Fransa ile 335 yıl önce alçak sandalye krizi

Doç. Dr. Erhan Afyoncu’nun geçen hafta piyasaya çıkan ‘Fransa’ya Osmanlı Tokadı’ adlı kitabında ilginç bir ayrıntı dikkat çekiyor.

Yaklaşık 2 yıl önce İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Ayalon Oğuz Çelikkol’u alçak koltuğa oturtmuş ve bu durum Türkiye ile İsrail arasında ‘koltuk krizi’ne neden olmuştu. Afyoncu’nun kitabına göre Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa da 1676 yılında Fransız Elçisi Marki de Nointel’i kabulünde hemen yanındaki yüksek sedire değil de kuralların aksine alçak bir sandalyeye oturttu.

Radikal'in haberine göre o dönemde Osmanlı ile Fransa arasında ‘iskemle krizi’ne yol açan bu olay şöyle gerçekleşti:

Marki de Nointel, yeni göreve başlayan Merzifonlu’yu tebrik için saraya geldi. Diplomatik kurallar hiçe sayılarak karşılanan Nointel, Sadrazam’ın çalışma odasına alındı. Görevliler tarafından sedire değil de iskemleye oturtulmak istenen elçi, bu duruma direndi. Elçinin bağrışlarını duyan Merzifonlu, elçi yatışana kadar içeri girmedi.

Bu sırada Divan-ı Hümâyun Tercümanı Mavrokordato araya girdi ama Marki bağırmaya devam edince Mavrokordato, oturma şeklinin bizzat sadrazamın emri olduğunu söyledi. Bundan sonrasıyla ilgili tarihi belgelerde bir kayıt yok ama çeşitli rivayetler var.

Nointel’in iskemleyi sedirin üzerine koyduğu da söyleniyor, huzura haysiyet kırıcı şartlar altında kabul edilmekten vazgeçtiği de… Ancak kesin olan bir şey var ki iskemle meselesi, uzun bir süre Osmanlı İmparatorluğu ile Fransa arasında tartışmalara konu oldu.

Nasıl çözüldü?

İskemle tartışması, daha sonra çözüldü. İstanbul’da ciddi mali sıkıntılar yaşayan elçi, aracılarla sadrazamdan yeni bir randevu istedi. Elçi, Divan-ı Hümâyun’da Merzifonlu tarafından, kendisinden daha alçak bir sedirde oturtularak kabul edildi ama bu Nointel’in elçiliğinin de sonunu hazırladı. 1678’de elçinin görevine son verildi. Osmanlı ile Fransa’nın arasını açan olay ise Osmanlı yıllar önce Viyana surlarına dayandığında Fransa’nın Avusturya’ya yardım etmesiydi.
 

Krize neden olmuştu

İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Danny Ayalon, 2 yıl önce Türkiye'nin Tel Aviv Büyükelçisi Oğuz Çelikkol'u makamına davet edip, kendi oturduğu koltuktan daha alçak bir koltukta oturtmuş, ardından da İsrailli gazetecilere dönüp, İbranice, ''Görüyorsunuz, o bizden aşağıda oturuyor, biz yüksekteyiz ve burada sadece İsrail bayrağı var'' sözlerini sarf etmişti. Bunun üzerine Türkiye çok sert bir tepki göstererek, İsrail Büyükelçisini geri çekmişti.