Bakan Hisarcıklıoğlu gümrük kapılarını tuttu

Türkiye’deki oda ve borsaların topladığı zorunlu aidatların üyelerden gelen şikayetler nedeniyle kaldırılması tartışılırken, Başbakan Erdoğan’ın “Rifat Baba” diye seslendiği Rifat Hisarcıklıoğlu’nun başında bulunduğu TOBB’un, AKP döneminde sağlanan ayrıcalıklarla ticari bir imparatorluğa dönüştüğü ortaya çıktı. Taraf'ın haberine göre Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB), yap işlet devret modeli ile yaptığı gümrük kapıları da Sayıştay Başkanlığı’nın radarına takıldı. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın 2012 yılı hesaplarını inceleyen Sayıştay, TOBB’un yaptığı ve işlettiği gümrük kapılarından devletin milyonlarca liralık gelir kaybına uğradığını tespit etti.

Taraf gazetesinin haberine göre, Sayıştay’ın tespitlerine göre gümrük kapılarındaki zararın hikayesi şöyle:

Teklif usulü ile TOBB'a verildi

Sayıştay’ın raporunda yer alan bilgilere göre, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yaklaşık 10 yıl önce en çok şikayetin geldiği gümrük kapılarının işletme karşılığında modernizasyonu işini TOBB’a verdi. TOBB, her gümrük kapısı ile ilgili olarak ayrı ayrı teklif sundu. Tekliflerde, modernize edilecek gümrük kapılarından yıllık ne kadarlık gelir sağlanacağı ve bu kapının da TOBB tarafından ne kadar süre ile işletileceği bilgisi yer aldı.

Örneğin, Habur sınır kapısının yenilenme işinin 17.9 milyon liraya mal olacağı, modernizasyonun ardından yıllık olarak da kapıdan 1.1 milyon liralık gelir sağlanacağı belirtildi. Teklifde, bu veriler dikkate alınarak, Habur kapısının 15 yıl süreyle işletilmesi halinde, kapının modernizasyonu işinin birlik tarafından gerçekleştirileceği kaydedildi. Ve bu teklif kabul edildi. Aynı şekilde, Kapıkule, Sarp, Cilvegözü gibi gümrük kapılarının modernizasyon işi de TOBB’un aynı mantıkla sunduğu teklifler baz alınarak onaylandı.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bu kasamda geçmişte yapılan bir örnek olmadığı için TOBB tarafından sunulan teklifleri karşılaştırma imkanı olmadan kabul etti. Ve bu çerçevede, Kapıkule sınır kapısının 131 milyon liralık modernizasyonu karşılığında 20 yıl, Habur sınır kapısının 17.9 milyon lira modernizasyonu karşılığında 15 yıl, Sarp sınır kapısının da 40.7 milyon liralık modernizasyonu karşılığında 20 yıl, Cilvegözü sınır kapısının da 11.5 milyon liralık yatırım karşılığında 13 yıl, Hamzabeyli sınır kapısının da 10.7 milyon liralık yatırım karşılığında 7 yıl işletilmesi kararlaştırıldı.

Ne tür işletmeler devredildi?

TOBB ile bakanlık arasında yapılan protokol çerçevesinde, söz konusu gümrük kapılarındaki free shopların, lokantaların, WC’lerin işletmesi birliğe bırakıldı. Ayrıca kantar gelirleri de yine TOBB’a kaldı. Yani gümrük kapılarında bulunan gelir getirici tüm işletmeler bir anlamda TOBB’a devredildi.

TOBB tarafında modernize edilen gümrük kapıları 2006 yılından itibaren hizmete açıldı. Bu kapsamda, kapılar adeta para basmaya başladı. Örneğin yıllık, 1.1 milyon liralık gelirin elde edileceği öne sürülen Habur kapısından, yaklaşık 6 yılda 78 milyon liralık brüt gelir elde edildi. 15 yıl süreyle işletme hakkı TOBB’a verilen Habur gümrük kapısı için yapılan 17.9 milyon liralık yatırımın bedeli, birkaç yıllık dönemde geri kazanılmış oldu. 6 yılda aynı kapıdan yatırımın 4 katı gelir sağlandı. Denetim elamanları, gümrük kapılarındaki net gelirin brüt gelirin yaklaşık yarısına karşılık geldiğini belirterek, dolaysıyla net gelir rakamlarının da “tahmini rakamların” çok üstünde gerçekleştiğini kaydettiler.

