Resim biliminin üstadı: Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci’nin (1452-1519) 500. ölüm yıl dönümünü Louvre Müzesi, ustanın 162 eserinin (tablolar, sanat objeleri,  heykeller, desenler, el yazıları, eskizler) sergisini açarak kutladı. 162 eser Avrupa ve Amerika’nın en prestijli müzelerinden, sanat kurumlarından toplanarak gerçekleştirildi. Mona Lisa tablosu dahil olmak üzere Leonardo’nun 11 tablosunu yakından görmek isteyenler hazırlığı 10 yıl süren sergi salonunu doldurdu.

Çok sayıda ziyaretçininin akınına uğrayan Louvre Müzesi, sanatçının yapıtlarını yakından görmek isteyenler için Pierre-Hubert Martin, “Une Nuit au Louvre: Léonard de Vinci’yi (Louvre Müzesi’nde bir Gece: Leonardo da Vinci/2020) adlı belgeseli gerçekleştirdi. İzleyici aynı zamanda kızılötesi reflektografi tekniğiyle resimdeki karbon izini, taslak çizimi de görebiliyor. 

Paris, Louvre Müzesi. Kapanış saatinde galeriler yavaş yavaş kararmaya başlayınca hacimleri de değişiverirler. Yoğun ziyaretçi grupları dağılıp müzeye yavaş yavaş sessizlik çökünce eserlere başka şekilde yaklaşabiliriz. Belgeseli yönetmeni Pierre-Hubert Martin, gece olunca mimar Ieoh Ming Pei’nin ustaca ışıklandırılmış piramidine tepeden plonje çekimle yaklaşır. Büyülü bir andır bu. Kaydırma hareketiyle kamera  ana merdivenlerden sergi salonunun içine doğru süzülür. Napoléon avlusundaki Pei’nin piramidi altında , cam üçgenlerin göğü işaret ettiği yerde Leonardo da Vinci sergisi izleyiciyi içine çeker. 10 yıldır bu benzersiz sergi için çalışan küratörler

Vincent Delieuvin ve Frank Louis’nin açıklamalarıyla sergiyi gezmeye başlarız. Bu büyülü yolculuk bizi 500 yıl öncesine götürür.

Bu yolculuğun baş yaratıcısı ardında dörtbinden fazla yazılı belge bırakan Leonardo da Vinci’dir. Yoruma açık belgelere netlik kazandırmak için ustanın yaşamı, eserleri nasıl ele alınmalı sorusuna karşılık küratörler belli bir temaya “Resim Bilimi” temasına odaklanırlar. Vinci yaşamı boyunca “Ruhu ve duyguları yansıtmayı başarabilir miyiz ? Yaşam tüm gerçekliğiyle yansıtılabilir mi ? “sorularına yanıt aradı. Bu geceki tematik ve kronolojik gezide Delieuvin ve Louis, Leonardo’un sanatsal yolculuğunda bize rehberlik ederler. Leonardo’nun sanatı Işık-Gölge-Rölyef, Özgürlük, Bilim ve Hayat olmak üzere dört döneme bölünmüştür.

IŞIK, GÖLGE, RÖLYEF 

Üstadın ilk yıllarına ait az belge vardır. Vincili noter Piero’nun oğlu Leonardo, 15 Nisan 1452’de evlilik dışı doğar. Ailevi nedenlerden ötürü çocukluğu dedesinin yanında geçer. 10 yaşında babasının yanına Floransa’ya gider, aritmetik ve geometri eğitimi alır. Floransalılar gibi esnaf ya da tüccar olacakken babası oğlunun çizimlerini heykeltraş Andrea del Verrocchio’ya gösterir. Verrocchio’ya çıraklık eden Leonardo, İsa ve Aziz Thomas adlı bronz heykelin yapımı için 15 yıl çalışır, Leonardo’nun resimsel evreni bu iki karakter arasındaki  ilişkiden kaynaklanır. Heykelde iki karşıt hareket vardır, inanç ve inançsızlık, hüzün ve sevinç. Heykel, resim gibi hayal edilmiş, ışık ve gölgeyle tasarlanmıştır. Bu tasarım sanatçının fiziksel alan duygusunu geliştirmiştir. Araştırma Isteği onu drape eskizler, kilden figürler yapmaya yönlendirir.  Avrupalı ve Flaman ustaların yağlı boya tekniğini keşfeder, doğanın tüm detaylarını gerçeklikle çizmeye başlar. Mükemmel form arayışı içinde olduğu Beşaret tablosuyla anlaşılır. 

