Sahnede palyaçolar fink atıyor.  “Moskova” hayalleriyle yanıp tutuşan  kardeşler  şişme bir dev şiltenin üstünde zıplayıp hoplayan birer palyaço olarak karşımızdalar.  Yerleri süpüren kırmızı bir palto giymiş olan Maşa kâh askeri konutlarla  kardeşlerini yönlendiriyor kâh siyah mini eteğini savurarak erkeklerle flört ediyor. Ortanca kardeş Olga ayakları üstünde duramayan dev bir balon olarak sergileniyor,  küçükleri  ihtiyar yüzlü İrina ise yüzünden akan palyaço makyajıyla belki de en hüzünlüleri. Gösterilen  çöküş içinde bir toplum.  

Al sana sirk dünyası Al sana Çehov...

Çehov’un replikleri ile bu  sirk ve palyaçolar atmosferi tuhaf bir karşıtlık oluşturuyor. Verilmek istenen hüzün, hüznü de bir palyaçodan başka kim bu kadar iyi sergileyebilir?  Çehov’da insanların hayalleri ile  yaşam karşısındaki davranışları arasındaki kopukluk, boş konuşmaktan başka hiçbir şey yapmamaları, pasiflikleri, belki de ne istediklerini bile bilememeleri, absürt tiyatroyu andıran bir palyaço gösterisi olarak sunulabilir mi?  Palyaçolar yaşıyorsa,  bize dokunabiliyorsa, onların hüzünlerini  yüreğimizde  hissedebiliyorsak neden olmasın? Ama  işte  sorun bu ki bu  palyaçolar ölü doğmuşlar, hiç yaşamıyorlar.  Onlar sadece yapay birer kukla. Bir süre sonra da giderek otomatlaşan  kuklaları izlemekten sıkılıyoruz.  Sahnede hiçbir şey bize inandırıcı gelmiyor çünkü.  Çehov’u bilmeyen bir izleyici metni yok sayarak renkli bir sirk gösterisinin tadını çıkartabilir, bilen izleyici ise oyunu gözlerini kapatarak izleyebilir, yani bir taşla iki kuş ...Şöyle de denebilir: Birbirine hiç uymayan şeyleri bir araya getirmek postmodern felsefenin özünü oluşturmuyor mu? Al sana sirk dünyası, al sana Çehov...  İyi de bolca şeker, bolca tuz, az buçuk  sirke ile lezzetli bir pasta yapılabilir mi?
Pınar Karabulut bir süredir Köln Schauspiel’de çalışan, önceleri de önemli tiyatrolarda kendini kabul ettirmiş genç bir  yönetmen.  “Üç Kızkardeş” yorumu da Almanya’daki beklentileri “fazlasıyla” karşılayan “dört dörtlük” bir sahneleme.  Soru şu:  Almanya’da giderek teknik performans ve oyuncu mükemmelliğinde odaklaşan, içeriği ve anlamı  alabora eden,  empati, dayanışma, insan sıcaklığı gibi duyguları çoktan unutmuş olan,  geçmişin büyük tiyatro  ustalarını  hiçe sayan bir tiyatro anlayışı onu acaba nasıl etkileyecek ? Türkiye’de hâlâ canlılığını koruyan tiyatroyla ve en önemlisi de tiyatroya inanan heyecanlı izleyiciyle karşılaşsaydı yaratıcı gizilgücü daha mı ortaya çıkardı, eğer yetenekliyse evet. Ama biz onun yetenekli olup olmadığını bile anlayamıyoruz, çünkü yönetmenin  özgün duygularını, düşüncelerini gösteren bir şeyler yakalayamıyoruz.  

Düşünme ve yaratıcılık...

Çok değil bundan  otuz yıl önce Karabulut gibi bir yönetmenin hiç şansı olamazdı  tiyatroda. Ama sadece onun mu bugün Alman tiyatrolarında cirit atan bir sürü ‘tiyatro cambazı’nın da şansı olamazdı. Çünkü tiyatro denince kültürel bir birikim beklenirdi, düşünme ve yaratıcılığın sentezi beklenirdi, heyecan beklenirdi. Bugün beklenense sadece teknik performans.  Geçenlerde Stuttgart’daki Tiyatro Festivali’nde Londra’dan gelen  genç bir Shakespeare oyuncusu dikkatimi çekmişti. Çünkü tipik bir Peergynt’tü gözümde. Bunu ona söylediğimde şaşırdı, çünkü Peergynt’ün adını bile duymamıştı. Yazarının Henrik İbsen olduğunu söylediğimde daha da çok şaşırdı, çünkü İbsen’i de duymamıştı.  Oyunun genç yönetmein de “Kim bu, önemli biri mi?” diye sordu, sonra hemen cebini çıkartıp goggle’da baktı.  Eminim bu genç tiyatrocular Shakespeare ile  ilgili kendi oynadıkları kolajın dışında da bir şey bilmiyorlardı.

Öte yandan  demokrasinin yerleşmemiş olduğu ülkelerde tiyatronun bambaşka bir anlamı ve işlevi var. Tiyatrolara karşı hiç bitmeyen baskılar  bunu   göstermiyor mu?  Keşke refah toplumlarındaki  yetenekli genç tiyatroculara  bizim gibi ülkelerde kendilerini geliştirme  fırsatları daha çok tanınsa...Yaratıcılık kendi sınırlarımızı aşmakla başlıyor. Batı ülkelerindeki tiyatrocuların da kendi dar sınırlarının dışına çıkabilmeleri önemli.

O zaman belki  bugün moda olan teknik becerilerin, oyuncu performansının, göz alıcı efektlerin,  kuklaların, eğlenme ve gülme kültürünün  ötesinde  de bir şeyler yakayabileceklerdir. O zaman belki bugün Almanya ve dünyada yaşanan sorunlara da hem daha  duyarlı olacaklar hem de alternatif modeller geliştirmeye çalışacaklardır.