Suriye’de Astana/Cenevre süreçleriyle ittir kaktır siyasi çözüm arandığı bir sırada, yine ‘kimyasal silah faciası’ ile karşı karşıyayız. 2013’te Şam/Guta’dakini andıracak şekilde bu kez İdlib’in güneyindeki Han Şeyhun’da 20’si çocuk 80’in üzerinde insan can verdi. Herkes yürek paralayıcı görüntülerin perde arkasını anlamaya çalışıyor. ‘Ne zaman, nasıl oldu, fail kim’ sorularına yanıt arıyor.
Bağımsız soruşturma yürütülebilirse eğer, hakikatleri öğreneceğiz. Elimizde sahadan çelişkili bilgiler ve açıklamalar var. Bir de siyasi, askeri ve diplomasi cephesindeki olgular.
Önce saha ve açıklamalar:
• Muhalifler saldırıyı Rusya veya Suriye’nin düzenlediğini söylüyor.
• ‘Saldırı’ haberi Reuters tarafından, Londra’daki muhalif Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne (SOHR) dayanarak saat 06.45 gibi duyuruldu. Ajans SOHR’da bulunmasa da ‘Rus uçaklarından’ söz etti. Rus Savunma Bakanlığı saldırıyı yalanladı. Suriye ordusu bölgede silah deposuna 11.00-11.30 gibi saldırı olduğunu duyurdu.
• Suriye’nin olasılıkla sığınakdelici S13 füzeleri kullandığı belirtiliyor. Görgü tanıkları dört füze ateşlendiğinden söz ediyor. Suriye cephesi SU22’nin kimsayalla yüklenemediğini söylüyor.
• Hangi kimyasalın kullanıldığı henüz netleşmedi. Klor ve sarin gazı iddiaları var. Beyaz Miğferler’in olay yerinde gaz maskeli ve elleri çıplak görüntüleri var. Tanıklıklarda ‘bir kokudan’ söz edildi. Sarin gazı ise ‘kokusuz’. Ancak birden fazla bileşen olabilir.
• Rusya/Suriye tarafı ilk açıklamada vurulan yerde kimyasal depolanmış olabileceğini duyurdu. El Kaide’nin kimyasal silahları olduğu BM uzmanlarınca da açıklandı. Daha önce El Kaide’ye mal edilen Han el Ansel’e BM denetçilerinin sokulmaması şüphe yaratıyor.
• Muhaliflere göre Suriye kurbanlar taşınırken hastaneyi de vurdu. Halep ve pek çok yerde cephaneliğe çevrilmiş okul ve hastane görüntüleri var.
• Sahadaki asıl kaynak ABD ve Britanya’nın fonladığı ve El Kaide şeyhi Muheysini’nin “Bizim mücahitlerden farkları yok” dediği Beyaz Miğferler. Sınır Tanımayan Doktorlar daha sonra intikal edip kurbanları hastanede gördü.
• Bir başka kaynak tweet ve haber paylaşan IŞİD adına gazeteci kaçırmasıyla ve Britanya’da lisansını yitirmesiyle namlı bir doktor.
• Rusya ve Suriye, olayla ilgili saat farkını, daha önce ‘kurgu’ görüntüleri ortaya çıkmış Beyaz Miğferler’in ölümlerine sebep oldukları kurbanları hava saldırısı gibi sunmasına yarayabileceği iddiasında. Daha önce el Majdal ve Hattab’dan 200’den fazla sivilin el Kaide tarafından kaçırıldığı iddia ediliyor.

***

Yanıt bekleyen soru çok. Siyasi cephede de öyle…
• Olay Trump yönetiminin “Esad’ın akıbetine Suriye halkı karar verir” demesinden sonra oldu. Trump “Çocukların görüntülerini izleyince fikir değiştirdim” dedi. ‘İzolasyonist’ olmakla eleştirilirken ‘şahin’ pozisyona geçti. Bu da Esad ‘siyasi intihar mı etmek istedi’ sorusunu akla getiriyor.
• Halep’te kontrolü sağlamış, cihatçı grupların Hama ve Şam kırsalındaki saldırılarını püskürtüp Rusya ile İdlib’teki el Kaide emirliğine gözünü dikmişken niye şimşekleri çekecek bir saldırı yapılır sorusu da var.
• 2013’teki Guta vakası sonrası BM’yebağlı Kimyasal Silahların Önlenmesi örgütü (OPCW) ABD desteğiyle Suriye’nin kimyasal silahlarını temizlemiş ve rapor yayımlamıştı. O zaman bunlar nereden çıktı?
• Rusya çeşitli iddialar dile getiriyor ve bağımsız soruşturma istiyor. Batılı ülkeler faciayı BM Güvenlik Konseyi’nde Suriye’ye müdahale gerekçesi kılmaya çalışıyor. Bu yüzden akla Irak’ta işgale gerekçe yapılan ve eski ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell’ın daha sonra özür dilediği kitle imha silahı yalanı geliyor.

***

Suriye’deki vahşi paylaşım savaşının en büyük kurbanı siviller. Ama salt ‘siviller ölmesin’ demek yetmez. Zira yaşananlar siyasi, ekonomik, ideolojik çıkarlardan azade değil. Dolayısıyla bize düşen hakikatleri bulmak. Daha iyisini ben üretemedim, Fatih Yaşlı’nın şu tweet’iyle bitirelim: “Apolitik hümanizm en büyük alçaklıktır, çünkü insana ihanet vardır orada. İnsanı savunmak, hakikati savunmakla başlar. Hakikat ise politiktir.”