Tüpraş yine birinci (30.06.2010)

2009 yılı bilançolarını esas alarak hazırlanan Fortune 500'ün Türkiye araştırmasının sonuçları, Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Ali Ağaoğlu, Finans Editörü Kenan Şanlı ve Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval'in katılımıyla düzenlenen basın toplantısıyla kamuoyuna açıklandı.

Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan şirketlere bakıldığında ilk 50 şirketin 1 milyar TL'nin üzerinde bir satış gelirine ulaşabildiği görülüyor. Fortune Türkiye Finans Editörü Kenan Şanlı 1 milyar ve üzerinde satış gelirine ulaşmış olmanın Türkiye için ciddi bir büyüklük olduğunu, ancak küresel ölçekte bu rakamın küçük kaldığını belirterek şu değerlendirmede bulundu:
"Bu rakamları küresel şirketler ile karşılaştırdığımızda aynı şeyi söylemek mümkün değil. Örneğin geçen Mayıs ayında açıklanan Fortune ABD listesinde 500'üncü sırada yer alan Blockbuster'in net satış geliri dahi 4 milyar 161 milyon dolar. Bu listenin zirvesinde yer alan Wal-Mart Stores'un net satış geliri 408,2 milyar dolar, ikinci sırada yer alan Exxon Mobil'in net satışları 284,6 milyar dolar,üçüncü sırada yer alan Chevron'un net satış geliri ise 163,5 milyar dolar. Türkiye 500'ün toplam satışları ise Merkez Bankası'nın 2009 yıl sonu dolar alış kurunu baz alarak yaptığımız hesaplamaya göre 237 milyar 707 milyon dolar.Bu tablo Türkiye'nin 500 büyük şirketinin net satışlarının toplamının Wal-Mart'ın yarısının bir miktar üzerinde bir büyüklüğe ancak ulaşabildiğini gösteriyor. Türkiye'nin en büyük 500 şirketinin net satışları, ABD 500'ün ikinci şirketi olan Exxon Mobil'in net satışlarını dahi yakalayamıyor."


Petrol şirketlerinin payı geriliyor

Fortune 500 net satış gelirlerinde sektörlerin aldığı paya bakıldığında yüzde 13,73 ile en yüksek payı petrol ve türevleri üretim ve dağıtım sektörünün dokuz şirket ile aldığı görülüyor.Enerji sektörü ise 13 şirket ile yüzde 10.1'lik pay alıyor. Ancak geçen yılki Fortune 500 sıralamasında petrol ve türevleri sektörünün aldığı payın yüzde 17,59 olduğu göz önüne alındığında önemli oranda gerilemenin olduğu dikkat çekiyor.Benzer bir durum metal döküm ve işleme sektöründe de görülüyor.Geçen yılki listede 7,36 oranında paya sahip olan metal döküm ve işleme sektörünün bu yılki net satışlardan aldığı pay ise yüzde 5,11'e gerilerken, 27 şirket sıralamada yer aldı.

123,5 milyar TL satış gelirine sahip olan Fortune 500'ün ilk 10 şirketinin, altısı petrol ve enerji sektöründe, ikisi telekom sektöründe, biri inşaat sektöründe (7,8 milyar TL ile dokuzuncu sırada yer alan Enka),biri taşımacılık ve lojistik hizmetler sektöründe (7 milyar TL net satış geliri ile onuncu sırada yer alan Türk Hava Yolları) faaliyet gösteriyor.

İhracat yüzde 18,5 düştü

Fortune 500'de yer alan şirketlerin net satışlarının yüzde 78,19'unu iç satışlar oluştururken, ihracatın payı 2008'e göre 2 puana yakın gerileyerek yüzde 21,81'lerde kaldı. Fortune 500'ün ihracatındaki daralma ise net satışlara göre daha yüksek oranda gerçekleşti. 2008'de 94,7 milyar TL olan Fortune 500 şirketlerinin ihracatı 2009 yılında yüzde 18,5 oranında düşerek 77,1 milyar TL'ye geriledi. Fortune 500 listesinde yer alan ilk 10 şirketin ihracatındaki daralma ise daha yüksek oranlı. Toplam ihracatın yüzde 19'unu yapan bu şirketlerin 2008 yılında 18,6 milyar TL olan ihracatı geçen yıl yüzde 21,1 düşerek 14,7 milyar TL'ye geriledi. Türk Hava Yolları Fortune 500 sıralamasında en fazla ihracat yapan şirket oldu. Dış satışlarını 2009'da önemli oranda yükselten THY'nin ihracatı 5.3 milyar dolar olurken, ikinci sırada yer alan Arçelik 3.8 milyar dolar, Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A. Ş. de 3.6 milyar dolar ihracat ile üçüncü sırada yer aldı.

