12 Eylül 1980’de gerçekleştirilen askeri müdahaleyle TBMM feshedilmiş, siyasi faaliyetler askıya alınmıştı. Bir yıl sonra da Milli Güvenlik Konseyi’nin çıkardığı 16 Ekim 1981 tarihli ve 2533 sayılı kanunla (16 Ekim 1981 günlü ve 17486 mükerrer sayılı Resmi Gazete), siyasal yaşamda bulunan partilerin tümü kapatıldı. Herhangi bir mahkeme kararına dayanmaksızın yapılan bu işlem bir hukuk ihlali, bir tarihi ayıptı.
CHP’NİN SON GENEL YÖNETİM KURULU
1991 milletvekili seçim sonuçlarının sosyal demokrat tabanın beklentilerini karşılayamaması üzerine oluşan tepkiler, CHP’nin açılışına giden yolun başlangıcını oluşturdu. Siyasal yaşamda CHP’ye olan gereksinim gündeme geldi. CHP’nin yeniden açılması doğrultusundaki tartışmalar sürerken açılış çalışmalarının partinin hiyerarşik düzeni içerisinde yürütülmesinin uygun olacağı yönünde güçlü bir eğilim belirdi.
GYK’NİN İLK TOPLANTISI
CHP’li tabandan gelen istek doğrultusunda, CHP’nin son genel yönetim kurulu olarak (CHP’nin, kapatılmadan önceki son genel yönetim kurulu, 4 Kasım 1979 tarihinde toplanan 8.olağanüstü kurultayda seçilmiştir.) partinin yeniden açılışı konusunu görüşmek üzere 21 Mart 1992 tarihinde toplandık.
Toplantılara, genel sekreter yardımcılarının en kıdemlisi olarak ben başkanlık ediyordum. Toplantıya, GYK üyelerinden o tarihte hayatta olan 22 kişi katıldı. (Genel Sekreter Mustafa Üstündağ, Genel Sayman İlhan Biber, GYK üyelerinden Prof. Dr. Gündüz Ökçün ve Nusret Aydın açılış çalışmalarından önce vefat etmişlerdi. Hayrettin Uysal, Nail Atlı, Çetin Bozkurt, Hüseyin Doğan, Avni Gürsoy, İlyas Kılıç, Nebil Oktay, Hayri Öner, Metin Tüzün, Coşkun Karagözoğlu, Güler Gürpınar, Hasan Belovacıklı ve Orhan Akbulut ise partinin açılışından sonra çeşitli tarihlerde aramızdan ayrıldılar.)
Genel sekreter yardımcıları Altan Öymen, Metin Somuncu, Hayrettin Uysal ve benden oluşuyordu. Üyeler ise Orhan Akbulut, İsmet Atalay, Nail Atlı, Çetin Bozkurt, Mehmet Dedeoğlu, Celâl Doğan, Hüseyin Doğan, Mehmet Gümüşçü, Avni Gürsoy, İlyas Kılıç, Nebil Oktay ve Hayri Öner’di. Cumhuriyet Senatosu grup başkanvekilleri Erdoğan Bakkalbaşı ve Orhan Vural; Millet Meclisi grup başkanvekilleri Metin Tüzün ve Coşkun Karagözoğlu; kadın kolları genel başkanı Güler Gürpınar; gençlik kolları genel başkanı ise Hasan Belovacıklı idi.
Hiçbir somut yaptırım gücümüz yoktu. Yalnızca davamıza olan inancımızla ve umudumuzla yola çıkıyorduk. Meşruluğumuzu da sadece CHP ilkelerine olan bağlılığımızdan ve CHP’lilerin bizi kabulünden alacaktık.
Toplantıda alınan kararlardan bazıları şöyleydi:
- 2533 sayılı kanunla kapatılmış olan siyasi partilerin yeniden açılmasına olanak verecek bir yasa çıkarılmalıdır.
- CHP şimdiye kadar bir araya gelememiş olan iki parti için birleşme platformu oluşturmalıdır.
