Gezi'yle gelen Gezi Kitapları

Geçen bir yılda, direnişle ilgili onlarca kitap basıldı. Bir yılımız, Gezi Direnişi kitaplarına el sürmekle de geçti diyebiliriz diğer anlamıyla. Yayımlanan kitapların hepsine burada yer vermek elbet mümkün değil ancak direnişin çerçevesini genel hatlarıyla çizecek bir seçkiyi sizlerle paylaşıyoruz.

Türkiye'yi Sarsan Otuz Gün: Gezi Direnişi / Emre Kongar, Aykut Küçükkaya / Cumhuriyet Kitapları / 192 s. Emre Kongar'ın Aykut Küçükkaya'yla Taksim Gezi Parkı Direnişi'nin evrensel ve ulusal boyutlarını toplumbilimsel açıdan irdelediği Türkiye'yi Sarsan Otuz Gün: Gezi Direnişi kitabı, direnişle ilgili yayımlanan ilk kitaplardan. Çok kısa süre içinde birçok baskı yapan kitapta Kongar direnişi büyük resme bakmayı ihmal etmeyerek salt ulusal değil evrensel yönüyle değerlendirirken araştırmacı gazeteciliğin başarılı ismi Küçükkaya, direnişi gün gün belgeliyor. Gezi Direnişi, "Artık hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağı" bir Türkiye'yi yaratan olayın, tweet'ler ve fotoğraflarla zenginleştirilmiş başucu belgeseli. Cumhuriyet gazetesi arşivinden çok özel fotoğraflarla...

Yaşarken Yazılan Tarih / Hazırlayan: Gürsel Göncü / Metis Yayınları / 100 s. 2013 Haziranı'nın ilk iki haftasında Gezi Direnişi'ne katılanlar, zamanın gündelik akışının kendi eylemleriyle nasıl askıya alınabildiğine tanık oldular. İnsanın ender yaşayacağı, "iyi ki ben de oradaydım," diyeceği anlardı bunlar. Hazırlanmış olduğu halde yayımlan(a)mayan, sonra da yayın hayatına son verilen eski NTV Tarih dergisinin "Gezi Direnişi" sayısı, hem bu direnişi hem de Türkiyede iktidar ile sermaye medyası arasındaki ilişkileri belgeleyen bir kitap olarak okur karşısına çıkmıştı.

Gezi, İsyan, Özgürlük / Derleyen: Kemal İnal / Ayrıntı Yayınları / 400 s. Kemal İnal'ın bu derlemesi Gezi'nin politik, sınıfsal, kültürel, psikolojik, cinsel vb. olmak üzere çok farklı boyutlarına dikkat çekiyor. Türkiye'nin, 1960'ların sonundan bu yana, demokrasi mücadelesi içinde adları ön plana çıkmış yazarlarıyla yeni kuşaktan yazarları bir araya getiren kitap, demokrasi mücadelesinin artık başka türlü bir muhalefet, dil, örgütlenme ve eyleme biçimiyle birlikte ele alınması gerektiğinin altını çiziyor. Bu kitabın en önemli özelliklerinden biri, bu yeni dili kavramaya çalışmakla kalmayıp bu dili bir yeniden doğuşla anadili olarak kullanmaya yönelmesi.

Çapulcu musun Vay Vay? / Muzaffer İzgü / Bilgi Yayınevi / 160 s. Toplumları etkileyen her olay edebiyatta kendine yer bulmaya mahkum. Gezi Direnişi için de bu durum değişmeyecek. Yıllar sonra, olayı çok daha kapsamlı anlatan edebiyat yapıtları yayımlanacak ama ilk anda yayımlanan kitaplar da önemli elbette. Işte bunlardan biri de Muzaffer İzgü'nün kitabıydı. Muzaffer İzgü'nün titiz gözlem gücünün, hoşgörüyü elden bırakmayan bir eleştiriyle bütünleştiği; sağlıklı gülmecenin, somut gerçeği aşan sıcak, iyimser ve parıltılı bir sentez biçiminde göz doldurduğu yapıtların yazarı Muzaffer İzgü'nün öykü kitabı Çapulcu musun Vay Vay? Toplumsal kara mizahın keskin gözlü, sivri kalemli ustasından tansiyonunuzu ölçen bir kitaptı.