71 şirketin bilançosunu zararla kapattığı 2009 yılında net kârı en yüksek 3 şirket 3 milyar 234 milyon TL ile Botaş, 1 milyar 733 milyon TL ile Turkcell ve 1 milyar 652 milyon TL ile de Türk Telekom oldu. 2008'de 12 milyar 927 milyon TL'ye gerileyen Fortune 500 şirketlerinin net kârları 2009'da yüzde 62 oranında artışla 21 milyar TL'ye ulaştı.Fortune 500 listesinde yer alan şirketlerden 429'u kâr açıklarken, 2008'e kıyasla zarar açıklayan şirket sayısı 142'den 71'e düştü.


Öz kaynak ve aktif karlılığı iki kat arttı

Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval, Fortune 500'ün rasyolarını değerlendirirken likiditenin bir miktar azaldığına ve şirketlerin kısa vadeli borçlanmalarının yükseldiğine dikkat çekti. Seval, 20 sektörde likiditenin azaldığını ve 32 sektörde de yükseldiğini belirtirken, en büyük azalışın yüzde 82 ile özel eğitim, kültür, sanat ve spor hizmetleri sektöründe, en büyük artışın da yüzde 193,2 ile toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri sektöründe yaşandığını söyledi.

Selim Seval, 2009 yılında şirketlerin aktif kârlılıklarında önemli oranda yükselme olduğunu ve 2008'de yüzde 2.95 olan bu oranın geçen yıl yüzde 5.71'e çıktığına işaret etti. Öz kaynak karlılığı ise 2008'e oranla ciddi bir yükseliş kaydederek yüz de 3.82'den yüzde 12.57'ye çıktı. Sağlıklı bir mali yapı için borç/özkaynak oranının yüzde 1'den büyük olması gerektiğini ifade eden Seval,2009 yılında borçluluk oranlarının azaldığını ve 19 sektörde borç/özkaynak oranının yükseldiğini,32 sektörde ise azaldığını kaydetti.


"Tüm şirketleri bilançolarını açıklamaya davet ediyoruz"

Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Ali Ağaoğlu, bu yıl çalışmanın üçüncüsünü yayınladıklarını belirterek, Fortune 500'de kriterlerin başında satış hacimlerini esas aldıklarını, gönüllü katılımın esas olduğu çalışmada finansal kurumlar ve holding şirketlerinin kapsam dışı olduğunu söyledi. Ağaoğlu, bazı şirketlerin listeye kendi istekleriyle girmediklerini, bazılarının ise sadece ciro ve kar gibi sınırlı veriyi kendileriyle paylaşmak istedikleri için, bazı kuruluşların da belirlenen tarihe kadar mali tablolarını iletmedikleri için liste dışı kaldığını belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
"Araştırma gönüllülük esasına dayalı olduğu için hiç bir şirketi listede yer almaları konusunda zorlamıyoruz. Ancak şeffaflık açısından aslında tüm şirketlerin bilançolarını kamuoyuna açıklamalarında büyük fayda var. Fortune 500'e her yıl katılan firmaların sayısı artıyor. Fortune 500'de yer almanın aynı zamanda bir prestij olarak da giderek daha önem kazanacağını düşünüyoruz. Ayrıca bu tür bir çalışma şirketleri de bilançolarını ve mali tablolarını kamuoyuna açık hale getirme konusunda da bir teşvik aracı olacaktır. Biz istiyoruz ki Fortune 500 sektörlerinde önemli rolü olan tüm şirketleri kapsasın. Bu konudaki çabamız artarak devam edecek. Fortune 500'ün en son sırasında yer alan şirketlerin cirolarının giderek daha yüksek rakamlara çıkması bu araştırmanın da öneminin bir başka işareti."