'Wagner tabusu' yıkılıyor mu?

Hitler’in gözde bestecisi olduğu söylenen Richard Wagner’in (1813-1883) bir yapıtı, Bir İsrail orkestrası tarafından Almanya’da ilk kez seslendirilecek. İsrail Oda Orkestrası, bugün Bayreuth Festivali kapsamında, Wagner’in “Siegfried Idyll” adlı orkestra yapıtını yorumlayacak. Bilindiği gibi, “Yahudi düşmanı” düşüncelere sahip olduğu ileri sürülen ve müziği Naziler tarafından propaganda malzemesi olarak kullanılan Wagner’in yapıtları uzun yıllardır İsrail’de çalınmıyor. Bu arada, İsrailli politikacıların bu olaya tepki gösterdikleri ve İsrail yönetiminin orkestrayı ödeneklerini kesmekle tehdit ettiği bildirildi.

İsrail Oda Orkestrası’nın şefi Roberto Paternostro, Wagner’in dünya görüşü ile müziğini birbirinden ayırmak gerektiğini belirterek, “Wagner’in ideolojisi ve Yahudi düşmanlığı korkunçtu, buna karşılık Wagner büyük bir besteciydi” dedi. Kendisi de bir Yahudi olan ve annesiyle bazı akrabalarının Nazi dönemindeki Yahudi soykırımından sağ çıktığını belirten Paternostro, düzenlediği basın toplantısında, “Bu noktaya gelinene kadar çok zorlu yollardan geçildi. Bunun İsrail’de kabul görmediğini biliyorum. Ama birçok kişi, özellikle de genç kuşaktan insanlar bana artık Wagner’le yüzleşmemiz gerektiğini söylediler” dedi.

İsrail Oda Orkestrası, Bayreuth Festivali’nde, Wagner’in yapıtının yanı sıra, İsrailli besteci Zvi Avni ile Yahudi asıllı ünlü besteciler Mendelssohn ve Mahler’in yapıtlarını da seslendirecek.

Wagner, 1850’de yayımlanan “Müzikte Yahudilik” başlıklı yazısında döneminin Yahudi bestecileri Mendelssohn ve Giacomo Meyerbeer’e ağır eleştireler yönelterek, Yahudileri Alman kültürüne “zarar veren ve yabancı” bir unsur olarak nitelemiş, aynı yazıyı 1869’da broşür olarak kendi adıyla da yayımlamıştı. Bazı biyografi yazarları da, Wagner’in özellikle yaşamının son yıllarında ırkçı feysefeye yakınlık duyduğunu ve bu yakınlığın bestecinin “Parsifal” operasına da yansıdığını ileri sürmüşlerdi.

Hitler de Wagner’in müziğine duyduğu hayranlığı gizlememişti. Wagner’in görüşlerinin Nazi düşüncesini etkileyip etkilemediği konusundaki tartışmalar uzun yıllar sürüyor. Naziler, Wagner’in düşüncelerinin kendileri açısından yararlı olan bölümünü propagandalarında kullanmışlar, kendilerine yararlı bulmadıkları bölümünü göz ardı etmişler ya da sansürlemişlerdi. Öte yandan, Wagner’in müziğinin 1933-34 yıllarında Dachau toplama kampında siyasal tutukluları “yeniden eğitmek” amacıyla kullanıldığı da ileri sürülmüştü.

İsrailli ünlü piyanist ve orkestra şefi Daniel Barenboim ise, geçen aralık ayında yaptığı bir açıklamada, Wagner’in besteciliği ve yapıtlarının, Nazizmle ilişkilendirilmesinin “ağırlığı” altında ezilmekten kurtarılması gerektiğini belirtmişti.