Gezi Fenomeni / Erol Özkoray, Nurten Özkoray / İdea Politik Yayınları / 258 s. Gezi kitapları arasında dava açılan tek kitap Gezi Fenomeni. Duvar yazılarının sosyolojik bir bulgu niteliğiyle olduğu gibi aktarılan kitap, Başbakan tarafından bizzat mahkemeye verildi. "90 kuşağının baş aktör olduğu Gezi Parkı Olaylarını tanımlamak için ayaklanma, direniş, isyan, başkaldırı, kalkışma, devrim kelimelerini kullanabiliriz. Toplumsal hareket meşrudur ve bu tanımlamaların hepsi de doğrudur. Çünkü söz konusu olan, dipten,gelen, otantik kendiliğinden gelişen,gençlik ile halkın birlikte olduğu,anayasal hakların kullanıldığı,büyük bir sosyal ve siyasi patlamadır.Anti-otoriter,demokratik,bireyselleşmenin ana ekseni oluşturduğu bir sivil itaatsizlik hareketidir."

Kazanmak için önce geriletmek gerekir. Gezi Parkı Direnişi, söz konusu geriletmenin başlangıcıdır. Gazeteci yazar Mustafa Kemal Erdemol kitabında, bu noktada yapılması gereken en önemli işin, Gezi Parkı Direnişine sınıfsal bir içerik kazandırmak, sosyalist mücadele deneyiminin kazanımlarını bu tür toplumsal itiraz hareketlerine eklemlemek olduğunu anlatıyor. Etkili olan ama uzun sürmeyen bu tür hareketlerin sistemi ciddi anlamda geriletebilmesi için bunun gerekli olduğunu vurguluyor.

Direniş Günleri / Nihat Genç / Kırmızı Kedi Yayınları / 216 s. "Gezi Parkı'nda ağaçlar kesilmesin, AVM yapılmasın diyen bir avuç genç yola çıktı, bugun Gezi Parkı bütün AVM'lere karşı bir hal aldı. Gezi Parkı hızla, hesabı sorulmayan Roboski oldu, Gezi Parkı Reyhanlı oldu, Gezi Parkı bütün yasakçılara, yasaklara karşı oldu. Gezi Parkı dünyanın bütün yok olan ağaçları oldu. Gezi Parkı başka bir şey oluyor." diyerek anlatmıştı direniş günlerini Nihat Genç. Gezi'nin bir ağaç kesimine itirazdan başlayarak, genel bir itirazın sesi haline gelişini okuyoruz Genç'in bu kitabında.

Biber Gazı Öyküleri / Hazırlayan: Nalan Barbarosoğlu / Yitik Ülke Yayınları / 96 s. Gezi Direnişi sırasında herkes biber gazına doydu. 2013 Mayıs'ı sonunda Gezi'yi ve Gezi'ye çıkan yolları dolduran binlerce kişi, belki ilk kez gözleri yaşararak, genzi yanarak bizzat tanıştı biber gazıyla. Kiminin gözü çıktı, kiminin kafatası parçalandı, kimileri de can verdi. İşte bu kitaptaki öyküler, biber gazı kullanımına dur diyenlerin sesini duyurmaya çalışıyor. Nalan Barbarosoğlu'nun yayıma hazırladığı kitap, Türkiye'nin yıllar önce tanıştığı ve birçok insanın sakat kalmasına ve ölümüne neden olan biber gazının aslında ne olduğuyla ilgili farkındalık yaratmak gerektiğini bağırıyor.

En Özel Fotoğrflarla Gezi Direnişi / Kolektif / Kaynak Yayınları / 252 s. Gezi Parkı'nı yeşil alan olarak korumak amacıyla sınırlı, masum, siyaset dışı çevreci bir eylem olarak başlayan, ama Erdoğan-Gül iktidarının saldırgan, düşmanca ve polisin acımasızca tutumuyla birlikte ülke çapında büyük kitlesel eylemlere dönüşen büyük direnişin öyküsünü anlatıyor bu kolektif çalışma. Kitapta, en bilinmeyen fotoğraf kareleri ve gençliğin orantısız zekasını ortaya koyan duvar yazıları, direnişin en şaşırtıcı anlarının kareleriyle sunuluyor.