Devlet zarar etti

Sayıştay raporlarında, gümrük kapılarının yeterince araştırılmadan ve konuyla ilgili örnekler yeterince incelenmeden işleme karşılığında TOBB’a modernize ettirilmesi eleştirildi. Gümrük kapıları ile ilgili diğer projelerin daha objektif kriterlerle ihaleye çıkarılması önerildi.

TOBB'dan açıklama

TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, haberle ilgili yazılı bir açıklama yaptı:

"1. Öncelikle şu hususu belirtmekte fayda var. Hoşgörü sınırlarını zorlayıcı şekilde atılan başlık, hakkaniyete, hukuka ve yazı yazma adabına aykırıdır. Başlıkta sanki şahsımın gümrük kapılarından bir kazancı olduğu algısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Şahsımın ve şirketlerimin bundan bir kuruş kazancı olmamıştır ve olamaz.

2. Ülkemizin gümrük kapıları Gümrük ve Turizm İşletmeleri Ticaret A.Ş. (GTİ) tarafından modernize edilmektedir. GTİ, 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılan 94/5907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında gümrük kapılarının modernizasyonu projelerini gerçekleştirmek üzere, TOBB başta olmak üzere Türkiye çapındaki 137 Oda ve Borsanın ortaklığı ile kurulmuştur. Anayasa’nın 135.maddesi kapsamında “kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşu” olan TOBB, gümrük kapılarının modernizasyonu işini hem kendisine kanunla verilen bu görevi yerine getirmek, hem de ülkemize ve reel sektörümüze hizmet etmek gayesiyle üstlenmiştir

3. Sayıştay raporunda belirtildiği gibi gümrük kapıları devleti zarar uğratmamış aksine kamuya 1 milyar TL katkı sağlamıştır. Bugüne kadar Habur, Cilvegözü, Kapıkule, Hamzabeyli, Sarp ve Nusaybin Gümrük Kapıları olmak üzere 6 kara gümrük kapısının modernizasyonu GTİ tarafından tamamlanmıştır. Bunlardan 5 tanesi işletmeye açılmıştır. Dilucu, Esendere, Çıldır/Aktaş ve Kapıköy Gümrük Kapıları ile Halkalı Gümrük Müdürlüğü’nün yatırım çalışmaları ise devam etmektedir. Modernizasyonu tamamlanan 6 kapı için bugüne kadar yaklaşık 300 milyon TL’lik yatırım yapılmıştır. Yatırımı devam eden 5 kapının ise yaklaşık 450 milyon TL’ye mal olacağı hesaplanmıştır. Böylece devletin kasasından tek kuruş çıkmadan yaklaşık 750 milyon TL’lik yatırım yapılmış olacaktır. Buna ilave olarak devlete bugüne kadar ödenen vergi tutarı yaklaşık 250 milyon TL’ye ulaşmış; GTİ’nin devlete toplam katkısı 1 milyar TL’ye ulaşmıştır.

4. Yapılan bu yatırımlarla yurtdışından Türkiye’ye giriş yapan yerli ve yabancı turist, yolcu ve şoförlerin ilk izlenimlerini edindikleri nokta olan gümrük kapıları modern bir görünüme kavuşturulmuş, Türkiye’nin imajı olumlu yönde değiştirilmiştir. Modernizasyon projeleriyle, yüksek teknolojiye sahip altyapı ve fiziksel standartlar sayesinde kapılarda 24 saat hizmet verilmeye ve gümrük işlemleri daha hızlı bir şekilde tamamlanmaya başlanmıştır. Bu gelişmeler, sınır geçişlerindeki bekleme sürelerini önemli ölçüde kısaltmış; özel sektöre ve yolculara çağdaş hizmet standardı sağlanmıştır.

5. Ne yazık ki yeterli bilgi sahibi olmadan fikir bildirmeye meraklı olan birileri sınır kapılarını eleştirirken, çevre ülkelerin Başbakanları Türkiye’nin sınır kapılarına övgü dolu sözlerle açıklama yapıyorlar. Sınırlı dünya vizyonu ve yetersiz bilgi sahibi olanların eleştirdiği gümrük kapıları, dünyada örnek model olarak gösteriliyor. Birleşmiş Milletlerin “Handbook of Best Practices at Border Crossings” (Sınır Geçişlerinde En İyi Uygulamalar) çalışmasında bu proje dünyaya örnek gösterilen bir uygulama olarak yer alıyor.

