Gazeteler, yerini tümden dijitallere bırakabilir

Bilişim 2010 etkinliği kapsamında gerçekleştirilen “Basındaki Dönüşüm: Geleneksel Gazeteciliğin Sonu mu Geliyor?” başlıklı oturumu, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Haluk yönetti. Oturuma, Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Türker Alkan, Cumhuriyet Gazetesi Haber Müdürü Hakan Kara,  T24 Haber Sitesi Genel Yayın Yönetmeni Doğan Akın ve Türkiye Gazeteciler Sendikası Genel Başkanı (TGS) Ercan İpekçi katıldı.

Oturumda, zamanla gazetelerin tirajlarının azalacağı, dijital gazete ve haber portallarının okur sayılarının artacağı ve kâğıda basılı gazetelerin yerini tümden dijital gazetelere bırakabileceğine dikkat çekilirken İnternet medyasındaki gazetecilerin haklarını korumak için özel düzenlemeler gerektiği vurgulandı.

Cumhuriyet Gazetesi Haber Müdürü Hakan Kara, zaman içinde gazete tirajlarının azalıp dijital gazete ve haber portallarının okur sayıları artacağını, medyanın İnternet yayıncılığına ağırlık vereceğini ve kâğıda basılı gazetelerin zaman içinde yerini tümden dijital gazetelere bırakacağını söyledi.

Prof. Dr. Alkan, konuşmasında, iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin devletin bireyleri yönlendirme ve denetlemesine hizmet ettiğini, İnternetin de devletin toplumu denetleme aracı olarak kullanılabildiğini belirtti. Buna karşı çeşitli grupların İnternet üzerinden örgütlenerek denetleyen güce karşı mücadele edebildiğine dikkat çeken Alkan, “Birçok ülkede İnternet’in direniş aracına dönüştüğünü görüyoruz” dedi. İnternet’te haber denetiminin güç olduğunu, hatta bazı haberlerin önceden yayılabildiğini anlatan Alkan, yazılı, sesli ve görsel medyanın, kalite ve güvenilirliğini artırarak İnternet karşısında başarılı olabileceğini vurguladı.

Oturumda bir sunum yapan Hakan Kara, dünyadaki gazete tirajlarının, 2009’da yüzde 0,8 oranında düştüğünü, bundan özellikle İnternetin daha yoğun kullanıldığı Kuzey Amerika ve Avrupa’nın etkilendiğini söyledi. Dünya Gazeteler Birliği’ne (World Association of Newspapers – WAN) göre tiraj kaybeden gazeteler, yeni çalışma modelleri geliştirdi, İnternet’e yöneldi ve dijital alanda pazar paylarını yükseltti. Türkiye’de ulusal düzeyde dağıtılan gazete, televizyon ve radyoların tümünün web sayfası bulunduğunu vurgulayan Kara, 150’yi aşkın yerel gazetenin de İnternet sayfasının olduğuna işaret etti.

Gazetelerin web sayfalarında kâğıda basılı gazeteden daha çok haber kullandıklarını belirten Kara, geleneksel medyanın yanı sıra, henüz büyük gazetelerin boy ölçüşebilecek düzeye gelmeseler de bağımsız, “Haber portalları” sayısının arttığını ve güçlendiğini vurgulayarak “Gazeteler, internette yer alacak ve internete giderek daha büyük önem vermeye başlayacaklar” dedi.


Doğru ve güvenilir gazetecilere her zaman ihtiyaç var

“Gazetelerin geleceği tehlikede mi?” sorusunu Hakan Kara, “Teknolojideki değişime bağlı olarak zaman içinde kâğıda basılı gazetelerin tirajları azalırken, İnternet’te yer alan dijital gazetelerin ve haber portallarının okur sayıları artacak. Bugün gazete yayınlayan medya kuruluşları İnternet yayıncılığına ağırlık vermeye başlayacaklar. Kâğıda basılı gazeteler zaman içinde yerini tümden dijital gazetelere bırakabilir” sözleriyle yanıtladı.