Biz Orada Mutluyduk / Müge İplikçi / Doğan Kitap / 412 s. Müge İplikçi 2013 Mayısı'nın son günlerinde Taksim Gezi Parkı'nda başlayan ve ardından Türkiye'nin birçok bölgesine yayılan direniş çerçevesinde, gençlerle yaptığı söyleşileri bir araya getirdi bu kitabında. Biz Orada Mutluyduk, direniş potansiyelinin yanı sıra, bu gençlerin nasıl bir dünyayı özleyip, nasıl bir kent ya da yeryüzü hayal ettiklerini de gösteren, Gezi'nin ruhu kadar coşkulu bir çalışma.

Gazeteci Gözüyle Gezi Direnişi / Yayına Hazırlayan: Coşkun Aral / Kırmızı Kedi / 184 s. Gençler, bugüne kadar onları anladığını sanan, sözde onların geleceği için "dünyalık" derdine düşen ebeveynlerine, hangi iktidar olursa olsun değişmeyen sömürüye dayalı yönetimlere, "demokrasi ve özgürlükleri" almak, çalmak, götürmek ve yıkmak üzere kanunsuzluğu meşrulaştıran anlayışlara karşı "Önce bizi dinleyin" demek istedi. Şimdi aylar sonra bu kitapla yirmi bir foto muhabiri, bütün senaryoları fotoğrafların diline bırakıyor; Gezi'yi fotoğraflar anlatıyor.

Gezi Direnişi / Yayına Hazırlayan: Eda Yiğit / Bellek Kitabevi / 586 s. Gezi Direnişi adlı kitap, 27 Mayıs - 18 Haziran tarihleri arasını kapsayan kronoloji çalışması. Gezi Parkı'nda, Taksim'de, İstanbul'un çeşitli yerlerinde ve diğer şehirlerde yaşananlar, basın ve sosyal medyaya yansıyanlar, Tweetler, ünlülerin, siyasilerin, kurum ve kuruluşların gün gün açıklamaları ve yayımlanmamış kimi fotoğraflar. Sosyal medyada anonim olarak paylaşılan afiş ve karikatürler, sokaklara dökülen duvar yazıları. Dünyada Gezi'ye destek veren şehirlerde yapılan eylemlerden ve direnişin devam ettiği forumlardan fotoğraflar bu çalışmayla okura sunuluyor.

Anneme Gezi Parkı'nda Olduğumu Söylemeyin, O Beni Okulda Sanıyor / Kolektif / Parşömen Yayınevi / 178 s. Y Kuşağı'nı anlamak istemeyen iktidar onları apolitik, bilgisayar başından kalkmayan, yanında bomba patlasa umurlarında olmayan, etliye sütlüye karışmayan, ailesine saygısı olmayan, siyasetle işi olmayan, "gece gündüz içip kafası kıyak" gezen, memleket meseleleriyle ilgilenmeyen "tipler" olarak tanımladı, onları anlamak yerine "ben yaptım oldu" dayatmalarına başlayınca işte o "tipler" önce İstanbul'un göbeğindeki "son yeşillik alan" olan "Gezi Parkı"ndaki ağaçların kesilmesini engellemek için yaptığı "masumane" eylemlerine karşı yapılan "hoyrat" müdahalenin ardından tüm Türkiye'yi salladılar, halkın üzerindeki "ölü toprağını" attı. Bu kitap "direniş" esnasında içlerinde biriken bastırılmış duyguların dışa vurumu olan "çapulcu duvar yazılarını" bir araya getirerek "tarihe not düşmeyi" amaçlıyor.

