Bankalar verdikleri kredileri sıkılaştırdı

Merkez Bankası 2012 yılı Ekim-Aralık dönemi banka kredileri eğilim anketi sonuçlarını yayınladı. Anket sonuçlarına göre, Ekim-Aralık 2012 dönemi sonuçları incelendiğinde, ankete katılan bankaların hem işletmelere kullandırılan kredilerde hem de bireysel kredilerde standartları sıkılaştırdığı görüldü.

Bankaların 2013 yılının ilk çeyreği için beklentisi, işletmelere kullandırılan krediler, konut kredileri ve taşıt kredilerinde standartların değiştirilmeyeceği, diğer bireysel kredilerde ise standartların sıkılaştırılacağı yönünde oldu.

2012 yılının son çeyreğinde ankete katılan bankalar genel olarak işletmelere verilen kredilere uyguladıkları standartları bir önceki çeyreğe göre sıkılaştırdıklarını bildirdi.

Küçük ve orta ölçekli işletmelere kullandırılan kredilerde standartlar temelde aynı bırakılırken, bankalar büyük işletmelere kullandırılan kredilere uyguladıkları standartları sıkılaştırmayı tercih etti. Kullandırılan kredinin vadesi açısından bakıldığında ise ankete katılan bankaların kısa vadeli kredilere uyguladıkları standartları temelde aynı bıraktığı, uzun vadeli kredilere uyguladıkları standartları ise sıkılaştırdığı görüldü.

Bankaların işletmelere kullandırılan kredilere uyguladıkları fiyat politikası

Standartlardaki sıkılaşmanın ardındaki faktörler olarak, risk algılamasına ilişkin faktörler ile banka dışı mali kesimin rekabeti gösterilirken, diğer bankaların rekabeti standartları gevşetici yönde etkiledi. Bankaların fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamalarının standartlardaki değişim üzerinde etkili olmadığı gözlendi. 2013 yılının ilk çeyreği için bankaların beklentisi genel olarak işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan standartların temelde aynı bırakılacağı yönünde gerçekleşti.

2012 yılının son çeyreğinde bankaların işletmelere kullandırılan kredilere uyguladıkları fiyat politikası, ortalama krediler üzerindeki kar marjının azaltılması, daha riskli krediler üzerinden alınan kar marjının ise artırılması yönünde oldu. Fiyat dışı durum ve şartlar açısından bakıldığında, bankaların faiz dışında alınan ücret ve komisyonları, teminat ihtiyacını ve vade koşullarını sıkılaştırmaya devam ettikleri görüldü.

Önceki çeyrekteki daralmanın ardından 2012 yılının son çeyreğinde genel olarak işletmelerin kredilere olan talebi tekrar artmaya başladı. Bankaların net yüzde 38'ine göre küçük ve orta 2012-4 döneminde standartları etkileyen faktörler büyüklükteki işletmelerin kredi talebinde artış yaşanırken, büyük işletmelerin talebinin arttığını bildiren bankaların oranı yalnızca net yüzde 2 oldu.

Talep edilen kredilerin vadelerine bakıldığında, bankaların net yüzde 22'si işletmelerin uzun vadeli kredilere olan talebinin arttığını bildirirken, bankaların net yüzde 6'sına göre kısa vadeli kredilere olan talep azalmaya devam etti. Talep artışında etkili olan faktörler olarak borcun yeniden yapılandırılması ile stok artırımı ve işletme sermayesi gereksiniminden kaynaklanan finansman ihtiyaçlarının yanı sıra satıcıların peşin alımlarda uyguladığı iskonto ve kolaylıklar gösterildi.

İşletmelerin diğer bankalardan kullandığı krediler ve menkul kıymet ihracı yolu ile borçlanması ise ankete katılan bankalardan kullandıkları kredilere olan talebi azaltıcı yönde etkiledi. Bu çeyrekte birleşmeler/satın almalar ve yeniden yapılanmalardan kaynaklanan finansman ihtiyaçları talebi azaltıcı yönde etkileyen faktörler arasında gösterildi. 2013 yılının ilk çeyreği için bankaların beklentisi, işletmelerin kredilere olan talebinin artacağı yönünde oldu.

Bireysel krediler

Bireysel kredilere uygulanan standartlara bakıldığında, bankaların net yüzde 5'i konut ve taşıt kredilerinde, net yüzde 26'sı ise diğer bireysel kredilerde standartları sıkılaştırdı. Standartların sıkılaştırılmasında, konut kredileri ve diğer bireysel krediler açısından genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler başta olmak üzere risk algısı etkili oldu.

Rekabet baskısı da standartları sıkılaştırıcı yönde etkiledi. Taşıt kredilerinde ise standartların sıkılaştırılmasında fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamaları ile rekabet baskısı etkili oldu. Gelecek çeyrek için beklenti konut ve taşıt kredilerinde standartların temelde aynı bırakılacağı, diğer bireysel kredilerde ise sıkılaştırılacağı yönünde gerçekleşti.
Koşul ve kurallar açısından, bankalar konut kredilerinde daha gevşek bir fiyat politikası izleyerek kar marjlarını azaltırken vade koşulunu sıkılaştırdı. Taşıt kredilerinde bankalar ortalama krediler üzerinden aldıkları kar marjını az da olsa gevşetirken, diğer koşul ve kuralları temelde aynı bıraktı. Diğer bireysel kredilerde bankalar fiyat politikalarını değiştirmezken, vade koşulunu ise sıkılaştırdı.

Bireysel kredilere olan talep yılın son çeyreğinde de artışını sürdürdü. Talebin arttığını bildiren bankaların oranı konut kredilerinde net yüzde 47, taşıt kredilerinde net yüzde 59 ve diğer bireysel kredilerde ise net yüze 58 oldu. Tüketici güveninin tüm bireysel kredilerdeki olumlu etkisine ek olarak konut kredilerinde konut piyasasına ilişkin beklentilerin ve konut dışı harcamalardaki azalmanın, taşıt kredilerinde taşıt piyasasına ilişkin beklentilerin, diğer bireysel kredilerde ise dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcamalardaki artışın talebi artırıcı yönde etkilediği görüldü.

Bireysel tasarruflar konut ve taşıt kredilerine olan talebi olumlu etkileyen diğer bir faktör oldu. 2013 yılının ilk çeyreği için bankaların net yüzde 55'i konut kredilerinde, net yüzde 30'u taşıt kredilerinde ve net yüzde 71'i diğer bireysel kredilerde talebin artmasını beklemektedir.