Gazetelerin etkileşimi (yorum, blog, beğeni, etiketleme) ve “okurla iletişimi” nasıl arttırma çabası içinde olduklarını anlatan Kara, yanıtları bulunmaya çalışılan diğer konuları, “İnternet gazetelerinde nasıl daha etkili multimedia uygulamaları yapılabilir? Haberleri birbirleriyle nasıl daha etkili bir şekilde ilişkilendirebiliriz? Bir haber ansiklopedisi oluşturabilir miyiz?  İnternet’te haberin farkını nasıl ortaya koyabiliriz? Google çeviri aracıyla tüm gazeteyi farklı dillere çevirtebilir miyiz? ” şeklinde sıraladı.

İnternet ve bilişim teknolojilerinin kişilere örgütlenme, ifade özgürlüğü ve paylaşım konularında yeni olanaklar yarattığına değinen Kara, artık herkesin, İnternet’ten kolay, hızlı ve ucuz bir şekilde kendi web sayfasını ya da blogunu oluşturabileceğini bildirdi. Gazetecilerin kendilerini sürekli geliştirdiklerini, yeni teknolojileri öğrenip etkin şekilde kullandığını belirten Kara, “Geleceğin okuru, doğru ve güvenilir haber sunan gazetecilere her zaman ihtiyaç duyacaktır” dedi.


Gazetecilik hiçbir dönemde olmadığı kadar hızlı

T24 Genel Yayın Yönetmeni Doğan Akın da, gazeteciliğin tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar hız kazandığını söyledi. İletişim teknolojilerindeki gelişmeyle gazetelerin habercilikteki tekellerini kaybettiklerini vurgulayan Akın, artık herkesin bir şekilde habercilik yaptığının altını çizdi. Gelişmelerin geleneksel gazeteciliğin sonu olmadığına işaret eden Akın, gazetecilerin profesyonel standartlarını yükseltmesi gerektiğini belirterek hızlanan gazetecilikte güçlü reflekslere ve iyi bir arka plan bilgisine gereksinimin arttığına dikkat çekti.

Akın, İnternet medyasını şu üç kesime ayırdı: Birinci kesim, büyük grupların gazete ve televizyonlarının uzantıları olan haber siteleri. İkinci kesim; gazetelerden bağımsız internet siteleri. Üçüncü kesim de, hangi amaçla yayın yaptığı konusunda kuşku doğuran ve profesyonel standartlar konusunda son derece ciddi sorunları olan “haber” siteleri.

Gazetelerin internetteki uzantıları ve internetteki haber sitelerinde çalışan gazetecilerin “kes-yapıştır” klişesine daha fazla itibar ettiklerine değinen Akın, “Kim ‘kes-yapıştır’ yapmıyor?” diye sordu.  Alternatif medyanın gazeteciliği büyük sermayenin hizmeti olmaktan çıkardığını vurgulayan Akın, hiçbir zaman hayal edemediğimiz ölçüde bağımsız habercilik ve özgürlük umudu da veren İnternet gazeteciliğinin mesleki ve etik standartlar açısından ciddi sorunları bulunduğuna değindi. Akın, İnternet medyasında seviyenin daha düşük olduğunu, standart ve kalite konusunda sıkıntı yaşandığını söyledi.

TGS Genel Başkanı İpekçi ise, İnternet medyasında çalışan gazetecilerin haklarının korunmadığını, bunun için özel düzenlemelerin gerektiğini belirtti. Blog yazarlığı, yurttaş gazeteciliği ve benzerlerinin bilinen anlamıyla gazetecilik faaliyeti olarak değerlendirilmediğini söyleyen İpekçi, geleneksel habercilikteki iyi ve kötü yanların aynı şekilde İnternet haberciliğine yansıdığını anlatarak, “Türkiye'deki geleneksel emek sömürüsü İnternet medyasında da yaşanıyor. Çalışanların ücretlerinin ödenmemesi, sigortasız çalıştırma vesaire İnternet medyasında da mevcut, hatta daha ağır” diye konuştu.

İnternet gazeteciliğinin hukuki altyapısının bulunmadığını vurgulayan İpekçi, bunun çalışanların hakları gündeme geldiğinde söz konusu olduğunu, oysa yazılan bir haber nedeniyle cezai yaptırımla karşı karşıya kalınabildiğine dikkat çekti. İnternet medyasında çalışan gazetecileri koruyabilmenin iki yöntemi bulunduğunu belirten İpekçi, bunun ya çıkarılacak özel bir kanun ya da Basın İş Kanunu’nun kapsamı genişletilerek yapılabileceğini bildirdi.