Doktor Köksal Holoğlu, deprem bölgesinde yaşanan dramı anlattı: 20 bin kişi engelli

Depremden sağ çıkan binlerce insanımız ya bir bacağını ya da bir kolunu kaybetti. Ampüte edilmiş hastalar depremden sonra ikinci bir travmayla karşı karşıya! Türkiye ilk kez bu kadar yüksek sayıda “uzuv kaybı” vakası yaşıyor. Sahadan gelen bilgiye göre 20 bin kadar insanımız 6 Şubat depremleri sonrası engelli olarak yeni hayatına devam edecek.

Bu insanlar evlerini, işlerini, yakınlarını kaybetmişken bedenlerine uygun protezi nasıl temin edecek? Fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru Köksal Holoğlu, deprem bölgesinin acil ortez-protez entegre rehabilitasyon merkezlerine ihtiyacı olduğunu belirterek Cumhuriyet’e çözüm önerisini anlattı.

• Enkazdan çıkarılıp  ampute edilen çok sayıda hasta var. Bölgede hizmet veren hekimlerden edindiğim bilgiye göre, uzuv kaybına uğrayan yüzlerce çocuk ve bebek hastadan bahsediliyor. Size ulaşan bilgi var mı?

Ne yazık ki henüz resmi bir istatistik yok. Sağlık istatistikleri konusunda, pandemiden sonra bir boşvermişlik var. Sağlık Bakanlığı’nın internet sitesinde 2020’den bu yana, hiçbir konuda bir istatistiğe ulaşamıyoruz. Enkazda ezilmelerden sonra gelişen kangren durumunda, hastayı yaşatmak için uzvu kesilmek zorunda. Bu depremde de parmağı kopmuş, elinin bir kısmı kopmuş çok sayıda vaka var. 20 bin civarında uzuv kaybı olan insanımız olduğunu düşünüyorum.

(Köksal Holoğlu) 

'ÖMÜR BOYU SÜRÜYOR'

• Ampute hastaların iyileşme sürecindeki safhalar nedir? Şu an deprem bölgesinde, çadır kentlerde kalan ampute hastalara gerekli destekler sağlanabiliyor mu? 

İyileşme süreci ampute olan uzvun büyüklüğüne, oradaki fonksiyon derecesine bağlı olarak değişiyor. Bir parmağın ampute olmasının iyileşme süresi 15-20 gün ise bir ayak bölgesinin, dizden aşağıya bir bacak kısmının kesilmesi durumunda iyileşme süresi üç aya kadar uzayabiliyor. Sonra protezleme dönemine geçiyoruz. Dizayn yaklaşık olarak bir haftayı buluyor. Ondan sonra da rehabilitasyon ve proteze uyum süreci başlıyor. . 

• On binlerce ampute hastadan, bir o kadar da ortez ve protez gereksiniminden bahsediyoruz. Devlet bu protezleri ve sonraki rehabilitasyon süreçlerini karşılayabilecek mi?

Kamu sigortası kapsamı alanındaysanız, devlet protezleri ödeyecek. Ama başka büyük bir sorun var. Bu sorun; protezlerin rehabilitasyonla vücuda entegrasyon sürecinde oluşacak. Protez takılanların büyük çoğunluğu çadır kentte ya da konteyner olan bölgelerde kalıyor. Yaşam şartları nedeniyle hem proteze ulaşma konusunda, hem de rehabilitasyona erişim konusunda sıkıntı yaşayabilirler. Sağlık Bakanlığı’na önümüzdeki aylarda yaşanacak bu sorunu çözebilmek için Kahramanmaraş ve Adana’da entegre ortez-protez rehabilitasyon merkezi kurmak teklifte bulunduk. “Özel sektörü de burada çözüm ortağı olarak yanınıza alın. İki şehirde ortez protez entegre bir rehabilitasyon merkezi kuralım. Ücretsiz hizmet verelim. Deprem yaraları sarıldıktan sonra, bize o bölgelerde ruhsat verin” dedik. Çünkü bu insanlar kronik hasta ve hayatları boyunca çok iyi rehabilitasyon programları gerekiyor. Sağlık Bakanlığı, rehabilitasyon merkezi ihtiyacının gerekliliğini mutlaka görecektir. İki ay içinde bu ihtiyaç orataya çıkacak.

‘BÜROKRASI ÇOK AĞIR’

• Ortez-protez entegreli rehabilitasyon merkezi ne kadar süre içinde kurulabilir? 

