Eğitimden vazgeçmeyen gazeteci

Endonezya’nın en büyük medya imparatorluğu Kompas Gramedia’yı yarattı. 22 bin çalışanı vardı. İlerleyen yaşına karşın sabahlara kadar ofisinde çalışır, gazetede çıkacak bütün makaleleri okurdu. İlk göz ağrısı gazetesi Pusula anlamına gelen Kompas, 28 Haziran 2020’de 55. doğum gününü kutladı. Kimi kaynağa göre, gazete yaklaşık 500 bin günlük tirajıyla dünyada 5. sırada.

Oetama, Endonezya’nın en eski gazetesi Kompas’ı gazetecilik kariyerine başladıktan sadece iki yıl sonra kurdu. 1963’te Penabur Jakarta Magazin’de editör olarak başlayıp, kısa süre sonra İntisari’yi kurmuş, böylece Kompas Gramedia’nın temelleri atılmıştı. Başlarken yalnız değildi, yanında ortağı - arkadaşı PK Ojong vardı.

Yol arkadaşı 1980’de yaşamını yitirdi. Oetama, medya imparatorluğunu günlük İngilizce gazete Jakarta Post ile haftalık haber dergisi Tempo’yu da katarak büyüttü.

2000’e kadar Kompas’ın genel yayın yönetmenliği koltuğundaydı. Endonezya’da onun için yapılan kimi yorumda her zaman yenilik peşinde koşan, öğretmeyi kendisine iş edinmiş, sahip olduğu medya kanallarını halkı eğitmek için kullanan, bir anlamda ülkenin başöğretmeni bir Rönesans insanı olduğuna vurgu yapılıyor.

İnsana değer veren, kıymet bilen, dürüst, mütevazı, yumuşak ve çok yardımsever olduğu söyleniyor. Birçokları için gazetecilik aşkıyla işine sarılan, basın özgürlüğü peşinde koşan ulusal bir figür.

9 Eylül’de 88 yaşında hayata veda eden Oetema, askeri törenle Cakarta Kalibata Kahraman Kişiler Mezarlığı’nda toprağa verildi. Pandemi koşullarında düzenlenen töreni, kendi TV kanalları ve internetten canlı olarak yayımlandı, milyonlar izledi.

DEV YAYINCILIK...

Ardından söylenen onca güzel sözün içinde minnetarlık ön plandaydı. Eski arkadaşı, Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Mekezi Başkanı Yusuf Wanandi şunları söylüyordu: “Oetama’nın medya imparatorluğunu kurup genişleterek neler başardığını tanımlamak kolay değil. Ona “medya kralı” diyebilirsiniz; ama gerçek şu ki o, bundan çok daha fazlaydı. Pek çok farklı meseleye ilgi duyduğu için o bizim ‘Rönesans kişiliğimiz’di. Her şeyden önce gazeteci, yayıncıydı.

Cakarta’da ve Endonezya takımadalarında yayımladığı çeşitli gazete ve dergiler aracılığıyla yazılı basının öncüsüydü. Ülke çapında 100’den fazla satış noktasıyla Endonezya’daki en iyi kitabevi Gramedia’ya sahipti. Endonezya’nın en iyi matbaalarından birini kurarak her dalda kitaplar bastı. Oğlu aracılığıyla her sınıftan müşteriye hizmet veren 100 otel kurdu. Ama hepsinden önemlisi Endonezya’nın gurusuydu. Yarattığı birçok kanalı tamamen milli eğitime adamıştı.”

‘BAKIŞ AÇINIZI GELİŞTİRİN’

Kompas’da çalışan gazeteci ve öğrencisi Melati Mewangi, “Güneşin altında yeni bir şey yok derdi Jakob, bu dünyada yeni bir şey olmadığını, ancak bakış açımızı her zaman yenileyebileceğimizi sık sık dile getirirdi, genç gazetecileri konfor bölgelerinin dışındaki dünyayı keşfetmeye teşvik ederdi” diyor.

Oetama’nın yayın çizgisi için gazetenin askeri dönemlerde kapatılma tehdidine, baskılardan kurtulma arayışına karşı açık eleştiriden ziyade daha ılımlı yayın politikası, tarafsız habercilik izlediği yorumları da dikkat çekiyor.

Bu duruş kimi çevrelerce zaman zaman eleştirilmiş. Oetama ise yıllar önce bir röportajında Kompas gazeteciliğinin Cava kültürünün izlerini taşıdığını savunmuş. Sözgelimi Cava kültüründe direk para istenmez, paraya ihtiyacın sebepleri anlatılırmış. Kızım sana söylüyorum gelinim sen anla misali...

Eleştiride kırıcı olmaktansa, sanatsal bir şekilde ima ile verilebileceği görüşünü aktarmış. Onun için gazetecilik yalnızca yapılanları eleştirmekten öte, konuyu öyle bir çerçeveye almalı ki okuyucu sorunun özünü anlayabilsin. Bu “temkinli eleştiri” tarzıyla her zaman ayakta kalmayı başardıysa da zaman zaman Kompas da basın yasaklarından kurtulamamış.

1978 yılında diktatör Suharto zamanında başka gazetelerle birlikte yasaklandığında savunması özgür basının önemi vurgusu olmuş. Dünyanın en kalabalık Müslüman ülkesinde 55 yıldır yayın hayatına devam eden Kompas gazetesi, Katolik partinin desteği ile Katolik bir vakıf tarafından Oetama ve arkadaşı PK Ojong tarafından kurulmasına karşın hiçbir zaman teksesli Katolik bir gazete olmamış.

Ülkede pek çok kesimin ortak kanısı, etnik, dini ve sosyal ayrım olmaksızın çoksesli oluşu, geniş bir kitleye seslendiği yönünde. Oetama’nın yaşamını yitirdiği haberiyle birlikte okurları, izleyicileri günlerdir yasını tutuyor, gazeteye akın akın mektup yağıyor. Öğretmen, gazeteci Oetama’nın dediği gibi “güneşin altında yeni bir şey yok” maharet bakış açılarımızı yenilemekte... 

[email protected]