Sigara içimi beyinde kalıcı izler bırakıyor

Sigara ve benzeri ürünleri içmek kronik obstrüktif akciğer hastalığı ya da akciğer kanseri gibi çeşitli solunum yolları hastalıklarına sebep olur. Ancak bu bağımlılığın beyindeki sinyal iletiminde de kalıcı etkiler yaptığı kesin bilinmiyordu.

Bern Üniversitesi, ETH Zürich ve Zürich Üniversitesi bilimcilerine göre, sinyal iletimindeki en önemli reseptör olan glutamat reseptörü, sigara içenlerde %30 kadar daha düşük oranda bulunuyor (Proceedings of the National Academy of Sciences). Sigara içmek dünya genelinde gitgide daha önemli bir toplum hastalığı haline geldi. Sigara içimi yüzünden her yıl beş milyon kişi yaşamını yitiriyor ve tahminlere göre bu sayı 2030 yılına dek on milyona çıkacak.

Nikotin bağımlılığı çok ciddi: Sigara içen kadın ve erkeklerin %90’ı sigarayı bırakmayı çok zor buluyor. Dörtte üçü bırakmayı deniyorsa da sadece çok azları başarılı oluyor. Sigara içiminin bireyler ve toplum üzerindeki olağanüstü etkilerine rağmen bugüne kadar nikotin tüketiminin beyin üzerindeki uzun vadeli etkilerini kanıtlamak ve anlamak mümkün olmamıştı. İşte İsviçreli araştırmacılar bunu başardı. Nikotin bağımlılığının gelişimi bir tür öğrenme süreci. Beyin uyarı maddesi glutamat bu konuda en önemli rolü üstleniyor. Bu yüzden araştırmacılar sigara içenlerde, sigarayı bırakanlarda ve hiç sigara içmeyenlerde glutamat sistemini incelemişler. Bunun için de pozitron emisyon tomografisinin yeni bir yöntemiyle glutamat sisteminin önemli bir proteini ölçülmüş: Glutamat reseptörü 5 (mGluR5). Glutamat reseptörleri beyindeki sinyal aktarımında çok önemli bir rol oynar. Reseptörün miktarı sigara içenlerde ortalama olarak yüzde yirmi azalmış, hatta bazı beyin bölgelerinde yüzde otuza kadar. Ortalama olarak 25 haftadır sigara içmeyenlerde bile yüzde on ila yüze yirmilik bir azalma var. Özellikle de sigarayı bırakanlarda reseptör sayısının yeniden normale dönmesinin çok uzun sürmesi şaşırtıcı olmuş uzmanlar için. Nikotin, beyinde uyarıcı olduğu kadar rahatlatıcı bir etki de bırakır ve kısa vadeli olarak konsantrasyon yetisini iyileştirebilir. Ama ne var ki tekrarlanan nikotin tüketimi sonucunda pozitif etkiler azalıyor ve sigara içimi bırakıldığında huzursuzluk, gerginlik, korku, baş ağrısı, uyku sorunu, dikkat bozukluğu, açlık hissi ve kilo artışı gibi “yoksunluk semptomları” başlıyor. mGluR5 reseptörü üzerinde etkili olan ilaçlar, yoksunluk semptomları ve nikotin tüketiminin diğer psişik sonuçlarını azaltarak sigarayı bırakmak isteyenlere yardımcı olabilir.