Dünyanın uzaydaki gözü

Hubble teleskopu otuz yıldan bu yana en önemli bilimsel araçlarımızdan biri haline geldi. Hubble sayesinde ilk kez evrenin yaşı, genleşmesi ve karanlık maddenin dağılımı tespit edilebildi. Hatta kuvasarların gerçek doğası da Hubble görüntüleri sayesinde anlaşıldı. Öte yandan yıldızların doğum odalarına, Süpernova kalıntılarına ve yıldızlararası gaz bulutlarına da yepyeni bakış açıları sundu. 

Amerikan Fizik Birliği’nden Steve Mackwell “Hubble uzay teleskopunun devreye girdiği 1990 yılından itibaren bu olağanüstü gözlemevi evrendeki mucizelere gözlerimizi açtı ve astronomi, astrofizik ve gezegen araştırmaları için de yeni bir çalışma alanı sundu” diyor.       

Günümüzde bile evrenimiz hakkında yeni ve heyecan verici bilgiler veren hâlâ Hubble teleskopu. Mesela astronomlar daha kısa bir süre önce güneş ötesi bir gezegenin etrafında dönen bir Ay ile ilgili ipuçları elde ettiler. Bugüne kadar ki en parlak Süpernovan’ının yeri de Hubble teleskopunun görüntüleriyle belirlendi. Hubble’ın görüşü günümüzde evrenin en derinliklerinden güneşimize kadar uzanıyor. Örneğin “Hubble Legacy Field” tek bir gökyüzü kesitinde tüm galaksileri neredeyse dolunay büyüklüğünde gösteriyor ve tüm bunlar 13.3 milyar yıl geriye uzanıyor. Diğer Hubble görüntüleri ise yıldızlararası kuyrukluyıldız 2l/Borisov’un mart ayı ortalarında ikiye ayrıldığını ve Fomalhaut yıldızının etrafında döndüğü sanılan ötegezegenin aslında gerçek olmadığını gösterdi. Hubble, bu büyük başarılarını birçok faktöre borçlu. Teleskop yeryüzünden 560 km yukarıdaki yörüngesinde atmosferik bozukluklardan etkilenmeden uzayın derinliklerine bakabiliyor. Ayrıca birincil aynası sadece 2.40 metre büyüklüğünde olmasına rağmen çözünürlüğü 0.05 ark saniye. Bu yeryüzündeki teleskoplardan on misli yüksektir.

KÖTÜ BAŞLADI

Uzay teleskopunun büyük bant genişliği de morötesinden, kızılötesine kadar uzanan bir görme yetisi kazandırıyor. Hubble bu sayede gizli kalmış toz bulutlarını ve kızgın gaz bulutlarının enerji yüklü ışınlarını da tespit edebiliyor. 

Geç gelen bu başarılara rağmen Hubble ilk başlarda aslında başarısız olmuştu. Çünkü yörüngesine yerleştiği zaman görüntüler net değildi, bir “görme bozukluğu” söz konusuydu. Şöyle, aynası olması gerekenden dört mikrometre kadar daha düzdü bu yüzden de bir tür astigmata sahipti. Astronomlar teleskopa 2 Aralık 1993’te bir tür “gözlük” yerleştirdikten sonra görüntüler netleşmişti. İşte tam da bu iyileştirme uzay teleskopunun uzun ve başarılı kariyerini sağladı. 

Optikleri ve diğer önemli bileşenleri modüler olarak tasarlanmıştı ve bu yüzden zamanla ayrı ayrı ve daha modernleriyle değiştirebiliyor. Hubble 1990 yılından bu yana yeni kameralara, tayfölçerlere, yeni bellek modüllerine ve yeni güneş yelkenlerine sahip oldu. Fakat ABD Uzay Mekiği Programı’nın 2011 yılında durdurulmasından sonra bozuk parçaları değiştirme olanağı da ortadan kalktı. Hubble bu yüzden yaşlanıyor. NASA’nın tahminlerine göre Hubble 2037 yılında atmosfere girecek kadar “yaşlanmış” olacak. 

----------------------------------------------------------------------------------------

Hubble’s 30th Anniversary, NASA HUBBLESITE, 24.04.2020