Toptancı hallerinde reform

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın, Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmeliği, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelik ile toptancı hallerinin sahip olması gereken asgari şartlar, hallerin yönetim ve işleyişinin nasıl olacağı, meslek mensuplarının hakları ve yükümlülükleri ayrıntılı bir şekilde düzenlendi.

Yönetmelik, sebze ve meyve ticaretinin kaliteli, standartlara ve gıda güvenliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını sağlamak, toptancı hallerini modern bir yapıya kavuşturmak, toptancı hali içinde veya dışında işlem gören sebze ve meyvelere ilişkin bilgileri elektronik ortamda tutmak, izlemek ve duyurmak, meslek mensupları ile diğer ilgilileri kayıt altına almak, bunlara yönelik veri tabanı oluşturmak, toptancı halleri arasında ortak bilgi paylaşımını ve iletişimi temin etmek, üretici ve tüketicilerin hak ve menfaatlerini korumak ve meslek mensuplarının faaliyetlerini düzenlemek amacıyla hazırlandı.

Toptancı halinin kurulması ve sınıflandırılması

Yönetmeliğe göre, toptancı halleri, imar planında belirlenmiş alanlarda belediye sınırı ve mücavir alanları içinde belediyeler tarafından kurulacak. Büyükşehir belediye sınırı ve mücavir alanları hariç, belediye sınırı ve mücavir alanları içinde birden fazla toptancı hali kurulamayacak.

Büyükşehir belediyeleri sınırları ve mücavir alanları içinde yönetmelik hükümlerine göre belediye toptancı haline bağlı olarak şube niteliğinde faaliyet göstermek üzere ilgili belediyece haller kurulabilecek. Belediyeler, toptancı halleri ile ilgili faaliyette bulunmak üzere kendi aralarında birlik kurabilecek. Toptancı halinin kurulmasına, belediye meclisince karar verilecek.

İmar planlarında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlar başka bir amaçla kullanılamayacak ve bu alanların çevresi toptancı halinin faaliyetini engelleyecek veya insan sağlığına zarar verecek şekilde iskana açılamayacak. Toptancı hali kurulacak yerlerin coğrafi konumu ve ulaşım imkanları uygun olacak.
 

Toptancı hallerinde neler bulunacak

Hallerden, işyeri sayısı 30 ila 100 olanlar küçük, 101 ila 250 olanlar orta, 251 ve üzeri olanlar ise büyük toptancı hali olarak sınıflandırıldı. Tüm toptancı hallerinde fiyat panosu, bilgi işlem sistemi, hoparlör sistemi, aydınlatma sistemi, güvenlik kamerası, giriş-çıkış kontrol kulübesi, ağırlık kontrol ünitesi, çöp toplama yeri, tuvalet, otopark, boş ambalaj depolama yeri bulunması zorunlu olacak.

Orta ve büyük toptancı halleri ise tüm toptancı hallerde ortak bulunması gereken bu hususların yanında laboratuvar ve işyerlerinde faaliyet gösterenlerin talebi üzerine soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama tesislerine sahip olacak.

Belediye toptancı halleri belediyeler, özel toptancı halleri ise işletmecileri tarafından işletilecek. Belediyeler, kurdukları toptancı hallerinin işletilmesini belediye meclisince belirlenecek süre, bedel ve koşullarda devredebilecek. Devir, belediyenin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak.

Büyükşehirler hariç, belediye sınırları içinde birden fazla toptancı hali kurulamayacak. Gerçek veya tüzel kişiler, belediyeden izin almak ve belli bir miktar teminat vermek kaydıyla toptancı hali kurulabilecek.
 

Toptancı halinin taşınması

Şehir içinde kalan, çevreye, altyapıya ve trafiğe yük getiren, ulaşım imkanları ve alan büyüklüğü yetersiz olan ve uygun çalışma ortamı bulunmayan toptancı halleri, belediye meclisinin kararı ile başka bir alana taşınabilecek. Belediye toptancı halindeki işyerleri, kiralama veya satış yoluyla işletilecek. Ancak satılan işyeri sayısı, o haldeki toplam işyeri sayısının yüzde ellisini geçemeyecek. Özel toptancı halindeki işyerleri de kiralama veya satış yoluyla işletilecek.

