"Anlaşma kaptı kaçtı yöntemiyle Meclis'ten geçirilmek isteniyor"

Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu, Rusya ile Akkuyu'da nükleer santral kurulmasına ilişkin anlaşma hakkındaki tasarının TBMM'ye sunulması üzerine anlaşmayı değerlendiren yazılı açıklama yaptı.

Açıklamasında 18 maddelik anlaşmada bir çok kez belirsizliklere yer verildiğini savunan EMO, anlaşmanın kesin belirlemelerle olmadığını ve ucu açık hükümlerden oluştuğunu belirtti. Nükleer santralın yüzde 100 hisseyle sahibinin Rus tarafı olacağını ve yüzde 51 hissesi kendisinde kalması koşuluyla isterse kalan hisselerini de satabileceğini vurgulayan EMO, bu hisselerin sahibinin yerli şirketler olmasının ya da Türkiye'deki kamu kuruluşu olmasının söz konusu olmadığına değindi.

EMO, nükleer santralden üretilecek elektriğin çok pahalı olacağına dikkat çekti. Bir çok boyutuyla tartışılan, Rusya ile yapılan nükleer enerji santralı anlaşmasının kaptı-kaçtı yöntemiyle Meclis'ten geçirilmeye çalışılmasına tepki gösterdi.

Hükümet tarafından 29 Haziran'da TBMM'ye sevk edilen anlaşma tasarısının, tali komisyon olarak belirlenen Enerji Komisyonu görüşmeleri dahi beklenmeksizin Dışişleri Komisyonu'nda bugün ele alındığını vurgulayan EMO TBMM Başkanlığı'nca 30 Haziran'da komisyonlara sevk edilen nükleer anlaşma tasarısını incelemeleri için Dışişleri Komisyonu'ndaki milletvekillerine yalnızca bir günlük süre tanındığını belirtti.
 

Bütün hisse Rusya'ya ait

Tasarının gerekçesinde, "Türkiye'nin nükleer teknoloji geliştirme ve enerji üretmeye yönelik hedeflerine ancak kararlı bir nükleer program dahilinde, ulusal endüstrimiz ve insan gücümüz ile ulaşılabilecektir" denildiğine işaret eden EMO, Anlaşmaya göre kurulacak nükleer santralın yüzde 100 hisseyle sahibinin Rus tarafı olacağını ve yüzde 51 hissesi kendisinde kalması koşuluyla isterse kalan hisselerini de satabileceğini vurguladı. EMO'nun açıklamasında "Bu hisselerin sahibinin yerli şirketler olması ya da Türkiye'deki kamu kuruluşu olması dahi söz konusu değildir. Yalnızca satılacak şirketler konusunda Türkiye'nin de rızası alınacaktır" ifadesi dikkat çekti.

Nükleer enerji santralında Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının yaygın olarak istihdam edilmesi ve eğitilmeleri ise yalnızca "mutabakat" olarak anlaşmaya konulduğunu, istihdama ilişkin belirli bir kota dahi getirilmediğini ifade eden EMO, bunun karşılığında Türkiye'nin yabancıların çalıştırılmasını kolaylaştırma sözü verdiğini hatırlattı. EMO, Anlaşma'daki bu hükümler tasarının gerekçesini boşluğa düşürdüğünü savundu.
 

Rusya'ya verilen garanti

Rusya'nın kuracağı 4 üniteli nükleer santralın ilk 2 ünitesi için yüzde 70'e kadar, kalan 2 ünitesi için yüzde 30'a kadar TETAŞ üzerinden 15 yıllık alım garantisi verdiğini belirten EMO, aynı zamanda kalan miktarı Rus şirketin, borsa sistemi üzerinden Türkiye'ye de satabilecek olmasına ilgi çekti.

15 yıllık alım garantisi sonrasında Rus şirket, Türkiye'ye net karının yüzde 20'sini aktarma sözü verdiğini belirtilen açıklamada, Türkiye açısından kazanç gibi sunulan bu hükmün, aslında Rus şirkete alım garantisi sonrasına yönelik verilmiş bir kazanç garantisi konumunda olduğunu savunuldu. Alım garantisi bitiminden sonra Türkiye Cumhuriyeti Devleti kar ortağı haline getirilerek, şirketin konumunun garanti altına alınacağını vurguladı.
 

Çıkarılan nükleer maddelerin kullanımı Rusya'ya ait olacak

Anlaşmaya göre Türkiye'nin nükleer santral üzerinde hiçbir hakkı bulunmadığı gibi, oluşacak atıkların da Rusya'nın güdümünde olduğunun altını çizen EMO, açıklamasında nükleer yakıtı Rusya'nın yeniden işleyebileceği açıkça ifade ettiği ve nükleer yakıt olarak Türkiye'nin kaynaklarının değerlendirilmesine ilişkin hükmün olmadığına değindi.

EMO, açıklamada nükleer yakıt temini konusunda Rusya'nın sahibi olduğu şirketin yetkili olduğunu vurguladı ve aynı zamanda "Nükleer maddeler, ekipmanlar, nükleer olmayan özel maddeler ve bunlarla ilgili teknolojiler ve bunlara ilaveten bunlardan veya bunların kullanımı sonucunda üretilen nükleer ve nükleer olmayan özel maddeler ve ekipmanlar" anlaşmaya göre Rus şirket tarafından ihraç edilebilecek, yeniden ihraç edilebilecek veya aktarılabilecek olmasına dikkat çekti.

EMO, nükleer atıkları Rusya'nın yeniden değerlendirmesi veya başka ülkelere ihraç etmesi mümkün olduğunu vurguladı. Türkiye'de nükleer maddenin yüzde 20'den fazla zenginleştirilmesine izin vermeyen anlaşma, bu maddenin aktarımı yapıldıktan sonra onay alınması koşuluyla plütonyumu ayırmak amacıyla radyo kimyasal bir şekilde yeniden işlenmesine izin vermekte olduğu vurguladı. Açıklamada Türkiye için anlaşmanın açık hükümleriyle de yasak kapsamında olan nükleer silah üretimini Rusya Türkiye'de kullandığı nükleer yakıtları ülkesine ya da başka bir ülkeye gönderebileceği belirtildi.
 

"Türkiye anlaşmayı feshetse dahi Rusya Türkiye'de nükleer santral yapımını devam ettirebilecektir"

Taraflara anlaşmayı bir yıl önceden bildirerek fesih hakkının tanınmış olduğunu belirten EMO, bu fesih hakkının uygulamaya başlamış ya da inşası başlamış üniteler için geçerli olmadığı, fesih düzenlemesinin yalnızca TETAŞ'ın alım garantisi ve arazi tahsisi ile ilgili hükümleri kapsadığını belirtti. Açıklamada, "Türkiye anlaşmayı feshetse dahi Rusya Türkiye'de nükleer santral yapımını devam ettirebilecektir" denilerek, Rusya'nın Akkuyu'daki varlığını garanti altına alırken, geri dönüşü mümkün olmayan bir yola girileceği vurgulandı.