha şiddetli bir tepki uyandırmak için gerçeğinden daha abartılı bir hale getirilmesidir. Kadınların makyajı da bu bağlamda bir süper-uyarı olup, erkeklerin çekici bulduğu yüz hatlarını daha da cazip hale getirir. Dolayısıyla ilgiyi artırır ve cinsel çekilimi güçlendirir.

Örneğin ruj dudakları daha belirgin ve dolgun hale getirir; allık yanakları pembeleştirerek kadının da erkeği beğendiği izlenimini uyandırır. Gözbebeğinin büyümesi de bir cinsel açıdan uyarılma belirtisidir. Eskiden kadınlar bu etkiyi yaratmak için gözlerine atropin (belladona denilen zehirli bir bitkiden elde ediliyor) damlatırlardı. Gözbebeği büyümesi mavi ve yeşil gözlerde daha belirgindir. Bu nedenle göz farları arasında en yaygını yeşil ve mavidir.. Bu iki renk kırmızı veya mordan daha doğal bir görüntü yaratır.

MAKYAJ İLE ÜRETKENLİK SİNYALİ

Makyaj ayrıca leke ve sivilcileri de kapatır; cilde daha genç bir görünüm kazandırır. Bütün bunlar, erkek için çok önemli bir tercih nedeni olan üretkenliği çağrıştırır. Büyük gözler ve uzun kirpikler de kadınsı bir yüze çocuksu bir hava katar. Bu da erkekte koruma ve kollama içgüdülerini harekete geçirir.

Kadınlardaki makyaj yapma eğilimi daha çok kültürel ve tarihsel nedenlere dayanır. Geleneksel olarak ilişkinin başlamasında erkeklerin ilk adımı atması beklenir. Dolayısıyla kadınların daha pasif durması ve erkeğin bir şekilde ilgisini çekmesi daha normal karşılanır.

Cinsel politika günümüze kadar büyük bir ilerleme kaydetmiş olmasına karşın, cinsiyete dayalı çağrışımlar çok derinlere kazındığı için silinmesi zordur.

Erkeklerin bazı kültürlerde makyaj yapması, özellikle Ortadoğu ve Asya’daki düğün törenlerinde -gelinden aşağı kalmayacak şekilde- doğal karşılanır.

TELEVİZYONA ÇIKANLAR İÇİN GEREKLİ

TV aktörleri ve sunucular –kadın/erkek farkı gözetmeksizin- farklı nedenlerle makyaj yaparlar. Kameralar stüdyo ışıkları altında cildi anormal ölçüde solgun gösterir. Solgun bir cilt hastalık göstergesi sayıldığı için kimse ekranlarda hasta görünümlü insanları izlemek istemez. Dolayısıyla TV’de boy gösteren insanların makyaj odalarında boyanmaları gereklidir.

HAYVANLAR ÂLEMİNDE SÜPER-UYARI

Süper uyarı hayvanlar âleminde geçerlidir. Karınları aç martı yavruları, annelerinin gagası üzerindeki kırmızı noktayı gagalayarak, midesindekileri çıkartması için uyarırlar. Ancak üzerinde beyaz çizgiler olan kırmızı bir kalemi daha büyük bir şiddetle gagalarlar. Yine bir çeşit martı, kendi yumurtasından daha büyük olan yumurtalar üzerine kuluçkaya yatmayı tercih eder.

Dolayısıyla insanların makyaj yapması evrimsel nedenlerden çok, çevresel koşullardan kaynaklanıyor olabilir.