6. Gümrük kapılarının işletilmesi Yüksek Planlama Kurulu kararı ile olmaktadır. GTİ, bu iş için Başbakan ve 8 bakandan oluşan Yüksek Planlama Kurulunca (YPK) görevlendirilmiş, her bir projenin maliyetini ve işletme süresini içeren uygulama sözleşmeleri (YPK) tarafından onaylanmıştır.

7. Sayıştay raporuna dayanarak yazılan haberde, ‘’Habur ’da yıllık 1.1 milyon lira gelir olur diye anlaşma yapıldı. Ancak Habur’un geliri 6 yılda 78 milyon lirayı aştı’’ denerek devletin zarara uğratıldığı savunuluyor. Ancak, şu hususu belirtmekte fayda var. Bakanlık ile yapılan sözleşmelerde yer alan yatırım maliyetlerinin avan proje üzerinden hesaplanan tahmini maliyetler olduğu, uygulama sırasında yapılan ilave imalatlarla birlikte, gerçekleşen maliyetlerin tahmini maliyetlerin çok üzerinde çıktığı unutulmamalıdır. Örnek vermek gerekirse, Habur Gümrük Kapısı’nın tahmini maliyeti 17,9 milyon TL olarak hesaplanmış, ancak ilave imalatlarla birlikte söz konusu kapının maliyeti 50 milyon TL’yi aşmıştır. Diğer taraftan, kapılardaki karlılık rakamları diye belirtilen tutarlar, işletmenin gelir rakamlarıdır. Hiçbir ticari işletmede gelirin tamamı kar olarak değerlendirilmez. Bu kapılarda da ciddi işletme maliyetleri bulunmaktadır.

8. Üstelik Habur ile ilgili herkesin unuttuğu bir gerçek daha var. Fizibilitenin yapıldığı 2003 yılında Irak’a ihracatımız 829 milyon dolardı. TOBB ülkemiz ihracatçısına destek olmak için bu işi üstlendi. Risk aldı ve yatırım yaptı. Sonrasında Irak ile ilişkiler gelişti. Irak’a ihracatımız 11,5 milyar dolara çıktı. Ama hiç kimse 2003 yılında Irak ile ekonomik ilişkilerin bu denli hızlı artacağını öngörmemişti. Bugün özellikle Kuzey Irak’ta binlerce müteahhidimiz ve iş adamlarımız yoğun iş yapar hale geldiyse, TOBB’un cesaretle üstlendiği ve tamamladığı bu girişimin büyük payı vardır.

9. GTİ, bazı gümrük kapılarından gelir sağlarken bazı gümrük kapılarından da ciddi zarar etmektedir. Örneğin, Nusaybin Gümrük Kapısı yaklaşık 30 milyon TL’lik yatırım ile 2011 yılında modernize edilmiş, ancak Suriye’de yaşanan karışıklıklar nedeniyle işletmeye açılamamıştır. Atıl durumda beklemektedir. Aynı şekilde, Cilvegözü Gümrük Kapısı da yaklaşık olarak 2 yıldır işletilememekte, ancak kapıdaki insani yardım faaliyetleri nedeniyle hizmetler devam ettiği için tüm işletme giderleri GTİ tarafından karşılanmaktadır.

10. Haberin muhatabının görüş ve fikrini öğrenme gereği duymadan, tek taraflı bir bakış açısıyla şahsımı hedef alarak hazırlanan bu haber en basit gazetecilik ilkesi göz ardı edilerek hazırlanmış ve kamuoyu yanıltılmaya çalışılmıştır.

Tekrar vurguluyorum; şahsım gümrük kapılarından bir kuruş maddi kazanç elde etmemiştir. Böyle bir şey mümkün değildir. Odalarımızla ve Borsalarımızla birlikte kurduğumuz ve Gümrük Turizm İşletmeleri A.Ş. (GTİ), yapmış olduğu kimi yatırımlardan kar elde ederken kimi yatırımlardan da zarar etmektedir. GTİ’nin diğer ticari şirketlerden tek farkı kamu yararına çalışan bir özel şirket yapısında olması ve yapmış olduğu kamu yatırımlarından kar elde etmesi halinde, elde edilen kar’ı yine kamuya yönelik yatırımlarında kullanmasıdır.

TOBB Türkiye’ye hizmet etme şiarıyla yolculuğuna devam edecek, özel sektörümüzün çok daha modern, ileri ve yüksek standartlarda imkânlara kavuşması için de tüm görevleri yerine getirecektir. Kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşu olarak Türkiye’ye hizmet etme görev ve sorumluluğumuzu sonuna kadar yerine getirecek, çalışmalarımıza da her zaman bu şiar ile devam edeceğiz."