Sivil İtaatsizlik / Henry David Thoreau / Kafe Kültür Yayıncılık / 50 s. Sivil itaatsizlik terimini siyasi literatüre ilk kazandıran Henry David Thoreau'dur. Thoreau kitabına "En iyi hükümet en az hükmedendir" diyerek başlamış ve en büyük dileğinin, bunun daha çabuk ve daha sistemli işlediğini görmek olduğunu belirtmiştir. Çoğunluk hükümetinin her durumda doğruluk üzerine kurulmadığını düşünen Thoreau, "İyi ve kötü üzerinde çoğunluğun değil yalnızca vicdanların karar verdiği bir hükümet olmaz mı?" diye sorar. Thoreau, vicdanı dolayısıyla insan onurunu ve bunlardan hepsinin öncesinde bireyin özerkliğini esas alır. Sivil İtaatsizliğe Çağrı (İletişim Yayınları) kitabıyla Jose Bove ve Gilles Luneau ise sivil itaatsizliğin dünya tarihinde geçirdiği aşamaları ve bugünkü önemini anlatmaya ve Thoreau'nun kavramını genişletmeye çalışıyor.

Sıcak Haziran / Nuray Sancar / Evrensel Basım Yayın / 332 s. Sıcak Haziran, Türkiye'nin gördüğü en büyük halk hareketini, haraketin bu vasfına uygun biçimde tüm yönleriyle ele alıyor. Kitap, ülke geneline yayılan direnişten, parklarda gerçekleşen forumlara, sosyal ve alternatif medyanın etkisinden ana akım medyanın etkisizliğine dair pek çok şeyi bulabileceğiniz bir kaynak niteliğinde. Çalışmada ayrıca Taksim Dayanışması, Beşiktaş Çarşı ve direniş boyunca öne çıkan sanatçılarla yapılmış röportajlarla birlikte direnişin ilk gününden itibaren her zaman en önde yer alan kadınlar, LGBT bireyler, Antikapitalist Müslümanlar da direnişe kattıkları güç ve zenginlik de yer alıyor.

Sosyal Forumdan Ötekilere / Yavuz Yıldırım / İletişim Yayınları / 216 s. Son yirmi yılın küreselleşmeyle düzlenmiş dünyasının ana muhalefeti, toplumsal hareketler mi? Küreselleşme karşıtı tepkiyle başlayan bu hareketler, giderek bir alternatif küreselleşme perspektifini geliştirmeye yöneldi. Neoliberalizme ve savaşa karşı muhalefet, çerçevesini kültüre, çevreye ve cinsiyet kimliğine ilişkin taleplerle genişletti. Küresel ölçekte yeni bir kamusal alanın deneyimleri oluşuyor. Yavuz Yıldırım, 68 hareketinin mirasıyla da ilişkilendirerek son yirmi yılın bu çarpıcı olgusunun analitik bir tasvirini sunuyor. Bir küresel kamusal alan kurmaya yönelen Dünya ve Avrupa Sosyal forumlarından, "Öfkeliler" ve "İşgal Et" eylemliliklerine yönelen süreç, toplamda geleceğin politikasına dair önemli ipuçları veriyor bize.

Ya Ameliyatlı Yerime Gelseydi! / Kemal Gökhan Gürses / Postacı Yayınları / Karikatürist Kemal Gökhan Gürses, Gezi Direnişi sırasında bir duvarda yer alan ve herkesi güldüren bir duvar yazısından hareketle Ya Ameliyatlı Yerime Gelseydi! adlı kitabı oluşturmuş. Çalışma başka karikatürlerle birleşerek bizi başka hikâyelerle buluşturuyor. Taner Özek de Gezi Parkı Çocukları (Ütopya Yayınları) adlı kitabında yine çizimlerle Gezi Direnişi'nde olup bitenleri anlatıyor.

Gezi Ruhu ve Politik Teori / Murat Özbank / Kolektif Kitap / 142 s. 2013'ün Haziran ayında, Taksim Meydanı ve Gezi Parkı'nı dolduran çok dilli, çok dinli, çok ideolijili, çok kimlikli insan çoğulluğu arasında bir "ruh" dolaştı: özgürlük ve demokrasi ruhu. Bu ruh, Türkiye'de siyasal hayatı ve siyasal tahayyülü derinden etkileyebilecek gelişmelerin ve arayışların yolunu açtı. Peki, nasıl doğmuş, nasıl büyümüştü bu ruh? Dile gelecek olsa hangi kavramlarla konuşur, nasıl bir kuramsal zemine yaslanırdı? Gezi Ruhu ve Politik Teori, bu sorulara yanıt arayan, öznellikle nesnelliği, bir siyaset gözlemcisinin kavramsal bakışıyla bir katılımcının heyecan, umut ve öfkesini harmanlayan, hem politik hem de teorik bir kitap.

