Yurttaşın enflasyonu zirvede

Enflasyon ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 1.9 yükselerek beklentilerin üzerinde gelirken, yıllık enflasyon yüzde 8.96’ya çıktı. Böylece kısa bir süre önce enflasyon hedefini yıl sonu için yüzde 7.6’dan yüzde 8.9’a yükselten Merkez Bankası’nın hedefi bu aydan şaştı.

Elektrik ve doğalgaza ekimde yapılan yüzde 9’luk zam, gıda fiyatlarında yüksek seyirle giyim fiyatlarındaki artış, geçen ay enflasyonu artıran temel unsurlar oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ekim ayı Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ni açıkladı. Buna göre, ekimde enflasyona en büyük katkıyı giyim ve ayakkabı, gıda ve konut kalemleri yaptı. Aylık olarak giyim ve ayakkabı yüzde 9.95, gıda yüzde 2.65, konut yüzde 2.94 yükseldi. Bu üç kalemin aylık enflasyona toplamda katkısı 1.80 puan oldu.

Merkez Bankası geçen hafta Enflasyon Raporu’nda yıl sonu için enflasyon tahminini yüzde 7.6’dan yüzde 8.9’a yükseltmişti. Raporun tanıtımında konuşan Başkan Erdem Başçı, 2015’te enflasyonda önemli düşüş olacağını belirterek “Bu herkes için sürpriz olacak düzeyde olabilir” diye konuştu.

Yıllık değişimler TÜFE’de yıllık bazda en yüksek artış, yüzde 14.34 ile lokanta ve oteller grubunda oldu. Bunu, yüzde 12.56 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 9.91 ile sağlık, yüzde 9.14 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 8.83 ile giyim ve ayakkabı izledi.

Geçen ay endekste kapsanan 432 maddeden 62’sinin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 302 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 68 maddenin ortalama fiyatlarında da düşüş gerçekleşti.

Ana sanayi grupları sınıflamasına göre, ekimde en yüksek aylık artış, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirmede yaşandı.

Yıllık bazda en yüksek artışın gözlendiği bölgeler, yüzde 10.32 ile ‘Şanlıurfa, Diyarbakır’, yüzde 10.03 ile ‘Balıkesir, Çanakkale’, yüzde 9.60 ile ‘Ankara’, yüzde 9.47 ile ‘İzmir’, 9.44 ile de ‘Tekirdağ, Edirne, Kırklareli’ olarak kayıtlara geçti.

Bölüşüm ilişkileri bozuluyor

Enflasyon tutmayınca bedeli çalışanların ödediğine dikkat çeken Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’na göre, enflasyon öngörüsünün tutmaması bölüşüm ilişkilerini de özellike asgari ücretli aleyhine bozuyor.

TÜİK’in açıkladığı enflasyon verilerini gazetemiz için yorumlayan İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, tüketici fiyatlarının kasım ve aralıkta küçücük artışlar halinde bile yeniden çift haneye çıkacak olmasına dikkat çekerek, asıl önemli noktanın enflasyonun bölüşüm ilişkilerine nasıl yansıdığının görülmesi olduğunu söyledi.

Başta asgari ücretliler olmak üzere kamu çalışanlarının maaşlarının hükümetin ve Merkez Bankası’nın bir sonraki yılın enflasyon öngörüsüne göre hesaplandığını belirten Kozanoğlu’nun görüşleri özetle şöyle:

Orta Vadeli Program’da hükümet 2015 için enflasyonu yüzde 6.3 olarak öngördü. Emekli ve çalışanlara yapılacak zamlar bu öngörü üzerinden yapılacak. Hedefler tutmayınca gerek hükümet gerek Merkez Bankası hedefleri revize edecek ama çalışanlar bedel ödeyecek.

Merkez Bankası’nın hedefleri genel olarak şaştı. Her defasında yukarı çektiler. Enflasyon her defasında öngörülenden fazla gerçekleştiği için bölüşüm ilişkileri bozuluyor.

İkinci bir nokta olarak; 2013 Ekimi’nden 2104 Ekimi’ne yüzde 9 civarındaki artışın alt kalemlere bakıldığında en fazla sıçrayan kalemini yüzde 12.56 ile gıda ve alkolsüz içkilerin oluşturduğu görülüyor. Bu da bölüşüm ilişkileri üzerinde etkili. Çünkü, TÜİK verilerine göre en yoksul yüzde 20’lik kesim, gelirinin yüzde 20’sini gıdaya harcıyor. Yüksek gelirlilerde bu oran yüzde 15 civarında. Böylece yoksul yurttaş enflasyondan çok daha fazla etkilenmiş oluyor.

Üçüncü bir nokta da vergiler... Maktu vergiler, bir önceki yılın tüketici fiyatları üzerinden belirleniyor, en son açıklanan yüzde 10 artış getirilmiş oldu, maaşlar hükümetin öngörülen enflasyon üzerinden artarken, yurttaşın ödediği vergi, gerçekleşen enflasyon üzerinden oluyor.