ÖZGÜRLÜK 

İlk çalışmalarının devinimsiz olduğunu görünce hayatı yansıtamadığını farkeder. Yaşamı tuvale çivilemek değişimi engeller. Hareketin özünü nasıl yakalarımı düşünür. Hareketi karalayarak resmine yansıtır. Hareketin özü ortaya çıkıncaya dek karalar. Meyve Kaseli Meryem Ana’da  (1478) mükemmelin değil mutlak olanın peşindedir. Kedili Madonna’da resimle oynar, çarpıtır, abartır. Formun ötesine geçip yaşamın benzersiz canlılığını yansıtırsa ancak kişilerin duygularını, coşkularını çizebileceğini anlar. İfadeler, hareketler önemlidir.  Bakire Meryem ve Çocuk’ta (1480) tam duygunun değiştiği anı saptar. Kutsal modellerin insan yanlarını ortaya çıkarır, onları hassas, kırılgan karakterlere dönüştürür. 

Tövbekar Aziz Jerome ile eserlerini yarım bırakma özgürlüğünü kullanır. 1482’de bağımsızlığını ilan eder, Floransa’yı terkedip Milano’ya yerleşir, Atölye açıp kendi kendinin patron olur.  Kayalıklar Bakiresi (14..), kendi dilini, tarzını bulduğu ilk  olgunluk şaheseridir. La Belle Ferronière, Le Musicien önemli örneklerdir. 

BİLİM 

1480’den itibaren dünyayı anlamaya, keşfetmeye, sorgulamaya başlar. Gerçek yaşamı çizer. Tüm gözlemlerini not eder. Geometri de sorulan temel sorulara yanıt arar. Binlerce eskiz çizer, notlar tutar. Resmin gerçek bir bilim olduğunu savunur. Bu yüzden dünyanın gerçeğine yaklaşmak, maddeyi kavramak için astromomi, fizik, astroloji, anatomi astrofizik, botanik, meteoroloji, fizyoloji, optik bilmek gerekir. İnsan anatomisini, iskeletin yapısını inceler (1510).

HAYAT

Leonardo’ya göre resim, dünyayı yeniden yaratabilen ilahi bir bilimdir. Son Akşam Yemeği bu tezinin ilk örneğidir. Isabelle d’Este’nin portresi, Dağınık Saçlı Kadın, Vaftizci Yahya en iyi örneklerdir. Azize Anna, Meryem ve İsa tablosunda üç kuşağı biraraya getirir. 1519’da 67 yaşında Fransa’da yaşamını yitirir. 

“Bu sergide ressam, mimar, heykeltraş, Leonardo’nun cömert, entelektüel ve dünyaya açık yönünü öne çıkardık. Resim her zaman onun ilgi alanının, yaşamının merkezi oldu. Bu serginin amacı Leonardo da Vinci’nin tüm varlığının ve hayatının anlamının resim yapmak olduğunu göstermekti” diyor küratörler Daniel Lieuvenin ile Louis Frank. Ressam ve filozof Leonardo da Vinci hayatı eserinin kalbine koydu ve bunu mükemmel şekilde betimledi.

Pierre Hubert Martin’in yönettiği, küratörlüğünü  Vincent Delieuvin ve Frank Louis’nin yaptığı, Coraly Zahonero’nun seslendirdiği, Sylvain Séchet’nin görüntülediği Louvre Müzesi’nde Bir Gece: Leonardo da Vinci adlı belgesel bugün gösterime girdi. Bu yetkin belgesel bizi 500 yıl öncesine Leonardo’nun mükemmel,olağanüstü dünyasına götürüyor.