‘Tek adam’ teklifi

Tüm yetkilerin verildiği Cumhurbaşkanı’nın yargılanması neredeyse olanaksız hale getiriliyor. Milletvekili sayısı 600’e çıkarılırken, millevekili seçilme yaşı 18’e düşürülüyor, yedek milletvekilliği getiriliyor. Cumhurbaşkanı ile TBMM’nin karşılıklı olarak seçim kararı alabilmesi sağlanırken, Cumhurbaşkanı bu yetkiyi tek başına, Meclis ise ancak beşte üç çoğunlukla (360) ile verebilecek. Cumhurbaşkanı, üst düzey atamaları, bakan ve Cumhurbaşkanı yardımcılarını belirlemeye, kararname çıkarmaya yetkili olacak. Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiği olabilecek. TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri, 3 Kasım 2019 tarihinde yapılacak. Böylece Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın görev süresi 3 ay daha uzatılmış olacak. Başbakan Binali Yıldırım, 2019 yılına kadar görevini sürdürecek. AKP’nin dün akşam saatlerinde TBMM Başkanlığı’na sunduğu 21 maddelik anayasa değişikliği şu düzenlemeleri öngörüyor: Vekil sayısı 600’e çıkıyor: Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılıyor. Vekillik yaşı 18: Milletvekili seçilme yaşı 18’e indirilirken, bu yaşta vekil seçilecek olanlar askerlikten muaf tutuluyor.

Yedek vekillik geliyor

İki seçim aynı anda: TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir aynı gün yapılacak. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilecek. Yedek milletvekilliği: TBMM üyeliğinin düşmesi, düşürülmesi ölüm ile diğer boşalma hallerinde boşalan üyelikler aynı siyasi partinin yedek milletvekilleriyle doldurulacak. Siyasi partilerin seçim çevrelerindeki milletvekili aday listelerinde bulunup da seçilemeyen adaylar bulundukları sıra esas alınarak yedek milletvekili sayılacak. Ayrıca siyasi partiler genel seçimlerde her seçim çevresinde en az 2 olmak üzere seçilecek milletvekili sayısının beşte biri oranında, bağımsız adaylar ise bir yedek milletvekili adayı gösterilecek. Milletvekillerinde boşalma olması halinde boşalan üyeliklere öncelikle o seçim çevresindeki asıl aday listesinde bulunup da seçilemeyen yedek milletvekilleri ikame olunacak.

Bir seçim çevresinde tüm milletvekillerinin aynı siyasi parti adayları tarafından kazanılmış olduğu hallerde, yedek milletvekili listesindeki adaylar sırayla boşalan milletvekilliğine ikame olunacak. Vekillerin ve TBMM’nin yetkilerine tırpan: TBMM’nin yetkileri arasından ‘bakanları denetlemek’ yetkisi ile gensoru mekanizması kaldırılıyor. Milletvekilleri yalnızca yazılı soru önergesi verebilecek, sözlü soru önergesi veremeyecek. Vekiller, en geç 15 gün içerisinde yanıtlanmak üzere Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı soru önergesi verebilecek. Cumhurbaşkanı adayı doğuştan Türk vatandaşı olacak: Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, doğuştan Türk vatandaşı olanlar arasından, doğrudan halk tarafından seçilecek. Siyasi parti grupları ve 100 bin seçmen: Cumhurbaşkanlığı’na 20 milletvekilinin yazılı önerisiyle aday göstermesi hükmü kaldırılırken, yalnızca siyasi parti grupları ile en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini almış siyasi partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.

Aday ölümüne önlem

Adayın ölmesi olasılığına önlem: Cumhurbaşkanlığı seçimininde geçerli oyların salt çoğunluunu alan aday seçilmiş sayılacak. İlk oylamada bu çoğunluğun sağlanamaması durumunda bu oylamayı izleyen 2. pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde, ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılacak. Cumhurbaşkanı’nın görevleri:

Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları, üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ve görevlerine son verecek. Yabancı devletlere büyükelçileri gönderecek ve Türkiye’ye gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul edecek. Uluslararası anlaşmaları imzalayıp yayımlayabilecek. Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunacak. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli önlemleri alacak. TSK’nin başkomutanlığını temsil edecek, TSK’nin kullanılmasına karar verecek.

Kararname yetkisi: Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbakanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Anayasanın temel haklar ve özgürlükleri ile siyasi hakları düzenleyen bölümleriyle ilgili kararname düzenlenemeyecek. Anayasada özellikle kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda kararname çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanacak. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.

Kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecek. Ayrıca anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirecek ve yetkileri kullanacak.

Yüce Divan neredeyse imkansız:Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğuyla (301) soruşturma önergesi verilebilecek. Komisyon, ancak üye tam sayasının beşte üçünün (360) gizli oyuyla kurulabilecek. Cumhurbaşkanı’nın Yüce Divan’a sevkine karar verilebilmesi için ise üçte iki (400) çoğunluk aranacak. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı seçim kararı alamayacak. Yüce Divan’da seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen Cumhurbaşkanı’nın görevi sona erecek. Cumhurbaşkanı, görevi sona erdikten sonra da ancak Yüce Divan’da yargılanabilecek.

İstediği kadar yardımcı atayabilecek: Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde 45 gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılacak. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı, Cumhurbaşkanlığı’na vekalet edecek. Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa TBMM seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte yenilenecek.

Vekil bakan olursa: Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak. Milletvekilleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar da Yüce Divan’da yargılanabilecek ve aynı Cumhurbaşkanı’nın yargılanmasındaki oy oranları aranacak. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, göreviyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanacak.

Bakanlık sayıları kararname ile belirlenecek: Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.

Avantaj ‘Başkan’da

Fesih yetkisinde Cumhurbaşkanı avantajlı: TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu (360) ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Bu halde genel seçim ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak. Cumhurbaşkanı’nın seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde genel seçim ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak. Cumhurbaşkanı’nın ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilecek.

OHAL yetkisi Cumhurbaşkanı’nda: Cumhurbaşkanı, savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyet’e karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde süresi 6 ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebilecek. OHAL ilanı kararı verildiği gün Resmi Gazete’de yayımlanacak ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulacak. OHAL sırasında Cumhurbaşkanı, kararname çıkarabilecek. Bu kararnameler bir ay içinde Meclis’te görüşülerek karara bağlanacak. Aksi durumda kararnemeler kendiliğinden yürürlükten kalkacak.

İdareler kararname ile düzenlenecek: Merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının, kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek. Askeri yargı kaldırılıyor: Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılacak.

HSYK’nin yapısı değişiyor: HSYK, 22 üyesi 12’ye düşürülerek yeniden düzenleniyor. Adalet Bakanı, kurulun başkanı olacak. Bakan dışındaki 5 üye Cumhurbaşkanı, 6 üye ise TBMM tarafından seçilecek.

Bütçe teklifi: Bütçe teklifini Cumhurbaşkanı, mali yılbaşından en az 75 gün önce TBMM’ye sunacak. Teklifin kabul edilmemesi halinde bir önceki yıl bütçesi yeniden değerlendirme oranına göre artırılarak yürürlüğe konulacak.

MGK’den Jandarma çıkıyor: MGK üyeleri arasında yer alan Jandarma Genel Komutanı, kurul üyeliğinden çıkarılacak. MGK’ye Cumhurbaşkanı yardımcıları da üye olacak. MGK genel Sekreterliği’nin teşkilatı ve görevleri kararnameyle düzenlenecek.

Yerel yönetimlerde yetki Cumhurbaşkanı’nda: Yerel yönetimlerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile kendi aralarında birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri, merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.

Kararnameler Anayasa Mahkemesi’ne götürülebilecek: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, AYM’nin denetimine tabi olacak.

AYM’ye iki parti gidebilecek: Yasalar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne TBMM’de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu ile üye tam sayısının en az beşte biri (120) milletvekili başvurabilecek.

Cumhurbaşkanı’nın veto ettiği yasalar: Cumhurbaşkanı’nın veto ettiği yasalar ancak TBMM’de üye tamsayısının salt çoğunluğu ile (301) kabul edilirse Cumhurbaşkanı tarafından yayımlanacak

DDK soruşturma yapabilecek: Devlet Denetleme Kurulu, kamu kurum ve kuruluşları ile meslek örgütleri ve vakıflarda incelemenin yanısıra idari soruşturma da yapabilecek. DDK’nin görev alanına silahlı kuvvetler de dahil edilecek.

AYM’nin üye sayısı düşecek: Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin kaldırılmasıyla birlikte Anayasa Mahkemesi’nin 17 olan üye sayısı 15’e düşürülecek.

Seçimlerde 1 yıl kuralı kaldırılıyor: Genel seçim ile yerel seçim arasında 1 yıldan az süre kalması durumunda iki seçimin birleştirilerek yapılmasına ilişkin hüküm kaldırılacak. Bu durumda yerel seçimler Mart 2019 tarihinde yapılacak.