Aynı toptancı halinde bir kişiye doğrudan veya dolaylı olarak en fazla bir işyeri kiralanabilecek veya satılabilecek. Malların toptan satışı; hal içi ve dışında faaliyet gösteren üretici, üretici örgütü, komisyoncu ve tüccarlar tarafından yapılacak. Hiçbir ayrım yapılmaksızın bütün gerçek veya tüzel kişiler, belirtilen toptan satış miktarından az olmamak kaydıyla toptancı hallerinden mal satın alabilecek.

Üreticiler, toptancı halinde yalnızca kendi ürettikleri sebze ve meyvelerin satışını yapabilecek. Üreticiler ve üretici örgütleri hariç aynı toptancı halindeki diğer satıcılar, kendi aralarında mal alamayacak, satamayacak veya devredemeyecek.
 

Komisyon oranı yüzde 8'i aşmayacak

Komisyoncuların satış bedeli üzerinden alacakları komisyon oranı, yüzde 8'i aşmamak üzere taraflarca serbestçe tespit edilecek. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bu oranı yarıya kadar indirmeye yetkili olacak.

Malların toptancı hallerinde satışında uyulacak esaslar da belirlendi. Buna göre, mallar, gıda güvenilirliğine, kalite ve standardına, teknik ve hijyenik şartlara uygun olarak satışa sunulacak. Hileli olarak karışık veya standartlara aykırı mal satılmayacak. Aynı kap veya ambalaj içine değişik kalitede veya üzerinde yazılı olan miktardan az mal konulmayacak.
 

Çevreyi rahatsız edecek şekilde satış yapılmayacak

Çevreyi rahatsız edecek şekilde satış yapılmayacak, alıcıya karşı sözlü veya fiili kötü muamelede bulunulmayacak. İşyerleri veya hal yönetim birimince belirlenen müzayede alanları dışında kalan diğer yerlerde malların satışı yapılmayacak. Mallar, satışa arz şekli bölünmeden bulunduğu kasa, çuval, sandık ve benzeri kaplarda satılacak. Mal atıkları ayıklanarak satılmayacak.
 

Cezalar

1 Ocak 2012 tarihinden önce kurulmuş toptancı hallerinin, 1 Ocak 2013 tarihine kadar belirtilen bilgi işlem sistemini kurması ve teknik donanımı sağlaması gerekecek. Bu sistemi kurmayan ve teknik donanımı sağlamayanlara mahallin mülki idare amiri tarafından 100 bin lira idari para cezası verilecek.

1 Ocak 2012 tarihinden önce kurulmuş toptancı halleri, 1 Ocak 2015 tarihine kadar belirtilen zorunlu hizmet tesislerini oluşturacak. Soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama tesislerinin 1 Ocak 2015 tarihine kadar orta ve büyük toptancı hallerinde oluşturulması, bu hallerdeki işyerlerinde faaliyet gösterenlerin üçte birinin altı ay içinde yazılı talepte bulunmasına bağlı olacak. Bu tesisleri oluşturmayanlara mahallin mülki idare amiri tarafından 100 bin lira idari para cezası verilecek.

Hal yöneticileri en az lise mezunu olacak

Hal yöneticileri, illerde en az lisans, ilçe veya beldelerde ise en az lise mezunu olacak. Toptancı hallerinde görevlendirilecek asgari zabıta sayısı, küçük toptancı hallerinde 3, orta toptancı hallerinde 15, büyük toptancı hallerinde ise 30 olarak belirlendi.

Satılan malların veya ambalajlarının üzerinde, üretim yeri ve üretim şekline ilişkin bilgileri içeren künye bulunacak. 1 Ocak 2013'ten itibaren toptancı hallerinde faaliyet gösterenler kimlik kartı taşımak zorunda olacak. 1 Ocak 2015'ten itibaren ise toptancı hallerinde elektronik tartı kullanımı zorunlu hale gelecek.

Yürürlükten kaldırılanlar

Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinin ardından, Toptancı Hallerinin Kuruluş Esasları Hakkında Yönetmelik, Toptancı Hallerin Yönetim ve İşleyişi Hakkında Yönetmelik, Hal Zabıtası Teşkilatı Personelinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Nüfusu 250 binden Az Olan Belediye Hudutları İçinde Gerçek ve Tüzel Kişilerce Açılacak Yaş Meyve ve Sebze Toptancı Halleri Yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı. Öte yandan, 7 Aralık 2011 tarihli ve Resmi Gazete'de yayımlanan Sebze ve Meyve Ticareti ile Hal Kayıt Sistemi Hakkında Tebliğ de yürürlükten kaldırıldı.