Çarşı Geliyoor! / Kolektif / Okuyan Us Yayınları / 176 s. Geleceğin Türkiyesi'nde ebeveynlerine "2013'te ne olmuştu?" diye soran bir çocuğun alacağı ilk cevaplardan biri "Gezi" olacaksa eğer "Orada kimler vardı?" sorusunun yanıtında da çArşı grubunun özel bir yeri olacak. Bu kitapla bir yandan milyonların gözünde basit bir taraftar grubu kimliğinden bambaşka bir konuma yükselmiş olan çArşı'nın kendi yorumlarıyla yaşananları nasıl değerlendirdiği bir yandan da olay anından tanıklıklar, anekdotlar ve özel röportajlarla çArşı'ya dışardan bir bakış yer alıyor.

Türkiye'nin Gezi'si / Özlem Kılıç / Postiga Yayınları / 264 s. Mayıs 2013'te Türkiye'nin gündemini birdenbire değiştiren "Gezi Parkı" ve çevresinde gelişen tüm olaylar hazırlanmış bir çalışma: "Türkiyenin Gezi'si." Gazeteci-yazar Özlem Kılıç, Gezi Parkı olaylarını doğru değerlendirebilmek için her iki tarafın aydınlarıyla görüşerek sorulmamış soruları soruyor ve herkesin fikirlerini rahatça gözler önüne sermeyi deniyor. Kılıç, kitabını Gezi Parkı olaylarını doğru bir şekilde değerlendirmek isteyen herkes için hazırladığını söylüyor.

Bağzı Şeylere Öyküler / Kolektif / Yayıma Hazırlayan: Kadir Yüksel / Aylak Adam Yayınları / 164 s. Gezi Direnişi kuşkusuz, bu topraklarda yaşanmış en önemli toplumsal hareketlerden biri. 2013 Mayıs ayının son günlerinde kıvılcımlanan, antidemokratik ve dayatmacı uygulamalarla felce uğratılmış bir toplumun üzerindeki ölü toprağını kaldıran direniş, siyasal ve toplumsal açıdan kimsenin tahmin edemeyeceği bir aşamaya ulaştı. Böyle bir sürece tarihsel olarak tanıklık edebilecek, yol gösterebilecek sanat yapıtlarının varlığı her zamankinden daha fazla önem kazanıyor. 28 öykücünün kaleminden derlenen Bağzı Şeylere Öyküler, Gezi Direnişi'nin farklı boyutlarına odaklanmakla birlikte, sanatçının önünde açılan olanakların da göz ardı edilmemesi gerektiğini müjdeliyor. Derleme, bu topraklarda daha önce eşine benzerine rastlamadığımız bir sanatsal üretimin doğum sancılarını çektiğimizin de göstergesi aynı zamanda.

Fotoğraf Notları: Gezi Direnişi / Belgesel Fotoğraf Topluluğu / Galata Fotoğrafhanesi / 152 s. Taksim Meydanı’nın yayalaştırılması ve Gezi Parkı’na Topçu Kışlası’nın yapılmasına karşı çıkan bir grup fotoğrafçı Taksim’den Elini Çek-Fotoğrafçı İnisiyatifi'ni daha sonra Belgesel Fotoğraf Topluluğu’nu oluşturdu. Belgesel Fotoğraf Topluluğu’nun hazırladığı Fotoğraf Notları: Gezi Direnişi kitabı Galata Fotoğrafhanesi yayını olarak çıktı karşımıza. Kitapta 35 fotoğrafçının Gezi Parkı’nda dair 2013 yılı öncesinden Gezi Direnişi günlerine dek uzanan 350 fotoğrafı yer alıyor. Kitabın metinlerini Özcan Yurdalan yazdı, tasarımını Meltem Ulusoy yaptı. Yücel Tunca’nın konseptini oluşturduğu ve yayına hazırladığı Fotoğraf Notları: Gezi Direnişi kitabı Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dilli yayımlandı.