Minimum üç ay. Sağlık Bakanlığı bürokrasisi ağır. Ruhsat alana kadar çok uzun zaman geçiyor. Sahada sağlık hizmetleriyle ilgili gezici sağlık ünitelerinin kurulması gerekir. Çadırlarda yaşam son derece zor. Gezici sağlık hizmetleri çok etkin olmalı. Rehabilitasyon için hekim ve fizyoterapistlerin bir ekipler kurularak gezmesi gerekiyor. Bu zor dönemde kamu, sivil toplum örgütleri ve özel sektör, bölgedeki insanlarımızın yaralarını sarmak için birlikte hareket etmeli. Türkiye’de özel sağlık sektörü çok gelişti. Özel sektörün bir çözüm ortağı olarak alınıp hareket edilmesi birçok sorunu çözerdi. Birkaç belediye bu ihtiyacı fark etti ve acil rehabilitasyon merkezleri kurmaya başladılar. Mesela Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bölgede büyük bir ortez ve protez merkezi kurmak istiyor, bizimle bağlantıya geçtiler. Umarım en kısa zamanda Sağlık Bakanlığı özel sektörü de sahaya çağırır. 

(Doktor Köksal Holoğlu, “Deprem bölgesine bir sürü yabancı ülke gelip sahra hastanesi kurdu. İtalyanlar gelip orada hastane kuruyor. Türkiye özel sektörü kuramıyor mu? Deprem bölgesi için acil seyyar hastane üniteleri kurulmasına destek olun dense kötü mü olur? Yapabiliriz!” dedi.)

‘UYUM İÇİN ÜÇ HAFTA GEREK’

• Rehabilitasyon süreci uzun mu?

Protezin entegrasyon süreci rehabilitasyonla birlikte iki üç hafta sürüyor. O kişiler yeni protezi ile yaşamaya alışıyorlar ama ömür boyu bir rehabilitasyon gerekiyor. Protezi takıyorsunuz, uymuyor. Yaralar oluşabiliyor. Hasta rehabilitasyon merkezine gidemiyor. Protezle yürüyebilecekken tekerlekli sandalyeye, koltuk değneklerine bağlı kalıyor.

‘UKRAYNA BİZDEN DESTEK İSTEDİ AMA DEVLETİMİZ...’

Savaş yaralarını sarmak için, Ukrayna bizden ortez protez entegre rehabilitasyon merkezi kurmamız için destek istedi. Savaş rehabilitasyonu konusunda büyük bir tecrübemiz var. Biz bu ihtiyacın deprem bölgesinde de olduğunu gördük. Sağlık Bakanlığı’na “Bu merkezi deprem bölgesine kuralım, ücretsiz hizmet verelim” diye başvurduk. Geri dönüş bile yapılmadı. Türkiye bir deprem ülkesi. Büyük yıkımdan sonra bu merkezlere ihtiyaç arttı. Sağlık Bakanlığı acil mevzuat düzenlemesi yapmalı. Görüldü ki Türkiye’de çok sayıda entegre ortez protez ve rehabilitasyon merkezi gerekiyor. Şu anki yaşam alanlarında insanların protez merkezleriyle rehabilitasyon merkezleri arasında mekik dokuyacak bir lüksleri yok. Devlet bunu çözmediği için, “fizyoterapistim” diye ruhsatsız bir şekilde evlere gidip terapi yapan insanlar var. Bu da büyük bir halk sağlığı sorunu. Benzer sorun deprem bölgesinde de yaşanacak. Fizyoterapistim diyen birçok insan çadırları dolaşacak, para alacaklar. 

‘200 HASTAYA HİZMET VERİRİZ’ 

• Bedensel engelli olarak yeni hayata adaptasyon travmatik bir süreç. Bu olayı yaşayanın bütün ailesi etkileniyor. Fizyoterapinin yanında psikolojik rehabilitasyon da gerekmiyor mu?

Fiziksel rehabilitasyonla psikiyatrik rehabilitasyon beraber yürümeli. Sağlık Bakanlığı’na önerdiğimiz yapının içinde rehabilitasyon kliniği, ortez protez merkezi, psikiyatrik rehabilitasyon ünitesi ve kişinin diğer genel sağlık problemleriyle de yakından ilgilenecek bir dahiliye hekimlik ünitesi mevcut. Bu merkezin kuruluşu titizlikle yönetilirse, üç ay içinde bitirmiş oluruz. Günde 200 hastaya hizmet verebiliriz. 

• Yeni hayata tutunma çabasındaki hastalara, tecrübenizden yola çıkarak ne söylersiniz?

Bu travmayı yaşayan insanlarımıza, yeni hayata hazırlanmak için onlarla birlikte titizlikle çalışan sağlık ekibiyle  işbirliği yapmalarını öneririm. Daha umutlu bir hayata kapıların açıldığını görecekler. Böyle sofistike klinikler üniteler geliştirmemiz gerektiğini görüyorum. Ayrı ayrı ruhsatlama yerine, entegre yapılar, hem yönetim açısından, hem denetlenme açısından, hem de hastaların ulaşımı açısından kolaylık sağlayacaktır.