Birleşme CHP ilkeleri etrafında ve CHP çatısı altında olmalıdır.
Açılış çalışmaları sırasında 11 Eylül 1980’de görevde olan il ve ilçe başkan ve yöneticileri de yerlerini korumalıdır.
Erol Tuncer, GYK’nin sorumlusu ve sözcüsü olacaktır. (Bu kararla, hareketin yürütülmesi sorumluluğu benim omzuma yüklenmiş oluyordu.)
GYK adına sürekli görev yapacak, beş kişilik bir yürütme kurulu oluşturulmuştur: Erol Tuncer, Metin Tüzün, Mehmet Gümüşçü, Coşkun Karagözoğlu ve Hayri Öner.
Giriştiğimiz iş, onurlu ve bir o kadar da ağır sorumluluğu olan bir işti. Kendimize, partililerimize, partimize, ülkemize ve tarihe karşı sorumluluk taşıyorduk. Bu tarihi önemdeki girişimi başarıya ulaştıramazsak CHP’nin açılması konusu bir daha kolay kolay gündeme gelemeyecekti.
YAPILAN ZİYARETLER
Parti genel başkanlarına ve Meclis başkanına ziyaretler yapıldı. Genel başkanlardan Erdal İnönü, Bülent Ecevit, Mesut Yılmaz ve Süleyman Demirel ile TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk’u ziyaret ederek siyasi partileri kapatan 2533 sayılı kanunun sonuçlarını ortadan kaldıracak yeni bir kanunun çıkarılması için bize destek vermelerini istedik. Bütün başkanlar bu konuda destek vaadinde bulundular ve söz konusu kanunun çıkarılması sırasında bize gerçekten yardımcı oldular.
İnönü ve Ecevit’e yaptığımız ziyaretlerde eşitlik ilkesine uyduk. Eşitlik yalnız sayıda değil sırada da gözetildi. Ecevit ile beş kez, İnönü ile dört kez görüştük. Ecevit’e beşinci ziyaret, kendisine genel başkanlık önerimizi sunmak için yapıldı. (Ecevit, önce İstanbul komitesinin, ardından biz GYK üyelerinin, açılacak olan CHP’ye genel başkan olması yolundaki başvurularımızı geri çevirdi.) Her iki lider de CHP’nin açılmasına karşı çıkmadılar ancak solda birleşme konusunda İnönü ve Ecevit’in görüşleri hem bizim görüşlerimizden hem de birbirlerinden çok farklıydı. Her iki genel başkan da yeniden açılacak olan CHP’nin kendi partilerine katılmasında ısrarlı oldular. Bizim bu konudaki görüşümüz hiç değişmedi: Bize göre birleşmenin mutlaka CHP çatısı altında olması gerekiyordu.
3821 SAYILI KANUNUN ÇIKARILMASI
Çıkması için uğraş verdiğimiz kanun 9 Haziran 1992 tarihinde, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Cumhurbaşkanınca 1 Temmuz’da onaylanan 3521 sayılı kanun, 13 Temmuz 1992 günlü ve 21273 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. (16.10.1981 tarih ve 2533 sayılı Siyasi Partilerin Feshine Dair Kanun’un Yürürlükten Kaldırılmasına ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına ilişkin Kanun.) Bizim girişimlerimizle çıkarılan kanun, yalnız CHP’nin değil, 12 Eylül yönetimince kapatılmış olan partilerin tümünün açılmasına olanak veriyordu. Öncülüğü biz yapmıştık.
İL BAŞKANLARI TOPLANTISI
Partinin kapatılmış olduğu 16 Ekim 1981’de görevde olan il başkanlarımızla 9 Temmuz’da bir araya geldik. Toplantıda, 21 Mart 1992’den bu yana yaşananları ve bundan sonra yapmayı planladığımız çalışmaları anlatıp il başkanlarımızın bundan sonraki çalışmalara ilişkin görüşlerini aldık.
