Her dört kişiden üçü enflasyonun gelecek aylarda daha da artacağını düşünüyor: Yurttaşın umudu yok

Ipsos Türkiye Üst Yöneticisi (CEO) Sidar Gedik, toplumun yüzde 77’sinin Türkiye ekonomisinin mevcut durumundan memnun olmadığını vurgulayarak “Mevcut ekonomi konusunda olumlu görüş bildirenlerin oranı sadece yüzde 8. Geleceğe ilişkin de toplum umutlu değil” dedi. Gıda ürünlerindeki fiyat artışlarının yurttaşın en çok zorlandığı gider kalemi olarak öne çıktığını vurgulayan Gedik, et ürünleri harcamalarını kısacağını belirtenlerin oranının yüzde 57, peynir vb. gibi kahvaltılık ürünlerdeki harcamalarını kısacağını söyleyenlerin oranının da yüzde 53 olduğunu söyledi.

Huzur ve mutluluğun toplumun en öne çıkan hayali olduğuna dikkat çeken Sidar Gedik ile son araştırmalarını konuştuk.

• 29 ülkede yaptığınız haziran ayına ilişkin son araştırmaya göre ekonomi son bir senedir Türkiye’nin en önemli problemi olarak öne çıkıyor. Aradan geçen sürede bir farklılaşma var mı?

Ekonomide enflasyon en büyük endişe konusu. Ipsos’un Dünyanın Endişeleri Araştırması sonuçlarına göre her 10 kişiden 4’ü ülkesi için en çok endişelendiği üç konu içinde enflasyonu belirtiyor. Yoksulluk, işsizlik gibi diğer başlıklar da ekonomi ile ilgili sorun görülen konular. 29 ülke arasında haziran ayında Türkiye enflasyondan en çok endişe duyan (Singapur ile birlikte) üçüncü ülke iken Temmuz 2023’te ikinci sıraya yükseldi. İlk sırada üç haneli enflasyonu yaşayan Arjantin var. Gündeme ilişkin çalışmamızda enflasyon konusundaki görüşlerini sorduğumuzda her 4 kişiden 3’ü enflasyonun gelecek aylarda daha da artacağını düşünüyor. Her 10 kişiden 6’sı kendi yaşam standartlarının daha da düşeceğini ve kira, aidat, elektrik, su gibi sabit giderleri ödedikten sonra kişisel harcamaları için kendilerine kalacak paranın daha da azalacağını söylüyor. Ekonomi uzun süredir Türkiye’nin en önemli problemi.

ENFLASYON BÜYÜK DERT

• Şu anda yurttaşın en önemli kaygıları neler, bu kaygılar önümüzdeki süreçte de devam edecek mi?

“Gündeme Dair” araştırmamızın Haziran 2023’teki katılımcılarının yüzde 84’ü diğer araştırmalarımızdaki gibi ülkemizin en önemli sorunu enflasyondur dediler. Geçen yıl aynı dönemde yine yüzde 80’lerin üzerinde olan bu oran seçim sürecinde yüzde 73’e kadar gerilemişti. Haziran ayında yeniden olumsuza dönmeye başladı, temmuzda da bu oran yüzde 90’a çıktı. Ev ekonomisini idare etmeye çalışan kadınlar, mutfak masraflarındaki artıştan dolayı ekonomiyi erkeklere göre daha yüksek oranda sorun olarak görse de genel olarak toplumun her kesimi için ekonomi benzer seviyede en önemli sorun olarak öne çıkıyor.

DEPREMİ UNUTTUK

• Peki depremi sorun olarak görmüyor muyuz?

Şubat ayında yaşadığımız deprem felaketinin ardından “Türkiye’nin en büyük sorunu nedir” sorusuna katılımcıların yüzde 46’sı ekonomi, yüzde 40’ı ise doğal afet diyordu. Bugün ise doğal afet cevabı verenlerin oranı sadece yüzde 1. Asla gündemimizden düşmemesi gereken bir konuyken “normalleşen” hayatlarımızda depremi unuttuk.

YÜZDE 77 MEMNUN DEĞİL

• Peş peşe zamlar geliyor. Ücret artışları geldiği gibi eriyor. Bu yurttaşı nasıl etkiliyor?

Ekonominin en önemli sorun olarak görülmesine paralel bireylerin yüzde 77’si Türkiye ekonomisinin mevcut durumundan memnun olmadığını belirtiyor. Haziran ve temmuz aylarında yaşanan zamlardan dolayı olumsuz değerlendirmeler artışa geçti. Mevcut ekonomi konusunda olumlu görüş bildirenlerin oranı ise sadece yüzde 8. Geleceğe ilişkin de toplum umutlu değil. Her 10 kişiden 6’sı ekonominin daha kötü olacağı görüşünde. 

Ekonomiye ilişkin bu olumsuz görüşler tabii ki bireylerin kişisel ekonomilerini de negatif etkiliyor. Bireylerin yüzde 62’si kendi kişisel ekonomilerinin kötü olduğunu ve benzer oranda bir kitle finansal açıdan zorladığını belirtiyor. Her ne kadar temmuz ayında asgari ücrette, memur ve emekli maaşlarında artış olsa da bugün her iki kişiden biri hane gelirinin azaldığını söylüyor. Temmuz ayının sonunda her dört bireyden üçünün alım gücü daha da azaldı. Bu durum hanelerin gelir gider dengesini bozdu. Her 10 hanenin 7’sinin gideri gelirinden daha fazla.

• Peki, halkın tüketim alışkanlıkları nasıl değişti?

Bu zorlu ekonomik koşullarda bireyler harcamalarını kısmaya çalışıyor. Gıda ürünlerindeki fiyat artışları toplumun en çok zorladığı gider kalemi olarak öne çıkıyor. Elektrik, doğalgaz gibi sabit giderler toplumun fiyat artışlarından dolayı zorlandıkları diğer bir gider kalemi. Hemen hemen tüm ürün kategorilerinde toplumun en az yarısı harcamalarını kısma eğiliminde. Giyim tüm kategoriler arasında yüzde 64 oranıyla ilk sırada geliyor. Onu yüzde 59 ile elektrik ve sabit giderler takip ediyor. Et ürünleri harcamalarını kısacağını belirten bireylerin oranı yüzde 57 iken peynir vb. gibi kahvaltılık ürünlerdeki harcamalarını kısacağını söyleyenlerin oranı yüzde 53.

HAYALİMİZ HUZUR VE MUTLULUK

• Türkiye’de vatandaşlar en fazla nelere özlem duyuyor?

2022 Türkiye’yi Anlama Kılavuzu’nda topluma hayallerini sorduk. Huzur ve mutluluk en öne çıkan hayalimiz, arzumuz. Her 4 kişiden 3’ü huzur ve mutluluk istediğini belirtiyor.

• Türkiye’de şirketler araştırma talep ederken ne istiyor?

Hem ülkemizde hem de global olarak yakından takip ettiğimiz konu başlıkları başta ekonomik gelişmeler ve bunların toplumlar üzerindeki etkileri, göç ve göçmen konusu, toplumsal cinsiyet, sürdürülebilirlik ve çevresel konular olarak sıralayabiliriz.