BÖLGE TOPLANTILARI
Anadolu ve Trakya’yı dolaşarak örgüte bilgi vermek, partili kadroların görüşlerini almak ve desteklerini istemek üzere yedi ilde bölge toplantıları düzenlemeye karar verdik. Toplantılara o bölgede yer alan illerin 1979’daki kurultay delegeleri, il başkanları, il yönetim kurulu üyeleri, ilçe başkanları, belediye başkanları, milletvekili ve senatörler, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri çağrılıyordu.
AÇILIŞ KURULTAYI
Çalışma programımızda belirlediğimiz bütün hedefler gerçekleştirilmiş, hukuki formaliteler tamamlanmış; sıra açılış kurultayının toplanmasına gelmişti. Açılış kurultayının 9 Eylül ’de toplanmasını kararlaştırmıştık. Kurultayın 9 Eylül’e rastlatılması önerisi İstanbul Belediye Başkanı Aytekin Kotil’den gelmişti. Her konuyu enine boyuna tartışan GYK’de bu öneri tartışılmaksızın kabul gördü. Bu tarihin öncelikle sembolik anlamı vardı. Ayrıca partinin yeniden açılış günü, kuruluş gününe rastlatıldığında, her iki yıldönümü aynı günde kutlanılabilecekti.
TARİHİ ÖNERGE
Açılış konuşmamın ardından, 67 il başkanının imzaladığı önergeyle “Cumhuriyet Halk Partisi’nin açılması ve aynı ad ve amblemle devam etmesi” hususu oya sunuldu. Önerge, üzerinde tartışma yapılmaksızın, alkışlar ve gözyaşları arasında oybirliği ile kabul edildi. CHP böylece -kapatılışından 10 yıl 10 ay 23 gün sonra- tarih sayfalarından çıkarılarak yeniden siyasal yaşamdaki yerini almış oldu.
11 yıl kapalı kalmış olan CHP, kapatılmadan önceki son GYK öncülüğünde aralıksız biçimde sürdürülen yoğun çabalarla ve yıllar içerisinde başka partilere dağılmış olan tabanının coşkulu, özverili desteğiyle, 9 Eylül 1992’de yeniden siyasal yaşamda yerini alıyordu. CHP’nin yeniden açılması, söz konusu hukuk ihlaline, işlenmiş olan tarihi ayıba karşı bir başkaldırı niteliğindeydi. Bu; altı aylık yoğun, meşakkatli ve özverili çalışmamızın sonucuydu. GYK üyeleri olarak üstlendiğimiz sorumluluğun gereğini yerine getirmiştik. İçimiz rahattı; mutluyduk, gururluyduk.
SON SÖZ
CHP’nin yeniden açılma girişimi, her yönüyle başarıyla sonuçlanmış bir harekettir. GYK üyeleri olarak bu başarının onurunu hep birlikte paylaştığımızı bir kez daha belirtmek isterim. CHP’li kadroların, unutamadığım coşkulu desteklerini de saygıyla anıyorum.
2. Partinin bir 9 Eylül gününde açılışı sağlandı ancak kutlamalarla ilgili beklentimiz gerçekleşmedi. Çünkü partinin genel merkez yöneticileri, CHP’nin yeniden açılışını, 32 yıl boyunca, hiçbir yıldönümünde kutlamaya değer bulmadılar ve CHP’nin açılışına öncülük eden biz GYK üyelerini de hiçbir vesileyle hatırlamadılar ya da hatırlamak istemediler. Oysa unutulan yalnızca bizim emeklerimiz değil partinin tarihi idi. CHP’nin yeniden açılarak siyaset sahnesinde yerini alması gibi bir tarihi olay herhalde unutulacak bir şey değildi.
GYK üyesi arkadaşlarım adına, CHP’nin hem kuruluş ve hem de yeniden açılış yıldönümlerini gönülden kutluyor, aramızdan ayrılmış olan arkadaşlarımızı rahmetle anıyorum.
